بلاگ

تفاوت چپ مغز و راست مغز بودن در چیست؟ عملکرد دو نیمکره راست و چپ مغز متفاوت است اما آیا تفاوت‌شان چطور در رفتار و تصمیمات ما تمایز ایجاد می‌کند؟ در ادامه این مطلب به تعریف ساختار مغز و عملکرد نیمکره راست و چپ مغز می‌پردازیم.

تفاوت چپ مغزها و راست مغزها بر اساس ویژگی این دو

اصلی‌ترین یا علمی‌ترین دلیل تفاوت چپ مغز و راست مغز بودن انسان‌ها را می‌توان به شیوه پردازش اطلاعات در مغز ربط داد. یعنی دو نیمکره مغز هر فرد شبیه به هم هستند اما نحوه پردازش اطلاعات آن‌ها متفاوت است و در هر نیمه، بخش خاصی عملکرد مخصوص خود را کنترل می‌کند.

از آنجایی که دسته‌ای از رشته‌های عصبی دو نیمکره را به هم وصل می‌کنند، می‌توان نتیجه گرفت که این دو نیمکره مکمل یکدیگر هستند و این طور نیست که افراد در زمانی مشخص، فقط از یک طرف مغز خود استفاده کنند. برای درک بهتر تفاوت چپ مغز و راست مغز بودن افراد بیایید به ویژگی‌های افراد چپ مغز و راست مغز بپردازیم.

راست مغز	چپ مغز
خیال‌پردازی	درک زبان
تفکر  کل‌نگر	تفکر خطی (جزئی نگر)
بینش بالا	توانایی ریاضیات
هنری	تفکر در کلمات
احساسات	منطق
درک فضایی	درک استعاره و کنایه

ویژگی افراد چپ مغز

در افراد چپ‌‌مغز همان طور که از نام‌شان پیداست، نیمکره چپ مغز نسبت به راست آن فعالیت بیشتری دارد، بنابراین در کارهایی که به تمرکز بیشتری نیاز دارد از جمله برنامه‌ریزی و تحلیل قوی‌تر هستند اما آیا به این معناست که چپ مغزها باهوش‌تر است؟

توجه داشته باشید که چپ یا راست مغز بودن افراد هیچ ارتباطی به سطح هوش یا ضریب هوشی آن‌ها ندارد و به باور اکثر روانشناسان هوش به معنای سازگاری فرد با محیط و توانایی تفکر انتزاعی یا یادگیری او است. برای مطالعه موارد بیشتر درباره ضریب هوشی و تعریف آن، اینجا کلیک کنید. و اما صفات بارز افراد چپ مغز عبارتند از: 

تفکر منطقی

افرادی که مهارت‌های نیمکره چپ مغز آن‌ها بیشتر به کار گرفته شده است، در برخورد با مسائل و اتفاقات روزمره منطقی‌تر و با استدلال بهتری برخورد می‌کنند. به همین دلیل است که گاهی قضاوت یا وکالت توسط افراد چپ مغز شایسته‌تر صورت می‌گیرد. 

تکرار منظم یک رفتار

انجام کارهای متوالی و منظم از سوی افراد چپ مغز با دقت بالاتری صورت می‌گیرد. برای مثال برنامه‌نویسی یکی از مشاغلی است که افراد چپ مغز در آن عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهند.

جزئی‌نگر

برخلاف افراد راست مغز، چپ مغزها در نگاه به اتفاقات و کارها روزمره خود جرئی‌نگر هستند و با وسواس بیشتری با مسائل زندگی برخورد می‌کنند. برای مثال در افراد چپ مغز، قدرت تفکیک مسائل بالاتر است.

درک زبان

مهارت درک زبان‌های مختلف برای مثال درک و یادگیری یک زبان خارجی مثل زبان انگلیسی، در افراد با نیمکره چپ مغز فعال‌تر، قوی‌تر است.

ویژگی افراد راست مغز

افراد راست مغز مهارت‌های مربوط به نیمکره راست مغز را بیشتر به کار می‌برند. به همین دلیل گفته می‌شود که نیمکره چپ مغز آن‌ها فعال‌تر است. در ادامه به برخی از صفات پررنگ در افراد راست مغز اشاره می‌کنیم. نتایج تحقیقات راجر دبلیو نشان داد که نیمکره راست مغز در مقایسه با نیمکره چپ مغز، تحلیلی و منظم‌تر عمل می‌کند.

همچنین تحقیقات این دانشمند نشان داده است که نیمکره راست مغز در مواردی مانند خواندن، نوشتن و توانایی ریاضیات بهتر از سمت چپ آن عمل می‌کند. از طرفی، سمت راست مغز از نظر بصری، شهودی و خلاقیت فعال‌تر است. اگر احساس می‌کنید گاهی خلاقیت کمتری دارید، شاید دلیلش فعالیت ناکافی نیمکره راست مغزتان باشد؛ برای کشف دلایل خلاقیت نداشتن و راه‌های تقویت آن، کلیک کنید.

بنابراین اگر تمایل بیشتری به انجام کارهای هنری و خلاقانه دارید و کمتر مایل به انجام مسائل ریاضی یا مفاهیم مرتبط با آن هستید یعنی یک فرد راست مغز هستید. و اما صفات بارز افراد راست مغز عبارتند از: 

خلاق

شاید یکی از چند تفاوت چپ مغز و راست مغز بودن افراد در خلاقیت و ایده‌پردازی از جمله حل مسائل با استفاده از راه‌های نوآورانه است. برای مثال خلاقیت چینش پازل به سبک‌های مختلف یا حل معما از راه‌های جدید، مربوط به افراد راست مغز است. 

تجسم گر

درک مفاهیم انتزاعی و تجسمی، مربوط به نیمکره راست مغز است. بنابراین افرادی که از این مهارت بیشتر استفاده می‌کنند در فعالیت‌هایی مثل مجسمه‌سازی، عکاسی و تصویرسازی موفق‌تر عمل می‌کنند.  

احساسی

یکی از مواردی که در خصوص افراد راست مغز شایع‌تر است این است که حساسیت بیشتری نسبت به احساسات خود یا دیگر اطرافیان‌شان دارند. برای مثال، افراد راست مغز اکثر تصمیمات زندگی خود را بیشتر بر اساس احساس‌شان می‌گیرند. به همین دلیل یکی از چند تفاوت چپ مغز و راست مغز بودن، تجربه نوعی تردید و دودلی هنگام تصمیم‌گیری‌ها است. 

کلی نگر

بعضی تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که از نیمکره راست مغز خود بیشتر کار می‌کشند کلی نگرتر هستند. ویژگی شایع این افراد، قابلیت تفکر همزمان به چند موضوع مختلف است.

با این حال، مطالعات دانشگاه یوتا بر روی 1011 مغز جوان نشان داد که تفاوت چپ مغز و راست مغز بودن به عملکرد مغز ربطی ندارد و انسان از هر دو نیمکره مغز خود به طور منظم استفاده می‌کند، نه فقط از یکی برای فعالیتی خاص. بنابراین هیچ یک از تحقیقات انجام شده نشان نمی‌دهد که نیمکره چپ مغز یا نیمکره راست مغز در برخی انسان‌ها قوی‌تر از دیگری است.

انتخاب شغل و رشته تحصیلی در افراد راست مغز و چپ مغز

تفاوت ویژگی‌های بارز افراد چپ مغز و راست مغز با یکدیگر ممکن است افراد را در مسیر انتخاب شغل یا رشته تحصیلی مناسب آن‌ها کمک کند. در ادامه به برخی از رشته‌های شغلی و تحصیلی مناسب برای چپ یا راست مغزها خواهیم پرداخت.

• با انجام آزمایش ژنتیک استعدادیابی، می‌توانید ویژگی‌های شخصیتی خود را بشناسید و با آگاهی از توانایی‌های ذاتی‌تان انتخاب رشته کنید. برای مطالعه بیشتر در این بار، کلیک کنید: تست استعدادیابی برای انتخاب رشته

راست مغز ها و خلاقیت؛ رشته تحصیلی و شغلی مناسب راست مغز ها

همانطور که گفتیم افراد راست مغز خلاقیت، نوآوری و تجسم بالایی دارند. بنابراین افراد راست مغز در رشته‌های هنری (موسیقی، مجسمه‌سازی و موسیقی)، علوم انسانی (ادبیات، روانشناسی و فلسفه) و کارآفرینی (بازاریابی، تبلیغات و مدیریت کسب و کار) موفق‌تر از سایر افراد عمل می‌کنند.

چپ مغز ها و تحلیل؛ رشته تحصیلی و شغلی مناسب چپ مغز ها

تحلیل، منطق و قدرت ریاضیات در افراد چپ مغز فعال‌تر است. بنابراین افراد چپ مغز بیشتر در رشته‌هایی مثل پزشکی (دندانپزشکی، داروسازی و…)، رشته‌های مالی (حسابداری، امور مالی و…) و رشته‌های فنی و مهندسی (مهندسی مکانیک، مهندسی عمران، علوم کامپیوتر و…) عملکرد موفقی دارند.

البته این موارد به این معنی نیست که افراد راست یا چپ مغز فقط در این رشته‌های شغلی و تحصیلی می‌توانند موفق باشند، بلکه تنها به این منظور اشاره دارد که ممکن است در این رشته‌های شغلی یا تحصیلی عملکرد بهتری از خود نشان دهند. 

ساختار مغز انسان چگونه است؟ 

سال 1960 راجر دبلیو اسپری به دنبال تحقیق و کشف راهی برای درمان صرع، مجبور به بررسی کامل عملکرد 2 نیمکره مغز شد. او در ادامه تحقیقات خود نتیجه گرفت که وظایف نیمکره چپ مغز بیشتر با زبان و ریتم‌سازی و وظایف نیمکره راست مغز با احساسات و درک کلامی- موسیقایی مرتبط است.

این کشف به این معنا نبود که تفاوت چپ مغز و راست مغز بودن به دلیل جدا بودن دو نیمه مغز از هم است. پس این باور که سمت چپ مغز صرفا مسئول تفکرات منطقی و سمت راست مغز صرفا مسئول عملکردهای خلاقانه است بی پایه و ثابت نشده است. پس ساختار مغز چگونه است؟

حقیقت این است که نیمکره راست مغز مسئول وظایف سمت چپ بدن و نیمکره چپ مسئول عملکردهای سمت راست بدن است و بسته به میزان فعالیت یا به بیان عامیانه‌تر «کار کشیدن از هر مهارت»، آن قسمت از مغز قوی‌تر می‌شود. اما عده‌ای به اشتباه لوب‌های مغز را با 2 نیمکره یکی می‌دانند.

بخش بزرگی از عملکرد مغز ما تحت تاثیر لوب‌های مغز است. در ادامه به نقش این لوب‌ها در مغز می‌پردایم و با هم می‌خوانیم که آیا تفاوت چپ مغز و راست مغز بودن وابسته به لوب‌های مغزی است؟ 

لوب های مغز انسان و وظایف آن‌ها

عملکرد مغز ما از جمله انتقال حواس 5 گانه تحت نظر بخش‌هایی به نام لوب‌های مغزی مشخص می‌شود. برای مثال لوب پیشانی مسئول عملکردهای مهمی از جمله حرکات و ویژگی‌های شخصیتی ما است.

ویژگی‌هایی از جمله حافظه بلند مدت، توان ریاضیات یا توانایی خواندن و … که همگی به همراه بیش از 20 صفت شخصیتی دیگر در آزمایش ژنتیک TalentX و تنها با استفاده از نمونه بزاق فرد با دقت بالا قابل بررسی است.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این آزمایش ژنتیکی اینجا کلیک کنید و یا اطلاعات تماس خود را در فرم مشاوره رایگان ژنتیک ثبت کنید تا همکاران ما برای پاسخگویی به سوالاتتان تماس بگیرند.

درست است که درک زبان عملکردی چپ‌گرا و از وظایف نیمکره چپ مغز و احساسات راست‌گرا و از وظایف نیمکره راست مغز است اما بخش‌های مختلفی از تمام لوب‌های مغز در هر دو نیمکره راست مغز و چپ آن وجود دارد.

بنابراین با اینکه لوب‌های مغز نقش پررنگی در درک تفاوت نیمکره چپ مغز و راست مغز انسان دارند اما به تنهایی دلیل خوبی برای بیان تفاوت چپ مغز و راست مغز بودن افراد نیستند و در کنار آن عواملی مثل ارتباطات بین دو نیمکره مغز، تجربیات زیسته فرد و از همه مهم‌تر ژنتیک نیز در نوع عملکرد مغز هر فرد موثر است.

تمرین های تقویت نیمکره راست و چپ مغز

از آنجا که هر یک از دو نیمکره مغز، عملکردهای مربوط به خود را دارند، بنابراین تمرین‌های خاصی نیز برای هر کدام از دو نیمکره راست مغز و چپ آن وجود دارد.

تمرین های تقویت نیمکره راست مغز

• تمرین‌های خلاقانه و هنری از جمله عکاسی، داستان‌نویسی، ترانه‌سرایی و …
• آشپزی و پخت غذاهای تازه
• رویا پردازی، به ویژه انجام روزانه آن به شکل یک عادت با حدود تقریبی 15 دقیقه در روز
• مدیتیشن و هر نوع تمرین آرامش ذهنی

تمرین های تقویت نیمکره چپ مغز

• حل معماهای مختلف از جمله جدول، سودوکو یا پازل
• بازی‌های فکری، بازی با کلمات یا پانتومیم
• یادگیری یک مهارت جدید مثل یک زبان خارجی تازه یا موسیقی جدید
• تجزیه و تحلیل داده‌های مختلف از جمله داده‌های آماری
• مطالعه مطالب مختلف از جمله کتاب، مجله یا روزنامه

تمرین های مشترک 2 نیمکره چپ و راست مغز

علاوه بر تمرینات تخصصی، بعضی تمرینات بین دو گروه افراد راست مغز و چپ مغز مشترک است. در ادامه به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم.

تمرینات هوازی و پیشگیری از زوال عقل

انجام روزانه یا حداقل 3 بار در هفته‌ی ورزش‌های هوازی به تقویت حافظه کمک می‌کند. به ویژه در افراد بالای 55 سال می‌تواند به کاهش احتمال زوال عقل بیانجامد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره انواع راه‌های تقویت حافظه، این مقاله را مطالعه کنید.

تغذیه سالم برای تقویت عملکرد مغز

مصرف غذاهای سالم از جمله قهوه، غلات، سبزیجات تازه، آجیل، ماهی چرب و مرغ نیز به تقویت عملکرد مغز کمک می‌کند.

خواب کافی و ترک سیگار

خواب کافی برای سلامت و بهبود عملکرد مغز حیاتی است و به تقویت حافظه نیز کمک می‌کند. علاوه بر این، با حذف سیگار به عنوان یکی دیگر از عوامل زوال عقل، می‌توان به پیشرفت عملکردهای مختلف ذهن از جمله ارتقا سطح حافظه کمک کرد. 

توجه داشته باشید که اگر می‌خواهید عملکرد هر دو نیمکره راست و چپ مغز شما تقویت شود، بهتر است تمرینات مربوط به هر دو نیمکره مغز را در برنامه قرار دهید.

تست های تعیین چپ مغز یا راست مغز بودن

از آنجایی که هیچ معیار دقیق و قابل اندازه‌گیری برای تعیین راست مغز یا چپ مغز بودن افراد وجود ندارد، بنابراین اینطور می‌توان گفت که هیچ تستی نمی‌تواند ما را به جواب مطلق و مشخصی درباره فعالیت غالب نیمکره راست مغز یا چپ آن برساند.

یکی از دلایل اصلی محبوبیت بیش از حد این تست‌ها این است که برخی افراد تست‌های تعیین فعالیت نیمکره مغز را با تست‌های شخصیت‌شناسی از جمله هالند و گاردنر اشتباه می‌گیرند. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره انواع تست‌های شخصیت شناسی و درک بهتر تفاوت این تست‌ها با تست‌های عملکرد مغز اینجا کلیک کنید.

چند تست رایج تعیین چپ مغز و راست مغزی عبارتند از:

آزمون تشخیص نقطه کور

در این آزمون که بیشتر نوعی آزمون سنجش تمرکز است از فرد خواسته می‌شود تا برای مثال، رد حرکت یک نقطه خاص روی یک نمودار مشخص را دنبال کرده و جای آن را به وضوح تشخیص دهد. چنانچه فرد نقطه را در سمت چپ تصویر تشخیص دهد، راست مغز و در صورت تشخیص آن در سمت راست تصویر، چپ مغز خواهد بود.

آزمون چهره یا مکان 

آزمون چهره نوعی آزمون سنجش سطح حافظه است. در این آزمون از فرد خواسته می‌شود تا تعدادی چهره یا مکان مشخص را به خاطر بسپارد. در پایان، اگر چهره‌ها را بهتر به خاطر بسپارد راست مغز و اگر مکان‌ها را بهتر به خاطر بیاورد چپ مغز تشخیص داده می‌شود.

شاید بتوان ماجرای راست یا چپ مغزی افراد را نوعی شبه علم خواند، اما برای تشخیص علمی و دقیق‌تر مهارت‌ها و در ادامه انتخاب رشته تحصیلی و شغلی مناسب، بهتر است از راه‌های کاملا علمی و با دقت بالا از جمله آزمایش‌های ژنتیکی استفاده کرد.

آزمایش ژنتیک استعدادیابی TalentX که با استفاده از تجزیه و تحلیل اطلاعات ژنتیکی موجود در DNA نمونه بزاق فرد انجام می‌شود، بیش از 20 ویژگی شخصیتی (جنگندگی، وظیفه‌شناسی و…)، هیجانی (پشتکار، نوجویی و…) و شناختی (حافظه منطقی، هوش سیال و…) را در فرد بررسی می‌کند و با ایجاد شناخت بهتر از فرد، او را در انتخاب بهترین مسیر آینده زندگی او کمک می‌کند. 

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره تست ژنتیک استعدادیابی و دریافت مشاوره ژنتیک رایگان کلیک کنید.

جمع‌بندی

تفاوت چپ مغز و راست مغز بودن افراد، نشانه‌های به ظاهر مشخص و واضحی دارد اما نکته مهم این است که به تنهایی و بر اساس آن‌ نباید آینده شغلی و تحصیلی فرد را تغییر داد.

بنابراین جدا از چپ مغز یا راست مغز بودن و انجام تست‌های گول زننده، به دنبال علایق و کشف توانمندی‌های اصلی خود یا فرزندتان باشید و بر اساس آن‌ها مسیرهای مهمی مثل رشته تحصیلی و حرفه خود را انتخاب کنید.

برای شناخت بهتر توانمندی‌ها و ویژگی‌های شخصیتی، هیجانی و شناختی خود و دریافت مشاوره ژنتیک رایگان کلیک کنید تا کارشناسان ما در اسرع وقت با شما تماس بگیرند.

منابع:

1. https://www.webmd.com/brain/the-difference-between-the-left-and-right-brain 
2. https://ar.drrezajabari.com/blog/lobes-of-the-brain/ 
3. https://neurolandgame.com/blog/games/strengthen-childrens-brains/ 
4. https://zehn.ir/blog/%D9%81%D8%B9%D8%
5. https://pt.slideshare.net/JuciVasconcelos/medresumos-2016-neuroanatomia-13-anatomia-macroscpia-do-telencfalo 

راه کاملا دقیق و مشخصی برای تعیین مطلق راست مغز یا چپ مغز بودن انسان وجود ندارد اما برای مثال، گاهی با انجام تمریناتی مثل اینکه پردازش فضایی در کدام دسته از افراد دقیق‌تر است (برای انتساب راست مغز بودن) یا درک زبانی فرد چگونه است (برای انتساب چپ مغز بودن) می‌توان به فعالیت بیشتر نیمکره راست مغز یا چپ مغز فرد پی برد.

با انجام تمرینات مربوط به هریک از نیمکره‌های مغز می‌توان فعالیت مربوط به آن بخش از مغز را بهبود بخشید. برای مثال از معماها یا پازل‌های مختلف می‌توان برای تقویت نیمکره چپ مغز و از تصویرسازی و تجسم اشکال فضایی برای تقویت نیمکره راست مغز استفاده کرد.

انواع هیجان های اصلی که فرد در موقعیت ها و شرایط متفاوت آن ها را تجربه می کند، شامل ترس، خشم، شادی، نفرت و موارد دیگر است که در ادامه مفصل به آن ها خواهیم پرداخت.

این نوسانات احساسی به دسته بندی های هیجانات مثبت و منفی، خفیف یا شدید تقسیم می شوند و در افکار و رفتار شخص تاثیر میگذارند. همراه ما باشید تا با هیجان های مختلف در شرایط متفاوت آشنا شویم.

هیجان چیست؟

تصور کنید تنها چند روز با یک مصاحبه کاری مهم فاصله دارید؛ انواع هیجانات مثبت و منفی را در این چند روز تجربه خواهید. احساساتی مثل استرس و ترس، شادی و ذوق ناشی از تغییراتی که ممکن است در زندگی کاری شما رخ دهد. آیا تجربه‌ی این هیجان‌ ها برای ما سراسر فایده است؟

ما انسان‌ها احساسات و هیجانات مختلفی را در طول زندگی تجربه می‌کنیم. احساساتی که در تعامل روزمره ما با دیگران نقش مهمی دارند. این احساسات در قالب هیجان‌ های مختلف بروز پیدا می‌کنند.

هیجان ما اغلب واکنش ما به اتفاقات دنیای اطراف است. برای مثال، در یک روز کاری سخت که کارها آن طور که خواسته‌ایم پیش نرفته، تجربه هیجانی همچون احساس خستگی یا خشم، منطقی است.

یا کودکی را تصور کنید که برای اولین بار در فضای جدیدی همچون مهد کودک یا مدرسه قرار گرفته است. تجربه قرار گرفتن در یک محیط جدید به ویژه همراه شدن آن با اولین تجربه‌ی جدا شدن از پدر و مادر، باعث بروز هیجانی مثل ترس در کودک خواهد شد.

بنابراین شاید لازم است با نحوه بروز انواع هیجان منفی و یا مثبت آشنا شویم.

هیجانات چطور بروز پیدا می‌ کنند؟

اگر بخواهیم بروز احساسات و هیجانات مختلف را از دیدگاه علمی بیان کنیم، همه چیز مربوط به فعالیت اعصاب بخش‌هایی از قشر مغز به ویژه بخش پیش پیشانی، اینسولا و آمیگدال مغز است. از طرف دیگر، بروز هیجان‌ ها بستگی به افکار ما نیز دارد.

افکار ما نسبت به اتفاقات گذشته می‎تواند باعث تجربه‌ی انواع هیجان مثل غم یا شادی در لحظه حال شود. برای مثال، یادآوری یک خاطره شیرین از دیروز، ممکن است امروز لبخند به لب ما بیاورد. اما این هیجان ها چگونه بروز پیدا می‌کنند؟

تجربه ذهنی متفاوت

هیجان‌ ما غالبا به شکل یک احساس ذهنی مانند شادی، ترس، خشم، غم و تعجب خود را نشان می‌دهد. دیدگاه ما نسبت به اتفاقات زندگی می‌تواند کاری کند که 2 نفر همزمان در یک اتفاق باشند اما هیجان های متفاوتی را تجربه کنند.

برای مثال، تصور کنید در حال سوار شدن بر یک ترن هوایی هستید، درست همان زمان که شما در حال تجربه هیجان ترس هستید، خواهر یا برادر شما هیجان لذت یا اضطراب را تجربه می‌کند.

پاسخ فیزیولوژیکی بدن نسبت به انواع هیجان

تجربه هیجان‌های مختلف ممکن است باعث تغییرات فیزیولوژیک در بدن ما شود. برای مثال ممکن است صرفا به دلیل تجربه‌ی احساس خشم دچار افزایش ضربان قلب یا به دلیل ترس ناگهانی دچار تعریق و تنش عضلانی شویم.

نوع رفتار ما در لحظه

اینکه چگونه صحبت می‌کنیم، چطور راه می‌رویم و مهم‌تر اینکه چطور با دیگران ارتباط برقرار می‌کنیم، بستگی به هیجاناتی دارد که در همان لحظه تجربه می‌کنیم.

بی شک هنگام تجربه هیجانی مانند غم، کنترل هیجان کاری بسیار دشوار است و علائمی همچون آهسته قدم زدن، بی اشتهایی یا میل به انزوا در ما پررنگ‌تر خواهد بود.

ارزیابی شناختی

ارزیابی ما از موقعیت‌های مختلف زندگی متفاوت است و همین ارزیابی‌ها باعث بروز واکنش‌های عاطفی و هیجانی در ما می‌شود. برای مثال وقتی یک سگ به سمت ما می‌دود، هیجان ترس را تجربه می‌کنیم زیرا آن را یک تهدید ارزیابی می‌کنیم.

اما لزوما همیشه ارزیابی ما از یک اتفاق درست نیست و همین امر باعث بروز انواع هیجانات منفی و غیر معقول می‌شود. بنابراین یادگیری مهارت کنترل انواع هیجان بسیار کمک کننده است.

حالا دیگر می‌دانیم که هیجان واکنشی پیچیده به اتفاقات اطراف است. از آنجا که هیجان های ما ممکن است به شکل‌های مختلفی همچون یک تجربه ذهنی مثل احساس خشم یا ترس تا یک پاسخ فیزیولوژیک مثل افزایش ضربان قلب بروز پیدا کند؛ شناخت آن ها در مدیریت این احساسات کمک می کند.

بررسی انواع هیجان؛ کلید درک بهتر خود و دیگران

یکی از روش‌های بررسی احساسات و هیجانات مختلف، دسته‌بندی انواع هیجان بر اساس کیفیت و شدت آن است. به این معنا که هیجان‌ها بر اساس کیفیت، مثبت یا منفی هستند و بسته به نوع شدت‌شان، خفیف (اولیه) یا شدید (ثانویه):

هیجان مثبت

منظور از هیجان مثبت انواع هیجان هایی است که باعث ایجاد رضایت و حال خوش در فرد می‌شود، از جمله عشق، شادی و پیروزی.

هیجان مثبت معمولا منجر به بروز رفتارهای خطرناک نمی‌شود اما گاهی تجربه بیش از حد و افراطی هیجان مثبت هم می‌تواند با افزایش ضربان قلب و خطراتی همراه باشد. بنابراین اهمیت یادگیری راه های کنترل انواع هیجان حتی به هیجان مثبت هم ختم می‌شود.

هیجان منفی

تجربه احساساتی همچون ترس، غم، استرس و خشم از بدترین انواع هیجان منفی است. غالب تروماها یا همان آسیب‌های شدید روانی، به نوعی با تجربه یک هیجان منفی غالب همراه هستند.

بنابراین در صورت طولانی شدن مدت زمان تداوم یک هیجان منفی، نیاز است با یک روانشناس صحبت کنید و برای مدیریت و کنترل هیجان منفی خود، یک تا چند جلسه مشاوره را پشت سر بگذارید.

اما روانشناسان و متخصصان چطور متوجه بالا بودن چیزی مثل هیجان در ما می‌شوند؟

علاوه بر اطلاعات و شواهدی که در جلسات مشاوره بین مراجع و مشاور رد و بدل می‌شود، نتایج آزمایش‌های ژنتیکی نیز یکی از راه‌های ساده کشف هیجان منفی در افراد است.

آزمایش ژنتیک TalentX با استفاده از نمونه بزاق، بیش از 20 ویژگی شخصیتی را در فرد بررسی می‌کند که از این بین، 7 ویژگی هیجانی از جمله خشم و همدلی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره چگونگی انجام این آزمایش اینجا کلیک کنید و برای دریافت مشاوره رایگان ژنتیک، فرم مشاوره انتهای مطلب را تکمیل کنید.

هیجان خفیف یا هیجان اولیه

نوع ضعیفی از هیجان مثبت یا منفی مثل هیجان شادی کودک شما به دلیل سورپرایز جشن تولد یا هیجان ترس ناشی از شنیدن ناگهانی صدای افتادن یک شئ شیشه‌ای در آشپزخانه، هیجان اولیه یا خفیف نام دارد.

هیجان های اولیه معمولا نوعی پاسخ فوری به محرک‌ها، مثل احساس شادی یا ناراحتی و لحظه‌ای هستند. این نوع هیجانات، تداوم نداشته و خفیف هستند و اثر آن‌ها بر سلامت افکار و روان و جسم ما، ظرف مدت زمان کوتاهی از بین می‌رود. 

هیجان شدید یا هیجان ثانویه

تمام هیجان‌هایی که با تاثیر عمیق بر سلامت روان و افکار ما همراه هستند و نوعی واکنش به هیجان‌های اولیه هستند در دسته هیجان های ثانویه قرار می‌گیرند.

برای مثال، هیجان شادی و خوشحالی قبولی در رشته تحصیلی مورد علاقه یا عشق به فرد مورد علاقه‌تان در زندگی. هر دو این موارد تجربه یک احساس مثبت مداوم هستند. نکته قابل توجه در هیجان های شدید اما، هیجان های شدید منفی هستند.

آسیب ناشی از تجربه یک هیجان منفی شدید مثل غم مرگ یک عزیز بسیار شدید و ماندگار است. در بسیاری موارد برای کنترل هیجان شدید منفی، حضور یک روانشناس و شرکت در جلسات روان‌درمانی ضروری است.

انواع هیجان را بشناسید تا بتوانید آن‌ها را کنترل کنید.

قدم اول برای کنترل هیجان آن هم به شیوه‌ای صحیح و موثر، شناخت صحیح انواع هیجان است. اینکه هر یک از احساسات خود را تا چه اندازه می‌شناسیم، به ما در کنترل هیجان‌های زندگی‌مان تا حد زیادی کمک می‌کند. پس بهتر است در ادامه مطلب به سراغ معرفی کوتاه برخی از انواع هیجان‌های پرتکرار در زندگی هر فرد برویم.

غم

احساسی مثل غم می‌تواند از ناراحتی کودک بعد از سرزنش پدر یا مادر تا سوگواری یک فرد بزرگسال برای عزیز از دست رفته خود به وجود آید. شناخت نوع و شدت هیجان ما را در انتخاب بهترین راه های کنترل انواع هیجان کمک می‌کند. 

ترس 

احساس ترس ممکن است به سبب تنهایی، تاریکی، گم شدن یا فکر از دست دادن اطرافیان ایجاد شود. مهم نیست چه نوع ترسی را تجربه می‌کنیم. احساس هیجان ترس، بسته به نوع تهدید تجربه شده متفاوت است.

گاهی یک ترس به ظاهر کوچک می‌تواند به یک نگرانی بزرگ تبدیل شده و با ایجاد احساس اضطراب، بیماری‌های خطرناکی را در فرد بروز دهد. در این مواقع دانستن دلیل بروز انواع اضطراب و مقابله با آن‌ها ضروری است. اگر دوست دارید درباره انواع اضطراب و روش‌های مقابله با آن بیشتر بدانید، اینجا کلیک کنید.

 اضطراب

به دنبال ایجاد هر ترس یا دلهره‌ای، مهم است که به سراغ دلیل نگرانی خود و میزان آن برویم. برای مثال، افرادی که دائما مضطرب هستند ممکن است در موقعیت‌هایی دچار ترس شوند که آنقدر ترسناک نباشند.

نکته مهم اینجاست که سنجش هیجانی مثل نگرانی در کودکان کار دشواری است. اما آزمایش ژنتیکی TalentX با تجزیه و تحلیل اطلاعات ژنتیکی موجود در DNA بزاق کودک شما، به بررسی نگرانی و 23 صفت شخصیتی دیگر از او می‌پردازد و شما را از میزان این صفت آگاه می‌کند تا در ادامه بتوانید بیشتر در روند بهبود سلامت افکار و روان کودک خود موثر باشید.

برای مطالعه بیشتر درباره انواع هراس و فوبیا، این مقاله را مطالعه کنید.

خشم 

خشم کنترل نشده ممکن است در ادامه تبدیل به پرخاشگری شود. به باور روانشناسان، خشم یک احساس منطقی و غیر خطرناک است. هیجانی که غالبا آن را به دلیل وقوع بی عدالتی یا قرار گرفتن در شرایطی دور از انتظار خود و مخالف عقایدمان تجربه می‌کنیم.

اما خشم به تنهایی خطرناک نیست و زمانی که فرد نتواند آن را کنترل کند و به پرخاشگری یعنی بروز گفتارهای ناشایست و ناسزا و رفتارهای آسیب زننده و ضرب و شتم تبدیل شود، باید تحت نظر و حتی درمان قرار گیرد.

اما چطور خشم خود را کنترل کنیم تا به پرخاشگری و عصبانیت تبدیل نشود؟ در این مقاله به توضیح دقیق دلایل بروز خشم و عصبانیت و راه‌های کنترل خشم پرداخته‌ایم.

لذت

لذت، هیجانی مثبت و شدید یا همان شادی بی حد و اندازه از وقوع یک اتفاق یا وجود یک فرد است. هیجانی که لزوما همیشه نتایج مفیدی به همراه ندارد و ممکن است با تعبیری غلط آمیخته شود.

برای مثال لذت از نوشیدن بی اندازه الکل نمی‌تواند مشابه تجربه حس پیروزی یک مسابقه ورزشی یا لبخند زدن به وقایع و خندیدن به اتفاقات شیرین زندگی باشد.

چگونه هیجانی تصمیم نگیریم؟

چند راه سریع و آسان برای مدیریت هیجانات:

1. مکث کنید و وضعیت موجود را بررسی کنید.

2. همیشه تنها به نظر خودتان اکتفا نکنید.

3. تصمیمات خود را جایی یادداشت کنید.

4. درباره تصمیم خود با افراد معتمد و با دانش مشورت کنید.

جمع‌بندی

انواع هیجان با استفاده از راه‌های موثر متفاوتی قابل کنترل است. راه‌حل‌هایی که با به کار گرفتن آن‌ها می‌توان به حالات روانی- ذهنی متعادل و آرامش رسید. گاهی هیجانات به تنهایی می‌توانند عامل اصلی تنش‌های روانی و آسیب روحی افراد باشند.

اما پیش از هر چیز، باید از سطح این هیجان ها در خود با خبر شویم. بنابراین با بررسی سطح هیجانات خود و فرزندان‌مان با استفاده از آزمایش ژنتیک TalentX می‌توانیم تا حد زیادی از آسیب‌های روانی و فیزیکی احتمالی پیش‌رو جلوگیری کنیم. با پر کردن فرم زیر می‌توانید مشاوره رایگان آزمایش ژنتیک TalentX بهره‌مند شوید.

منابع

1. https://www.merriam-webster.com/dictionary/excitement 
2. https://www.verywellmind.com/an-overview-of-the-types-of-emotions-4163976 
3. https://www.healthline.com/health/list-of-emotions#anger 

همانطور که پیش‌تر گفتیم، خشم هیجانی منفی نیست اما اگر شدت یابد و به پرخاشگری تبدیل شود می‌تواند هیجانی منفی تلقی شود.

هیجان بیش از حد یا زیاد در دسته هیجان‌های ثانویه یا شدید قرار دارد و در صورتی که کنترل نشود می‌تواند باعث آسیب به خود فرد یا اطرافیان او شود. برای مثال، اضطراب حالت شدیدی از هیجانی مثل استرس است. یعنی اضطراب، همان استرس کنترل نشده است.

هیجان یک واکنش پیچیده است. واکنشی خفیف (شادی) یا شدید (اضطراب) به اتفاقات زندگی. یعنی هیجان های اولیه (غم و شادی) در پاسخ به محرک و هیجان های ثانویه (استرس و اضطراب) در پاسخ به هیجان های اولیه ایجاد می‌شود.