بیش فعالی و عدم تمرکز یک اختلال شایع در کودکان و بزرگسالان است، ولی معمولا کودکانی که دچار این اختلال هستند، به درستی درک نمی شوند.ممکن است حتی شما از اینکه کودکان مبتلا به AHDH است، آگاهی نداشته باشید. ولی اگر فرزندتان با تمرکز کردن مشکل دارد، یا بیش از سایر بچه ها فعالیت دارد و یا رفتارهای تکانه ای دارد، راه های زیادی برای کمک به او وجود دارد.
یکی از باورهای نادرستی که در مورد ADHD وجود دارد این است که ADHD واقعی نیست. برخی می گویند که بچه ها فقط تنبل هستند یا انگیزه ی کافی ندارند. اما ADHD یک وضعیت بیولوژیکی است که تفاوت هایی را در بخش های مشخصی از مغز ایجاد می کند. این اختلال در نسل های مختلف خانواده ها هم دیده می شود.
برای اینکه شناخت بهتری از این اختلال داشته باشید، یک روز از کودک مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه را با هم مرور می کنیم.
یک روز از زندگی کودک مبتلا به ADHD
با رویا آشنا بشید، او ۷ ساله است و مبتلا به ADHD. رویا دختری باهوش است ولی تمرکز کردن برای او سخت است. فعالیت بیش از حد و کنترل کردن خودش هم برایش چالش های بزرگی است. برای اینکه بدانیم ADHD چه تاثیراتی بر روی زندگی کودکان دارد، به یک روز از زندگی رویا نگاه می کنیم.
۷:۰۹ صبح
بیدار شدن برای رویا خیلی سخت است. بخاطر ADHD نمی تواند به راحتی به خواب برود، و کیفیت خوابش هم تحت تاثیر این اختلال است. رویا انقدر خسته است که صدای زنگ ساعتش را نشنیده است. حتی وقتی که از تختش بلند می شود هم هنوز احساس گنگی دارد، که ممکن است ساعت ها ادامه داشته باشد. برای آماده شدن و رفتن به مدرسه همیشه خودش و خانواده اش چالش بزرگی دارند.
۹:۳۰ صبح
کلاس علوم و آزمایش کردن. رویا آزمایش کردن را دوست دارد ولی هیچ وقت نمی تواند مراحل کار را بخاطر بسپارد. رویا از همکلاسی خود دوبار پرسید که قدم بعدی چیست. و دوست ندارد که با پرسیدن سومین قدم آزمایش، هم کلاسی خود را اذیت کند. وسایلی که در آزمایشگاه است هم حواس رویا را پرت می کند.
۱۰:۴۰ صبح
اولین سوال امتحان ریاضی آسان بود، ولی سوال دوم سخت بود. الان ذهن او پر از این سوالات است:
اگه نمره ی خوبی نیارم چی؟ به مامان بابام چی بگم؟ معلم چی میگه؟
ذهنش مانند ظرفی که پاپ کورن ها درونش در حال آماده شدن هستند، آشفته است. وقتی که به بیرون از پنجره نگاه می کند، ذهنش آرام می شود.
۱۲:۳۰ عصر
رویا می خواهد که با بچه ها دوست شود ولی دائما قوانین ارتباط اجتماعی را می شکند. دوستش می گوید: رویا چقدر وسط حرف ها می پری! بسه دیگه چقدر ی داستان رو تعریف می کنی؟
خلق و خوی رویا از کودکی شاد به یک کودک به شدت نگران تغییر می کند، زیرا نتوانسته ارتباطش را به درستی شکل دهد. رویا زمانی که ناراحت است، پرخوری می کند، حتی زمانی که احساس می کند سیر است.
۱:۴۵ بعد از ظهر
هفته ی پیش، رویا یک پروژه ی گروهی داشت ولی فراموش کرده بود کارهایی را که به او محول شده بود، انجام دهد. امروز سر کلاس وقتی که معلم توضیح می داد، او نمی توانست کامل به حرف های معلم گوش دهد. رویا برای اینکه روی صندلی خود بنشیند، پاهایش را تکان می داد و مدادش را بر روی میز می کوبید. این حرکت او باعث اذیت شدن اطرافیانش می شود.
۴:۳۰ بعد از ظهر
تمرین والیبال!!! با اینکه رویا همیشه دیر به تمرین می رسد ولی حالش بعد از تمرین بسیار خوب است. رویا می داند که تمرین والیبال به او کمک می کند تا بتواند بر روی تکالیف مدرسه اش تمرکز کند. همین طور تمرین کردن با همسالانی خارج از گروه های مدرسه برایش جالب است. زمین والیبال برایش جایی است که احساس بازنده بودن به او نمی دهد.
ساعت ۶ عصر
بعد از والیبال، یکی از هم بازی های رویا با او همراه شد تا به سمت خانه بروند. برای رویا این پیشنهاد بسیار خوب بود، زیرا این هم بازی اش، همیشه باعث خنده ی او می شود. زمانیکه در چهارراه ایستاده بودند تا چراغ عابر سبز شود، هم بازی رویا یک اسپری رنگ به او می دهد تا بتواند با آن نقاشی کند. تمام مدت فکر اینکه ممکن است این کار دردسر برایشان درست کند، از ذهن رویا خارج نمی شود.
۱۰:۱۵ شب
رویا باید برای فردا جمله سازی هایش را تمام کند. اما همیشه شروع کردن این ساخت جمله ها برای او سخت است ولی او فکر می کند که اگر تحت فشار باشد، بهتر عمل می کند. او برای تمام کردن تکلیف ش تا دیروقت بیدار است و می داند که فردا صبح به سختی از خواب بیدار خواهد شد. ولی اینکه می داند فردا مهلت انجام تکالیف ش به اتمام می رسد باعث می شود تا تمرکز بهتری بر روی کارش داشته باشد. حتی صدای مادرش را که می گوید باید زودتر بخوابد هم مزاحم کارش نیست.
نشانه های ADHD
مشکلات ناشی از اختلال بیش فعالی و نقص توجه
اختلال ADHD مشکلاتی است که در عملکردهای شناختی بروز پیدا می کند. مهارت های عملکرد شناختی، شامل برنامه ریزی و مدیریت احساسات است که بچه های ADHD با این مهارت ها دست و پنجه نرم می کنند.
اختلال ADHD در همه ی بچه ها نشانه های یکسانی ندارد و نیز در سنین مختلف، متفاوت بروز می کند. برخی از این نشانه ها حتی ممکن است در سنین بالاتر در فرزند شما دیگر دیده نشود ولی اختلال ADHD از بین نمی رود.
یک نشانه ی ADHD ممکن است شما را گیج کند. کودکانی که مشکل تمرکز دارند، برخی اوقات تمرکز بسیار بالا یا خیلی خوب بر روی مسایلی که برایشان جالب است، دارند. برای مثال ممکن است ساعت ها ورزش کنند ولی تنها چند دقیقه برای تکالیف خود وقت بگذارند.
قبل از مدرسه تا کلاس دوم
- توجه نکردن به جهت ها و یا دنبال نکردن دستورات، مانند اسباب بازی هاتو بگذار کنار یا لطفا برس من رو بیار.
- گرفتن اشیا بدون اجازه، برداشتن شکلات در مغازه یا گرفتن اشیای روی میز میزبان.
- به طور مدام باید به آن ها گفت که گوش دهند یا آرام باشند. برای مثال نمی توانند با دقت یک نامه بنویسند یا چیپس را به آرامی در کاسه بریزند.
- زمانی که انتظار دارید ساکت باشند، بلند می شوند، حرف می زنند و …برای مثال در هنگام دیدن انیمیشن.
- به سختی آنچه را که معلم تازه به آن ها یاد داده است، به خاطر می سپارند. مثلا اینکه ۲ به علاوه ی ۲ می شود ۴.
- ناراحتی یا عصبانیت بیش از حد به دلایل ناچیز، مانند عدم گرفتن توپ.
کلاس سوم تا هفتم
- به ظاهر در دنیای خودش است، حواس پرت است یا به راحتی تمرکزش را از دست می دهد.
- معمولا اشیایی را گم یا فراموش می کند
- خستگی ناپذیر به نظر می رسد
- در مورد عواقب کارها قبل از انجام آن ها فکر نمی کند، برای مثال امتحان هایش را خیلی سریع و نامرتب می نویسد.
- شروع کارها برایش سخت است، چه نوشتن یک متن باشد چه عوض کردن لباس هایشان.
- کارهایش را بسیار آرام انجام می دهد و معمولا در زمان تعیین شده به پایان نمی رساند.
نوجوان ها
- برای با برنامه بودن و درک اهمیت کارها دچار مشکل است
- کارهای خطرناک انجام می دهد یا تکانه ای رفتار می کند
- بیش از حد صحبت می کند یا تکان می خورد
- برای اینکه کارها را به موقع به انجام برساند، دچار مشکل می شود
- اطلاعات را دوباره می خواند یا از افراد دیگر می خواهد که برای او تکرار کنند.
- برای یافتن دوست دچار مشکل است.
بسیاری باورهای نادرست در مورد ADHD وجود دارد که ممکن است این اختلال را ترسناک جلوه دهد. به یاد داشته باشید که ADHD در بین کودکان بسیار شایع است و روش های زیادی هم برای کمک کردن به این کودکان وجود دارد.
آیا ADHD وراثتی است؟
این روزها بسیاری از والدین درگیر نقص توجه و یا بیش فعالی فرزند خود هستند. بسیاری از این والدین در اقوام خود افرادی را می شناسند که به اختلال ADHD مبتلا هستند. این سوال ممکن است در ذهن شما بوجود بیاید که آیا ADHD وراثتی است؟ باید بگوییم بله.
محققین به بررسی ژن های افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD) در سی سال گذشته پرداختند. نزدیک به ۲۰۰۰ مطالعه انجام شده و بسیاری مطالعات دیگر در این زمینه در حال انجام است. روانشناسان، روان پزشک ها و متخصصین علم داده های ژنتیکی در کنار هم کار می کنند تا دلایل بروز اختلال ADHD را بشناسند.
با استفاده از نتایج این مطالعات مشخص شده که کودکان مبتلا به اختلال ADHD با احتمال بسیار زیاد والدین مبتلا و یا خویشاوندان مبتلا به ADHD دارند.
تست ژنتیکی برای اختلال ADHD
تست های ژنتیکی به والدین کمک می کند تا دلیل ابتلای فرزند خود به اختلال بیش فعالی و نقص توجه را متوجه شوند. تست ژنتیکی حتی به تعیین روش درمانی کودک هم کمک می کند.
نکته ی مهمی که والدین باید در نظر داشته باشند، این است که داشتن ریسک ژنتیکی اختلال ADHD به این معنی نیست که فرزند شما مبتلا به این اختلال است. بسیاری از کودکانی که والدین مبتلا به ADHD داشته اند، خودشان این اختلال را بروز نداده اند. باید اشاره کنیم که محیط هم در ریسک ابتلا به این اختلال دخیل است.
آگاهی از وراثتی بودن اختلال ADHD می تواند کمک زیادی به والدین و کودکان بکند. اگر شما به عنوان پدر یا مادر فرزندتان احساس گناه می کنید که این اختلال را از شما به ارث برده است، باید بگوییم که شما کنترلی بر روی ساختار ژنتیکی کودک خود ندارید. عشق و حمایت از کودک بهترین هدیه ای است که می توانید به او بدهید.
اختلال ADHD در پسرها
- پسرها بیشتر از دخترها بیش فعال هستند
- اختلال ADHD بیشتر در پسرها تشخیص داده می شود.
- مهم است که نشانه های اختلال ADHD در پسرها را با رفتارهای نرمال پسرانه برچسب نزنید.
نشانه های اختلال بیش فعالی و عدم توجه در پسرها
- دویدن و فریاد زدن هنگام بازی، حتی اگر بازی در محیط بسته باشد.
- بازی کردن بسیار جدی
- پریدن جلوی سایر افراد و یا پرت کردن اشیا
- حرکت های پیوسته حتی زمانی که نشسته اند.
نشانه هایی که برای اختلال ADHD در پسرها بیشتر شایع است، حرکت کردن پیوسته و رفتارهای تکانشی است.
اختلال بیش فعالی و نقص توجه در پسرها با رفتارهای معمول پسرانه ممکن است توجیه شود. برخی تصور می کنند که فعالیت بیش از حد پسرها حتی اگر باعث آزرده شدن دیگران شود، کاملا عادی است و پسرها با این فعالیت کردن ها رشد می کنند.
این باور غلط، دو نتیجه ی ناخواسته به همراه دارد.
۱. کودک مبتلا به ADHD، شناسایی، درمان و حمایت نمی شود تا سال های بالاتر در مدرسه که مسیر درمان را بسیار دشوار می کند.
۲. برای کودک مبتلا به اختلال ADHD محرز می شود که رفتارهایش عادیست، حتی اگر کنترل نشده و متفاوت از سایرین رفتار کند.
مشکلات کودکان مبتلا به ADHD
بسیاری از بچه های مبتلا به ADHD مشکل یافتن دوست و بودن در گروه های دوستی را دارند. زیرا برای بچه های ADHD، مدیریت احساساتشان سخت است. آن ها معمولا نمی توانند موقعیت های اجتماعی را به درستی درک کنند.
گاهی اوقات، پسران مبتلا به بیش فعالی و نقص توجه رفتاری مانند دلقک ها از خود نشان می دهند تا در میان بچه های دیگر محبوب شوند. این رفتار آن ها معمولا نتیجه ی عکس می دهد. شوخی های آن ها می تواند خنده دار باشد، اما ممکن است دوستانشان را آزار دهد.
اختلال ADHD در دختران
- تجربه ی دخترها از ADHD با پسرها متفاوت است.
- احتمال بیش فعال بودن در دخترها کمتر است برای همین نشانه های این اختلال در آن ها ممکن است به درستی شناخته نشود.
- شیوع ADHD درمیان پسران و دختران یکسان است ولی تشخیص این اختلال در دخترها کمتر است.
نشانه های تشخیصی ADHD در دخترها
دخترها کمتر از پسرها بیش فعال هستند و مشکل کمتری با خودکنترلی دارند. بیشتر دخترها به نظر حواس پرت یا غرق در رویای خود به نظر می رسند. کودکان مبتلایی که بیش فعال نیستند، با آن هایی که دایما در حال حرکت هستند تفاوت دارند. برای این دسته راحت تر می توان چالش هایشان را دنبال کرد.
دخترهای مبتلا به اختلال ADHD ممکن است بسیار حساس و احساساتی باشند. آن ها ممکن است وسط صحبت های دیگران بپرند و بسیار پرحرف تر از پسران مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه باشند.
مهارت های مقابله ای و کمال گرایی
دختران مبتلا به ADHD معمولا بیشتر از پسران، سعی می کنند همه ی انرژی خود را صرف کاری کنند که در آن خوب هستند.
برای مثال، یک دختر نوجوان مبتلا به ADHD نویسنده ی بسیار خوبی است و این موضوع به او حس غرور می دهد. زمانی که باید انشایش را در خانه بنویسد به شدت متمرکز است و زمان زیادی را صرف نوشتن آن می کند.
در حالیکه فراموش کرده است که امتحان ریاضی دارد، باید اتاقش را مرتب کند و با دوستانش بازی کند. نمرات او خوب هستند ولی انگیزه ی او برای موفقیت و کمال گرا بودنش، استرس زیادی برایش ایجاد کرده است.
سلامت روان و ADHD
کودکان مبتلا به بیش فعالی و نقص توجه در معرض خطر بیشتری برای مشکلات بهداشت روان خود هستند. با رسیدن به سن بلوغ، دختران مبتلا به ADHD، بیش از سایرین ممکن است به افسردگی، اضطراب، مصرف مواد مخدر و اختلالات تغذیه ای دچار شوند.
بخاطر داشته باشید که تشخیص سریع تر و دقیق تر این اختلال کمک بسیار بزرگی به آینده ی کودک شما خواهد کرد. مای اسمارت ژن با استفاده از تست ژنتیکی و ارزیابی های عصب شناختی می تواند به شما در این راه کمک کند.
