بلاگ

بیماری قلبی در جوانان موضوعی است که بسیاری آن را جدی نمی‌گیرند، اما آمارهای جهانی نشان می‌دهد که مشکلات قلبی تنها مختص سالمندان نیست. سبک زندگی پر استرس، کم‌تحرکی، مصرف غذاهای ناسالم و حتی زمینه‌های ژنتیکی می‌تواند نوجوانان دختر و پسر را هم درگیر کند.

علائمی مانند تنگی نفس غیرعادی، درد قفسه سینه، تپش قلب شدید یا خستگی زودرس می‌توانند نشانه‌های هشداردهنده باشند. شناخت این علائم و واکنش سریع به آن‌ها می‌تواند از بروز مشکلات جدی و حتی تهدیدکننده جان جلوگیری کند. در ادامه به مهم‌ترین علائمی می‌پردازیم که نباید در نوجوانان و جوانان نادیده گرفته شوند.

تفاوت علائم بیماری قلبی در جوانان و سایر افراد

بیماری قلبی در جوانان با وجود شیوع کمتر نسبت به سالمندان، شکل متفاوتی از علائم را نشان می‌دهد. در افراد مسن معمولا بیماری با انسداد رگ‌ها و علائم کلاسیکی مثل درد شدید قفسه سینه و فشار روی قلب همراه است. اما در جوانان، به‌ویژه نوجوانان دختر و پسر، این نشانه‌ها همیشه به همین وضوح ظاهر نمی‌شوند و همین موضوع باعث می‌شود تشخیص دیرتر صورت بگیرد.

علائم بیماری قلبی در جوانان

• تپش قلب ناگهانی و شدید حتی هنگام استراحت
• خستگی زودرس بدون انجام فعالیت سنگین
• درد یا فشار مبهم در قفسه سینه که ممکن است به دست یا گردن هم سرایت کند
• تنگی نفس هنگام ورزش یا حتی راه رفتن سریع
• سرگیجه یا غش‌های کوتاه‌مدت به‌ویژه در نوجوانان

این علائم معمولا به دلیل مشکلات ژنتیکی، آریتمی‌های قلبی یا نارسایی‌های مادرزادی رخ می‌دهد، در حالی‌که در بزرگسالان بیشتر ناشی از گرفتگی عروق است.

علائم بیماری قلبی در سایر افراد (میانسالان و سالمندان)

• درد شدید و مداوم قفسه سینه که اغلب با فشار یا سنگینی همراه است
• تعریق زیاد و سرد هم‌زمان با درد قلبی
• انتشار درد به شانه، بازو یا فک
• تورم پاها و افزایش وزن ناگهانی به دلیل نارسایی قلبی
• اختلال در خواب و تنگی نفس شبانه

به‌طور خلاصه، بیماری قلبی در جوانان بیشتر با نشانه‌های مبهم، گذرا و غیرمعمول بروز می‌کند، در حالی‌که در افراد مسن‌تر، علائم غالبا شدید و واضح هستند. همین تفاوت، اهمیت توجه والدین و پزشکان به کوچک‌ترین نشانه‌ها در جوانان را دوچندان می‌کند.

چرا جوانان به نارحتی های قلبی دچار می شوند؟

بسیاری تصور می‌کنند بیماری قلبی تنها مختص افراد میانسال و سالمند است، اما بیماری قلبی در جوانان هم در سال‌های اخیر رو به افزایش است. دلایل این موضوع متنوع‌اند و ترکیبی از عوامل سبک زندگی، ژنتیک و محیط را شامل می‌شوند.

مهم‌ترین دلایل بروز بیماری قلبی در جوانان

• عوامل ژنتیکی و مادرزادی: بعضی نوجوانان با مشکلات ساختاری یا نقص‌های مادرزادی قلب متولد می‌شوند که در سنین پایین خود را نشان نمی‌دهد اما در دوره نوجوانی یا جوانی بروز می‌کند.
• آریتمی‌های قلبی (بی‌نظمی ضربان): تپش‌های نامنظم می‌توانند خطرناک باشند و حتی باعث غش یا سکته قلبی ناگهانی شوند.
• سبک زندگی ناسالم: تغذیه پرچرب و فست‌فودی، مصرف نوشابه‌های انرژی‌زا، کم‌تحرکی و اضافه وزن همگی از عواملی هستند که به مرور زمان قلب جوانان را درگیر می‌کنند.
• استرس و فشار روانی: استرس مداوم، بی‌خوابی و فشارهای تحصیلی یا کاری می‌تواند بر عملکرد قلب تاثیر بگذارد.
• مصرف دخانیات و مواد محرک: شروع زودهنگام سیگار یا قلیان، و حتی استفاده از مواد محرک می‌تواند سلامت قلب نوجوانان را به شدت تهدید کند.

در واقع، بیماری قلبی در جوانان ترکیبی از عوامل ارثی و رفتاری است. تفاوت اصلی با بزرگسالان در این است که علائم در جوانان مبهم‌تر و کمتر شناخته شده‌اند، به همین دلیل والدین و پزشکان باید با دقت بیشتری کوچک‌ترین نشانه‌ها را بررسی کنند تا از عواقب جدی جلوگیری شود.

نشانه های بیماری قلبی در جوانان

بیماری قلبی در جوانان همیشه با علائم واضح و شدید بروز نمی‌کند. بسیاری از نشانه‌ها خفیف، کوتاه‌مدت و حتی مشابه مشکلات ساده مثل استرس یا خستگی به نظر می‌رسند. اما بی‌توجهی به این نشانه‌ها می‌تواند خطرناک باشد. در ادامه به مهم‌ترین علائم اشاره می‌کنم:

1. درد یا فشار قفسه سینه

• در جوانان این درد معمولا مبهم است و ممکن است با گرفتگی عضلات اشتباه گرفته شود.
• گاهی به دست، گردن یا پشت انتشار پیدا می‌کند.
• اگر این درد هنگام ورزش یا فعالیت شدیدتر شود، نیاز به بررسی فوری دارد.

2. تپش قلب ناگهانی

• احساس ضربان تند یا نامنظم حتی در حالت استراحت.
• می‌تواند ناشی از آریتمی یا اختلالات الکتریکی قلب باشد.
• در برخی موارد همراه با سرگیجه یا غش کوتاه‌مدت رخ می‌دهد.

3. تنگی نفس غیرعادی هشداری برای بیماری قلبی در جوانان

• بروز نفس‌تنگی هنگام انجام فعالیت‌های سبک مثل دویدن کوتاه یا بالا رفتن از پله.
• در حالت پیشرفته ممکن است در استراحت یا خواب هم احساس شود.
• نشان‌دهنده کاهش توان پمپاژ قلب است.

4. خستگی زودرس

• جوانانی که بدون دلیل واضح خیلی سریع خسته می‌شوند، باید به سلامت قلب خود توجه کنند.
• این خستگی با استراحت ساده برطرف نمی‌شود.
• می‌تواند نشانه ضعف عملکرد قلب یا گردش خون ناکافی باشد.

5. سرگیجه و غش‌های مکرر

• در نوجوانان دختر و پسر، غش کردن به‌خصوص هنگام ورزش یا استرس شدید نباید ساده تلقی شود.
• این حالت اغلب به دلیل اختلال در ریتم قلب یا کاهش ناگهانی جریان خون مغز ایجاد می‌شود.

نشانه‌های بیماری قلبی در جوانان معمولا کمتر شبیه علائم کلاسیک بزرگسالان است. به همین دلیل خانواده‌ها باید تغییرات غیرعادی در فعالیت‌های روزانه فرزندشان را جدی بگیرند. تشخیص به‌موقع با معاینه پزشکی، نوار قلب و آزمایش‌های تخصصی می‌تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند.

علائم بیماری قلبی در کودکان و نوجوانان

علائم بیماری قلبی در کودکان و نوجوانان ممکن است نقص مادرزادی باشد و یا پس از تولد و در کودکی به آن مبتلا شده باشند.

در هر دو صورت این بیماری در رده سنی کودک و نوجوان باید بسیار جدی گرفته شود و هر نشانه بیماری قلبی توسط پزشک متخصص بررسی شود. به طور کلی نشانه های زیر می توانند علائم مشکلات قلبی در کودکان و نوجوانان باشند که باید جدی گرفته شوند.

• مشکل در افزایش وزن
• مشکل در هنگام تغذیه
• تنفس سریع در مقایسه با همسالان
• تنفس دشوار حتی در زمان استراحت
• تپش قلب
• تنگی نفس هنگام تحرک و فعالیت های بدنی
• احساس درد در قفسه سینه
• تنگی نفس زودتر از موعد نسبت به همسالان
• عرق کردن زودتر از موعد نسبت به همسالان
• آبی شدن اطراف لثه‌ها یا زبان و پوست
• احساس سرگیجه در زمان ورزش

برای پیشگیری از حمله قلبی چکار کنیم؟ آشنایی با ۲۰ روش جلوگیری از سکته، کلیک کنید.

علائم بیماری قلبی در جوانان

بیماری قلبی در جوانان معمولا با نشانه‌های خفیف و مبهم آغاز می‌شود، اما همین علائم کوچک می‌توانند هشدار جدی باشند. آگاهی از آن‌ها کمک می‌کند تا مشکل در مراحل اولیه شناسایی شود:

• درد یا فشار در قفسه سینه: ممکن است به گردن، شانه یا بازو گسترش پیدا کند و معمولا هنگام فعالیت تشدید می‌شود.
• تپش قلب سریع یا نامنظم: احساس ضربان غیرطبیعی حتی در حالت استراحت، یکی از علائم مهم آریتمی قلبی است.
• تنگی نفس غیرعادی: بروز نفس‌تنگی هنگام ورزش سبک یا حتی راه رفتن سریع نشانه کاهش کارایی قلب است.
• خستگی مداوم: جوانی که خیلی زود دچار خستگی می‌شود، باید از نظر مشکلات قلبی بررسی گردد.
• سرگیجه و غش کوتاه‌مدت: غش‌های مکرر، به‌خصوص هنگام ورزش، می‌تواند علامت وجود اختلال در ریتم قلب باشد.

این علائم شاید ساده به نظر برسند، اما در صورت تکرار یا شدت گرفتن، مراجعه به پزشک ضروری است.

راهکارهایی برای جلوگیری جوانان از ابتلا به بیماری های قلبی

پیشگیری در جوانی بهترین راه برای حفظ سلامت قلب در آینده است. تغییرات کوچک در سبک زندگی می‌تواند ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی را به شکل قابل توجهی کاهش دهد:

• تغذیه سالم: مصرف سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل و کاهش مصرف فست‌فود و نوشیدنی‌های انرژی‌زا تا حد زیادی احتمال ابتلا به بیماری قلبی در جوانان را کاهش می دهد. پیروی از یک رژیم غذایی مناسب و نرمال
• فعالیت بدنی منظم: حداقل ۳۰ دقیقه ورزش سبک مثل پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری در روز. نگه داشتن شاخص توده بدنی، در این زمینه کمک کننده خواهد بود.
• مدیریت استرس: استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن یا تنفس عمیق.
• پرهیز از دخانیات و مواد محرک: سیگار، قلیان و الکل از عوامل مهم آسیب به قلب هستند.
• خواب کافی: خواب منظم و ۷ تا ۸ ساعت در شب به عملکرد بهتر قلب کمک می‌کند.
• معاینات دوره‌ای: انجام تست‌های قلبی در صورت وجود سابقه خانوادگی یا علائم مشکوک.

با رعایت این راهکارها، تا حد زیادی از ابتلا به بیماری قلبی در جوانان پیشگیری کنند و سلامت قلب خود را در سال‌های آینده تضمین کنند.

آیا می‌دانید از نظر ژنتیکی چقدر ریسک ابتلا به بیماری های قلبی را دارید؟  با آزمایش ژنتیک سلامت، امکان پیشگیری از +57 بیماری ژنتیکی از جمله بیماری قلبی را دارید! برای آشنایی بیشتر با چکاپ کامل ژنتیکی و همچنین دریافت مشاوره ژنتیک رایگان کلیک کنید.

علائم ظاهری بیماری قلبی در جوانان

علائم ظاهری بیماری قلبی به نوع بیماری بستگی دارد. یعنی لزوما تمام بیماری هایی که مربوط به قلب است نشانه های مشابهی ندارند و در صورت ظهور هر علامتی باید آن را بررسی کرد؛ اما به طور کلی نشانه های زیر در بیماران قلبی بسیار شایع است که هر کدام از آنها به تنهایی می تواند خطرناک باشد و باید حتماً با پزشک مشورت شود.

در این بخش به بیش از هفت نشانه بیماری قلبی پرداختیم؛ علائم ظاهری بیماری قلبی عبارتند از:

• درد قفسه سینه
• معده درد
• تپش قلب
• خستگی بسیار زیاد
• تنگی نفس
• غش کردن
• لب های سبز تیره
• ناراحتی در تنفس
• علائم ECG
• احساس گیجی یا سبکی سر
• گلو درد یا فک درد
• درد دست و تورم پا.

در ادامه توضیح مختصری درباره هر یک از علائم بیماری قلبی در جوانان ارائه خواهیم کرد.

نشانه نارحتی قلبی به صورت درد قفسه سینه

درد قفسه سینه عموماً مربوط به مشکلات قلبی و ریوی است و یکی از علائم بیماری قلبی در جوانان و افراد بالغ نیز به حساب می آید. اگر درد قفسه سینه به بازوها برسد و در پشت، گردن یا فک نیز احساس شود علامتی خطرناک است.

همچنین اگر همراه با احساس فشار و سنگینی در قفسه سینه باشد و فرد دچار تعریق شود باید جدی گرفته شود. اگر این علائم بیش از 15 دقیقه طول بکشد احتمال حمله قلبی وجود دارد.

بیماری قلبی در جوانان به صورت معده درد بروز میابد!

اگر درد معده منجر به درد قفسه سینه شود احتمالا نفخ شکمی، باد گلو و دل پیچه هم احساس خواهد شد. این دردها اغلب بعد از خوردن غذا رخ می دهند و ممکن است فرد را از خواب بیدار کند.

مصرف داروهای آنتی اسید درمان خوبی برای دردهای قفسه سینه ناشی از درد معده است. ولی اگر احساس سوزش و درد در قفسه سینه چیزی بیشتر از درد معده و نفخ باشد و شدت هم پیدا کند حتماً باید بلافاصله به مراکز درمانی مراجه کرد.

نشانه بیماری قلبی به صورت تپش قلب

تپش قلب عموماً علامت خطرناکی نیست؛ اما گاهی می تواند یکی از علائم بیماری قلبی محسوب شود. تپش قلب یا آریتمی به به دلایل مختلفی ممکن است رخ بدهد. از جمله:

علائم بیماری قلبی به صورت خستگی زیاد

خستگی و ضعف به عنوان یکی از اولین علائم بیماری قلبی در جوانان و بالغین است که فرد بیمار متوجه آن می گردد. این موضوع در زنان بیشتر شایع است و ممکن است بعد از تشخیص و شروع مصرف دارو هم کماکان بیمار احساس خستگی مفرط کند.

بی حالی و ضعف نیز مانند دیگر نشانه های بیماری قلبی روی کیفیت زندگی افراد تأثیر مستقیم می گذارد. افرادی با نارسایی قلبی ممکن است علاوه بر خستگی، حالت هایی مانند افسردگی و اختلالات خواب را نیز تجربه کنند.

نشانه بیماری قلبی در جوانان به صورت تنگی نفس ظاهر می شود

تنگی نفس به دلیل اختلال در کار قلب و ریه اتفاق می افتد. اختلال در عملکرد قلب باعث رخ دادن اشکال در روند توزیع جریان خون در ریه شده که منجر به تنگی نفس می گردد.

اگر تنگی نفس به صورت متناوب و همراه با علائمی مانند سر گیجه، ضعف و درد باشد باید توسط پزشک معاینه شود. اگر فرد بدون احساس درد یا علائم دیگر دچار حمله قلبی “خاموش” شود، تنگی نفس می تواند تنها علامت باشد.

علائم بیماری قلبی به صورت غش کردن

سنکوپ یا غش کردن به دلایل مختلفی ممکن است رخ دهد. از جمله: فشار خون پایین، کم آبی، مشکلات عصبی، سکته مغزی، حمله میگرنی و… . اما گاهی مشکلات قلبی هم منجر به غش کردن می شوند.

لب های سبز تیره یکی از علامت های بیماری قلبی در جوانان است

دلایل غش کردن به دلیل بیماری قلبی عبارتند از: ضربان خیلی تند یا کند قلبی، وجود اختلال در عملکرد دریچه های قلب، پارگی رگ آئورت، فشار خون بالای شریان ریوی و بزرگ شدن قلب(کاردیومیوپاتی). غش یا سنکوپ می تواند هشداری جدی برای وقوع حمله قلبی قلمداد شود.

این تغییر رنگ ممکن است به دلیل مصرف سیگار، آسیب دیدگی بر اثر ضربه و یا بیماری آدیسون(بیماری مربوط به غده فوق کلیوی) رخ بدهد.

اگر فرد از ابتدا لب هایی با رنگ طبیعی داشته و بعداً لب ها به سمت کبودی تغییر رنگ داده اند ممکن است یکی از علائم ظاهری بیماری قلبی باشد. علت این اتفاق به زبان ساده کاهش اکسیژن در خون است. نارسایی قلبی یکی از معمول ترین بیماری های قلبی عروقی است که تغییر رنگ لب ها از علائم آن است.

ناراحتی در تنفس؛ دلیل مهم بیماری قلبی در جوانان

دلایل زیادی ممکن است منجر به ناراحتی های تنفسی شود. از جمله: آسم، سرطان ریه، ذات الریه، اضطراب، کم خونی، بورنشیت، واکنش های آلرژیک وغیره.

بیماری دریچه های قلب نیز با علائمی مثل تپش قلب، تنگی نفس و ناراحتی های تنفسی در زمان دراز کشیدن و یا فعالیت، خود را نشان می دهد. فرد ممکن است احساس حبس شدن هوا در سینه خود داشته باشد و یا هنگام فعالیت یا قرارگرفتن در هوای سرد احساس فشار و سنگینی در سینه خود کند.

علائم ECG (الکتروکاردیوگرام)

الکتروکاردیوگرام یک آزمایش ساده برای بررسی ریتم قلب است. به آنچه از آغاز یک تپش تا شروع تپش بعدی رخ می دهد “چرخه قلبی” گفته می‌شود.

در هر چرخه قلب، امواج الکتریکی حاصل از فعالیت قلب بر روی پوست پخش می شوند. ECG با استفاده از الکترودهایی که روی پوست وصل شده، این امواج بسیار ضعیف (در حد میکرو ولت) را دریافت می کند. پزشک با بررسی این سیگنال ها عملکرد قلب را بررسی کرده و موارد غیرعادی را تشخیص می دهد.

احساس گیجی یا سبکی سر

احساس سبکی سر(Light headeness) یا در اصطلاح عامیانه “تلوتلو خوردن”دلایل مختلفی می تواند داشته باشد. از جمله: کم خونی، اضطراب، ضربه، افت ناگهانی فشار خون، مشکلات گوش داخلی، کاهش قند خون، آلرژی، عوارض دارویی و غیره.

احساس گیجی یا سبکی سر را یکی از علائم بیماری قلبی در جوانان و بزرگسالان نیز می دانند. این عارضه می تواند نشانه بیماری آریتمی یا حمله قلبی باشد. علت این عارضه نرسیدن خون کافی به مغز است.

گلودرد یا فک درد

درد فک معمولاً مربوط به بیماری TMD یا همان اختلالات مفصل گیجگاهی فک است که ربطی به قلب ندارد. این درد در ناحیه مشخصی از فک بروز کرده و با کشیدن خمیازه و جویدن بدتر می شود؛ اما دردی که یکی از علائم بیماری قلبی است ممکن است به حدی باشد که بیمار را از خواب بیدار کند.

درد دست

بیماری قلبی در جوانان علائم متفاوتی دارد. درد نقطه ای نیست و در گلو و تمام فک منتشر می شود. این درد به صورت ضربانی است و ممکن است با سرگیجه، تعریق زیاد و یا درد قفسه سینه همراه باشد. در این صورت حتماً باید به پزشک متخصص مراجعه شود.

احساس درد در دست چپ یکی از علائم حملات قلبی محسوب می شود. دلیل این درد این است که اعصاب منشعب شده از قلب با عصب های دست هر دو به سلول های مغز سیگنال های مشابهی را ارسال می کنند.

در این زمان مغز نمی تواند منبع درد را تشخیص دهد. درد در دست چپ را به عنوان “درد مرجع” می شناسند. چون این امکان وجود دارد که بدون احساس درد قفسه سینه و فقط با درد در دست چپ فرد دچار حمله قلبی شود.

تورم پا یکی دیگر از علامت های بیماری قلبی در جوانان است

اگر درد دست چپ با علائم دیگری مانند تهوع، سر گیجه، تنگی نفس و یا عرق سرد همراه بود باید سریعاً به پزشک مراجعه شود.

تورم پا ممکن است به دلیل جمع شدن مایع در بافت های بدن اتفاق بیفتد. این عارضه گاهی به دلیل کشیدگی، شکستگی استخوان با ایستادن های طولانی رخ می دهد.

گاهی نیز دلیل این تورم، ادم است. ادم به حالتی گفته می شود که قلب توانایی پمپاژ و رساندن خون به اندام های تحتانی بدن را ندارد. اگر این حالت با علائم دیگر بیماری قلبی همراه شد باید جدی گرفته شود و علت آن بررسی گردد. وجود سوراخ در دریچه های قلب نیز باعث ورم پاها می شود.

علائم بیماری قلبی در جوانان روی پوست

علائم بیماری قلبی متنوع اند. برخی از تغییرات پوستی هم ممکن است نشانه بیماری قلبی باشند.

نشانه بیماری قلبی به صورت تغییر رنگ پوست و ناخن

اگر قلب در رساندن اکسیژن و خون رسانی به اندام ها دچار مشکل شود، پوست بدن بخصوص در انگشتان دچار تغییر رنگ شده و به سمت کبودی می رود.

این یکی از شایع ترین علائم ظاهری بیماری قلبی است. انسداد عروق هم دلیل دیگر این اتفاق است. به این تغییر رنگ سیانوز می گویند. علت سيانوز وجود خون بدون  اكسيژن(deoxygenated)  در شبكه های مويرگي است.

بثورات پوستی زرد رنگ را در بیماری قلبی در جوانان جدی بگیرید

اگر در اطراف انگشتان پا و یا دست بثورات پوستی زرد رنگ دیده شود باید آن را جدی گرفت. چون ممکن است به دلیل افزایش سطح تری گلیسیرید در خون باشد و این یعنی بالا رفتن ریسک مشکلات قلبی.

توده های چربی زرد و نارنجی رنگ در اطراف چشم

این توده ها در گوشه های داخلی پلک مشاهده شده و از علائم ظاهری بیماری قلبی به حساب می آیند. زانتالاسما نام علمی این عارضه است که به دلیل جمع شدن کلسترول رخ می دهد.

ناخن چماقی می تواند دلیلی برای بیماری قلبی در جوانان باشد

در این عارضه ناخن ها به صورت خمیده و رو به پایین رشد می کنند و پایین انگشتان متورم به نظر می رسند. این موضوع در بیماران قلبی و تنفسی دیده می شود و علت آن کاهش اکسیژن خون است.

بیماری قلبی بدون علامت

گاهی علائم بیماری قلبی در جوانان و همچنین افراد بالغ کاملاً خاموش است. بیماری قلبی را می توان در زمره بیماری های کشنده بدون علامت قرار داد. در برخی کشورها آمار مرگ بر اثر بیماری های قلبی بیشتر از سرطان است.

رایج ترین نشانه بیماری قلبی درد در قفسه‌ سینه است. اما چه بسیارند افرادی که بدون درد قفسه سینه دچار حملات قلبی شده اند. به عنوان مثال افرادی که دیابت دارند حتی در هنگام وقوع حمله قلبی درد کمتری نسبت به افراد دیگر احساس می کنند.

تنها روش مطمئن تشخیص بیماری قلبی، قبل از اینکه پیشرفت کند و باعث بروز عوارض خطرناک و جبران ناپذیر شود، معاینات منظم پزشکی است. افراد بالای 50 سال حداقل سالی یک بار باید توسط پزشک متخصص قلب معاینه دقیق شوند.

یکی از بیماری های قلبی بدون علامت بیماری کاردیومیوپاتی (cardiomyopathy) یا همان عضله قلب ضعیف است. این بیماری می‌تواند ضربان قلب را مختل کند و منجر به نارسایی های قلبی و بروز مشکلات در دریچه قلب شود.

جمع بندی

بیماری قلبی در جوانان اگر به‌موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند عواقب جدی به همراه داشته باشد. والدین و خود نوجوانان باید بدانند که علائمی مثل درد قفسه سینه، تنگی نفس، سرگیجه یا تپش قلب شدید تنها خستگی ساده نیستند و می‌توانند نشانه وجود یک مشکل قلبی باشند. توجه به این هشدارها، مراجعه سریع به پزشک و انجام بررسی‌های لازم، بهترین راه برای پیشگیری از پیشرفت بیماری است.

سردرد میگرنی یکی از شایع‌ترین مشکلات عصبی است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود تجربه می‌کنند. این نوع سردرد فقط یک درد ساده نیست، بلکه اغلب با علائمی مثل تهوع، حساسیت به نور یا صدا و اختلال در تمرکز همراه می‌شود. خیلی از بیماران وقتی برای درمان مراجعه می‌کنند، اولین پرسششان این است که آیا میگرن ارثی است یا به دلیل سبک زندگی و عوامل محیطی شکل می‌گیرد؟

تحقیقات پزشکی نشان می‌دهد ژنتیک نقش مهمی در بروز میگرن دارد، اما عوامل محرکی مثل استرس، تغییرات هورمونی، کم‌خوابی یا حتی مصرف برخی مواد غذایی نیز می‌توانند آن را تشدید کنند. آشنایی با ریشه‌های میگرن و درک علت‌های اصلی آن، به افراد کمک می‌کند مدیریت بهتری بر این بیماری داشته باشند و راهکارهای مؤثرتری برای کاهش دفعات و شدت حملات پیدا کنند.

تفاوت سردرد میگرنی و سردرد معمولی چیست؟

سردرد میگرنی با انواع مختلف سردرد، تفاوت های مهمی دارد. این تفاوت ها عبارتند از:

• سردرد میگرنی موجب اختلال در عملکرد روزانه می ‎شود. به عبارتی تمرکز در انجام امور روزانه را از بین می ‎برد.
• میگرن معمولا طولانی مدت است. گاهی قبل از شروع با علائمی مانند افسردگی، یبوست یا اسهال همراه است.

یبوست یا اسهال از علائم بیماری سندروم روده تحریک پذیر هم هستند؛ اگر دچار یبوست یا اسهال مزمن هستید، بهتر است برای پیشگیری از ابتلا، با این بیماری آشنا شوید.

• میگرن در یک طرف سر، نزدیک چشم ‎ها و پشت سر ایجاد می شود. سردرد معمولی در تمام پیشانی، پشت گردن و شقیقه ایجاد می‎ شود.
• در سردرد میگرنی درد های عمقی ضربان دار در سر ایجاد می شوند. در سردرد های معمولی فشار به سر و گردن احساس می ‎شود.
• به همراه سردردهای میگرنی علائم آزاردهنده‎ای مانند تهوع و ناراحتی های معده نیز دیده می‌‎شوند. در مقابل سردردهای معمولی یا تنشی به این شکل نیستند.
• بوی شدید، صدا، استرس، الکل، نور و… باعث ایجاد سردرد میگرنی می ‎شوند. سردرد معمولی ناشی از خستگی، اضطراب، استرس و حتی کم خوابی است.

سردرد میگرنی چیست؟

سردرد میگرنی یکی از انواع متعدد سردرد است که به لحاظ شدت درد، از نوع شدید است. میگرن به عنوان یک بیماری عصبی، شناخته می شود.حالتی ناخوشایند که زندگی روزانه را از چند ساعت تا چند روز (گاهی اوقات) مختل می‌ کند. عواملی مانند استرس، اضطراب، نور، حرکت و… باعث بروز علائم میگرنی می‎ شوند.

چرا میگرن می گیریم؟

وراثت یا محیط؟

در مطالعات و بررسی های مختلف در حوزه پزشکی و شناخت بیماری ها، تقابل وراثت و محیط مطرح شده است. در برخی مطالعات تاثیر ژنتیک بر میگرن همی‎پلژیک مشخص شده بود. برخی دیگر از تحقیقات نیز هیچ گونه الگوی وراثتی در افراد مبتلا به میگرن را نشان نمی دهد.

مطالعات جدید نشان می دهد که هیچگونه ژن مشخصی به ابتلای فرد به میگرن، منتهی نمی ‎شود. بلکه چندین جهش ژنتیکی با یکدیگر، باعث ابتلای فرد به سردردهای میگرنی می ‎شوند. بیماری ها و خصوصیات زیادی هستند که از ژنتیک والدین به ارث می رسند؛ برای آشنایی با سایر خصوصیات ارثی کلیک کنید.

تفاوت ژنتیکی میگرن همراه با اورا و میگرن بدون اورا

اورا، با علائمی همراه است. این علائم حدود 30 تا 60 دقیقه قبل از سردرد میگرنی شروع می‌شوند. معمولا صبح و بعد از بیدار شدن، سردرد آغاز می‌شود.

سردرد بعد از چند روز علائم نورولوژیک، شروع می شود. اختلالاتی مانند نورهای خیره کننده یا جرقه‎ ای و نقطه کور در میدان دید ایجاد می‎شوند. همچنین علائم حسی، حرکتی و اختلالات گفتاری گزارش شده است.

سردرد میگرنی بدون اورا، شایع‎تر از میگرن با اوراست. شروع سردرد در میگرن بدون اورا، غیر منتظره است. امکان دارد با تهوع یا استفراغ همراه باشد.

در هر دو نوع میگرن با اورا و بدون اورا، حساسیت به نور وجود دارد. در هر دو نوع میگرن، در قسمتی که درد دارید با فشار سطحی بر روی شریال تمپورال یا کاروتید می توانید از شدت درد بکاهید.

علائم سردرد میگرنی

علائمی مانند سردرد، خستگی، بی حسی، اشکال در مکالمه، سوزن سوزن شدن، اختلالات در بینایی را می توان نام برد. یک نوع درد ضربان دار است که در اکثر موارد یک طرف سر ایجاد می ‎شود.

این سردرد با عوامل محرک و خارجی مانند بو، استرس، صدا، نور و… تشدید خواهد شد. در زمان درد، نورهای سفید خیره کننده، صدای تق تق و… را احساس می ‌کنند. در ایجاد میگرن، عوامل ژنتیکی و محیطی دخالت دارند.

برای شناخت سردرد میگرنی باید علائم و نشانه ها، با دقت بررسی شوند. گاهی نشانه ‎های مشابهی قبل از شروع میگرن مشاهده می‌شود. برای شروع میگرن با اورا، وجود دو نشانه کافی است، اما در میگرن های بدون اورا باید پنج نشانه از علائم، در زمان سردرد وجود داشته باشد.

در افراد مختلف تعداد، شدت و زمان سردرد میگرنی، متفاوت است. سردرد میگرنی به چهار مرحله تقسیم می شود:

پرودروم (Prodrom)

علائمی که نشان دهنده شروع بیماری هستند حدود 48 ساعت قبل از سردرد آغاز می‌شوند. علائمی مانند یبوست، سفتی در گردن، افسردگی یا هیجانات رفتاری و… را می‏توان نام برد.

سردرد میگرنی همراه با Aura (هاله یا اورا)

تغییراتی در بدن شبیه به سکته دیده می شود که نشانه شروع سردرد است. این علائم برگشت پذیر بوده و فرد به حالت اولیه برمی گردد. علائمی مانند اختلالات کلامی، بی‎حسی در بدن یا صورت مشاهده می‎شود.

پست دروم (Post drome)

فرد تا 24 ساعت بعد از اتمام سردرد، دچار بی‎حالی و گیجی خواهد بود.

علت حمله سردرد میگرنی 

سردرد میگرنی تنها با دخالت یک ژن مشخص به ارث نمی‎رسد، بلکه چندین ژن در زمینه به ارث رسیدن میگرن دخالت دارند. بعضی بررسی ها نشان می‌دهند که ژنتیک بر میزان و شدت میگرن تاثیر مستقیم دارند.

برخی عوامل موجب تشدید سردرد میگرنی ارثی می شوند، این عوامل مانند:

• بوهای مختلف
• استرس و اضطراب
• مصرف الکل و سیگار
• انواع اختلالات خواب
• کافئین موجود در قهوه
• گرسنگی و افت قند خون

مصرف برخی مواد غذایی و ترکیبات مانند گلوتامات سدیم، نیتریت موجود در ماهی دودی، سوسیس و… به تشدید میگرن کمک می‎کنند. در برخی خانم ها نیز میگرن قاعدگی با کم شدن هورمون استروژن همراه می شود. ناگفته نماند که دوری از این عوامل، مانع از ایجاد سردرد میگرنی نمی‌شود.

عکس سردرد میگرنی با کمک CT-scan و MRI گرفته می ‎شود. اگر سینوس ‎ها مشکل داشته باشند عکس رادیولوژی توسط پزشک درخواست می‎ شود.

آیا میگرن ارثی است؟

تمام صفاتی که زیبا و خوشایند هستند و در افراد مختلف مشاهده می‎کنید از والدینشان به ارث برده ‎اند. متاسفانه این موضوع یک طرف الگوی وراثت است.

افراد، زمینه ابتلا به انواع بیماری را دارند یا خود بیماری را از والدین به ارث می‎برند. نکته مهم این است که با مشاهده و مطالعه درباره افراد مبتلا به میگرن، می‎‎توان به ارثی بودن آن پی برد.

مطالعات و بررسی‎های مختلف درباره افراد مبتلا به سردرد میگرنی بسیار کمک کننده هستند. اگر در یک خانواده فردی به میگرن مبتلا است به احتمال بیش از 50% فرد دیگری نیز به این بیماری مبتلا است.

سردرد میگرنی همی پلژیک یک الگوی مشخصی دارد. هرچند همراه با پیچیدگی‎ هایی است اما ژن‎ های آن شناخته شده است. مطالعات نشان داده است که جهش‎ های ژنتیکی عامل اصلی میگرن نیست؛ بلکه SNP ها در ایجاد میگرن تاثیر دارند که تغییرات ناشی از چند شکلی‎ های نوکلئوتیدی هستند (Single Nucleotide Polymorphisms).

آیا می‌دانید از نظر ژنتیکی چقدر ریسک ابتلا به میگرن را دارید؟ با آزمایش ژنتیک سلامت، امکان پیشگیری از +57 بیماری ژنتیکی از جمله میگرن را دارید!

برای آشنایی بیشتر با چکاپ کامل ژنتیکی و همچنین دریافت مشاوره ژنتیک رایگان کلیک کنید.

ژن های موثر در ابتلا به میگرن ارثی

در 23 جفت کروموزومی که از والدین به ارث می‎رسد دو جزء مهم وجود دارند. DNA یک ماده وراثتی است که در انسان‎ ها و موجودات زنده وجود دارد.

ژن‎های موثر در سردرد میگرنی عبارتند از:

KCNK18

در کد کردن پروتئین TRESK تعریف می ‎شود. این پروتئین در ایجاد مسیرهای درد و مناطق عصبی در میگرن موثر است.

CKIdelta

کد کردن یک آنزیم بسیار مهم در بدن را انجام می‎ دهد که در خواب و بیداری تاثیر می گذارد.

در میگرن همی پلژیک FHM (Familial Hemiplegic Migraine) سه ژن نقش دارند:

• SCN1A
• CACNA1A
• ATP1A2

جهش در سه مورد ذکر شده، سه طبقه و گروه را در افراد مبتلا به میگرن ایجاد می‎کنند. برای ابتلا به سردرد میگرنی ژنتیکی، یک ژن غالب نیاز است.

علائم میگرن ارثی چیست؟

هنگام تشخیص سردرد میگرنی ژنتیکی باید به جهش ‎های ژنتیکی توجه داشت. در میگرن همی پلژیک (FHM) امکان جهش در ژن وجود دارد. در هر جهش، یک نوع از سردرد میگرنی ایجاد می ‎شود.

علائم سردردهای شدید میگرنی در افراد مبتلا به میگرن، متفاوت است. اکثر علائم در افراد مبتلا به صورت پراکنده مشاهده شده است، این علائم عبارتند از:

• اختلالات گوارشی مانند تهوع
• دشواری و سختی در گفتار و تکلم
• ناتوانی در حرکت و حفظ تعادل بدن
• کم شدن حافظه، ایجاد سردرگمی و عدم تمرکز در فرد ایجاد می‎ شود.
• علائمی مانند تشنج و تب در موارد حاد و خطرناک
• مور مور شدن و بی حس شدن در صورت، بازوها و پاها (در موارد حاد)
• اختلالات بینایی: مانند دوبینی یا اورای بینایی، پدید آمدن نقاط کور در دید و نورهای چشمک زن.

منشا بروز سردرد میگرنی

سردرد میگرنی و منشا بروز آن مشخص نیست. ساده ترین روش برای تعیین جهش‌های ژنتیکی و تشخیص میگرن ژنتیکی، الگوی مندلی است.

الگوی مندلی، یک الگوی وراثتی است که در آن ژن ها از قوانین مجموعه مستقل و تفکیک، پیروی می ‎کنند. ژن ها به طور مساوی بین گامت (سلول جنسی نر و ماده) تقسیم می شوند.

ژن هایی که از والدین به ارث می رسند سه حالت اتوزوم غالب، مغلوب و وابسته نام دارند. در سردرد میگرنی ژنتیکی پنج جهش اتفاق می افتد (از الگوی مندلی غالب تبعیت می‌کند):

• SCN1A
• ATP1A2
• CACNA1A
• KCNK18
• CKdelta

در مقاله از کجا بفهمیم ژن غالب داریم یا مغلوب؟ مفصل در این باره صحبت کردیم.

شناخت میگرن ژنتیکی چه کمکی به ما می کند؟

چند عامل جهش ژنتیکی در بروز برخی سردردهای میگرنی به صورت همزمان دخالت دارند. در خانواده هایی که یک عضو دچار سردرد میگرنی می شود یک زنگ هشدار برای بقیه اعضا است.

البته لازم نیست بترسید، بلکه باید به هشدارها توجه کنید. در صورت بروز علائم زیر به همراه سردرد، باید به پزشک مراجعه کنید:

• سردرد میگرنی در یک طرف و ضربان دار باشد.
• سردرد همراه با سفتی در گردن و احساس گیجی باشد.
• در زمان سردرد، به نور، صدا و بو حساسیت داشته باشید.
• سردرد شما بیش از چند ساعت تا چند روز ادامه پیدا می ‎کند.

و…

شما می توانید از دیگر اعضای خانواده که دچار میگرن هستند کمک بگیرید. الگوی سردرد میگرنی آن ها با افزایش سن چگونه بوده است. از چه روش های درمانی دارویی، رفتاری و شناختی کمک می‌ گیرند.

چه نوع محرک ‎هایی باعث بروز سردرد میگرنی می شوند و چه عواملی سردرد را تشدید می‎ کنند. می توانید سبک زندگی او را برای کاهش تعداد و شدت سردرد میگرن انتخاب کنید.

آمار میگرن در ایران و جهان

هفتمین عاملی که موجب ناتوانی انسان می شود، سردرد است. تشخیص درست سردرد میگرنی در رابطه با مراجعه کنندگان به پزشک، کمتر از 50% را شامل می ‎شود. بیش از نیمی از افراد، به پزشک مراجعه نمی کنند یا دوره درمان را ادامه نمی دهند.

حدود 60% از افرادی که به پزشک مراجعه می کنند درمان تخصصی مناسبی را دریافت نمی ‎کنند. با توجه به مطالعات صورت گرفته زنان بیشتر از مردان به سردرد میگرنی مبتلا می ‎شوند. آمار ابتلای خانم ها در ایران حدود 20% و آقایان حدود 10% است.

آمار شیوع سردرد میگرنی در دنیا حدود 15% از جمعیت کل را شامل می شود. میزان ابتلا آن از دیابت و آسم بیشتر است. یک تحقیق در رابطه با درصد ابتلاء زنان و مردان به میگرن در 50 کشور انجام شده است.

در این تحقیق میزان ابتلاء مردان به میگرن 4 تا 6% و زنان 13 تا 17% گزارش شده است. بیشترین آمار شیوع میگرن، در سنین باروری بوده است.

جمع بندی

شایع ترین بیماری مغز و اعصاب که خوش خیم است سردرد میگرنی نام دارد. این سردرد بین 4 تا 72 ساعت طول می‎کشد. امکان دارد میگرن با علائمی مانند اشکال در بینایی شروع شود که میگرن اورا نام دارد.

حتی ممکن است بدون علائم و به صورت ناگهانی شروع شود. در تمام گروه‌های سنی و جنسیتی مشاهده می‌شود، اما بعد از بلوغ و در سنین بزرگسالی در زنان بیشتر دیده می شود.

برای تشخیص سردرد میگرنی علائمی مهمی وجود دارند. سردردهای ضربان دار یک طرفه (در کودکان بصورت دو طرفه) حساسیت به نور، مشاهده نورهای جرقه ای، حساسیت به صدا و… را می توان نام برد. این سردردها در زندگی فردی، کاری و اجتماعی فرد، اختلال ایجاد می‎ کنند.

در آمارهای جهانی درصد ابتلاء زنان به سردرد میگرنی بیشتر از مردان است. روش‌های درمانی مانند پیشگیری قبل از ابتلا، درمان های دارویی در زمان سردرد، درمان ‎های رفتاری و شناختی به کم شدن علائم و سردرد کمک می ‎کنند.