اینکه شما در حال خواندن این مقاله هستید چند دلیل ممکن است داشته باشد: ممکن است در خانواده عزیزی داشته باشید که علائم آلزایمر به تازگی در او آشکار شده، شاید از بیماری آلزایمر می‌ترسید و می‌خواهید بدانید چطور می‌شود جلوی بروز آن را گرفت و یا آن‌قدر نام این بیماری را شنیده‌اید تنها آمده‌اید که بدانید این بیماری چیست و با فرد بیمار چه می‌کند و مثلاً آلزایمر ارثی است یا نه. به هر دلیلی که این مقاله را برای خواندن انتخاب کرده‌اید پاسخ سؤالاتتان را خواهید گرفت. پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

آلزایمر چیست؟

آلزایمر که با نام فراموشی هم شناخته می‌شود یک نوع بیماری زوال عقل است که اولین‌بار در سال 1906 توسط یک روانپزشک آلمانی به نام آلویس آلتسهایما (Alzheimer) کشف شد و به پاس قدردانی از خدمات او نام آلزایمر را بر روی این بیماری گذاشتند. این بیماری باعث تحلیل توانایی‌های ذهنی فرد مثل حافظه و رفتار می‌شود. این بیماری پیش‌رونده است به این معنی که به تدریج باعث کاهش توانایی‌های ذهنی فرد می‌شود و شرایط بیمار به مرور زمان حادتر می‌شود تا جایی که بیمار از انجام وظایف ساده روزانه خود هم عاجز می‌شود.

آلزایمر همچنین متداول‌ترین دلیل دمانس یا زوال عقل هم هست، 60 تا 80 درصد موارد زوال عقل ناشی از آلزایمر بوده‌اند.

باید به این نکته توجه داشت که آلزایمر بخشی طبیعی در روند پیری نیست و گمان نکنید که هر کس پیر شد فراموشی هم باید بگیرد. اگرچه مقداری فراموشی در پیری شاید طبیعی باشد اما آلزایمر یک بیماری حاد است که به هیچ وجه نباید ساده‌انگارانه با آن برخورد کرد.

منظور از ارثی‌بودن بیماری چیست؟ آیا آلزایمر ارثی است؟

بیماری‌ها به انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شوند. دسته‌ای از بیماری‌ها در اثر عوامل محیطی به وجود می‌آیند مثلاً ممکن است با خوردن غذای ناسالم فرد به سرطان مبتلا شود. اکثر بیماری‌های محیطی قابل‌درمان و قابل پیشگیری هستند. در نقطه مقابل بیماری ارثی را داریم، در این نوع از بیماری‌ها یک اختلال ژنتیکی خاص که ممکن است باعث بیماری باشد از والدین به فرزند منتقل می‌شود. مثلاً طاسی سر اختلالی است که غالباً دلیل ارثی دارد. بیشتر بیماری‌های ارثی یا ژنتیکی قابل‌درمان یا پیشگیری نیستند.

اما آیا آلزایمر ارثی است؟ یا ناشی از عوامل محیطی؟ در همین ابتدا باید بگوییم که پاسخ به این سؤال چندان ساده نیست و نمی‌توان با قاطعیت در مورد ارثی‌بودن یا نبودن آلزایمر صحبت کرد. دانشمندان در این باره آلزایمر را به دو دسته مختلف تقسیم کرده‌اند که در ادامه با هریک بیشتر آشنا می‌شویم.

آلزایمر ارثی خانوادگی

در این شکل از بیماری آلزایمر به صورت غالب به فرزند منتقل می‌شود. برای اینکه بدانید منظور ما از غالب یعنی چه باید ابتدا با نحوه به ارث رسیدن ویژگی‌ها از والدین به فرزند آشنا شویم. همه انسان‌ها (به جز افراد دارای سندروم داون که 47 کروموزوم دارند) دارای 46 کروموزوم هستند که نصف آن را از پدر و نصف دیگر را از مادر می‌گیرند. وقتی می‌گوییم یک بیماری ژنتیکی به صورت غالب است یعنی اگر یکی از والدین این ژن معیوب را داشته باشند فرزند نیز به بیماری مبتلا می‌شود.

اما صرف اینکه پدر یا مادر شخصی آلزایمر داشته باشد به معنای ابتلای صد در صد آن شخص به آلزایمر نیست بلکه بسته به ویژگی‌های ژنتیکی خاص والدین این فرد احتمال ابتلای او به آلزایمر بین 50 تا 100 درصد است. در این نوع از آلزایمر علائم بیماری پیش از 65 سالگی خود را نشان می‌دهد.

آلزایمر ژنتیکی بسیار نادر است و از بین موارد مختلف این بیماری تنها یک هزارم آن مربوط به آلزایمر ارثی یا خانوادگی است.

آلزایمر با پیش‌ زمینه ارثی

نوع دیگری از آلزایمر وجود دارد که در شکل‌گیری آن عوامل مختلفی اعم از ژنتیکی و محیطی نقش دارند و نمی‌توان گفت که تنها یک ژن خاص مسئول آلزایمر است. بر اساس تحقیقات گسترده‌ای که انجام شده مشخص شده که ژن‌های زیادی در پیدایش این نوع از آلزایمر نقش دارند و اگر فردی این ژن‌ها را داشته باشد احتمال ابتلای او به آلزایمر از سایرین بیشتر است ولی به این معنا نیست که حتماً به این بیماری مبتلا می‌شود. می‌توان این ژن‌ها را در خود داشت ولی به بیماری مبتلا نشد.

علائم آلزایمر چیست؟

متداول‌ترین نشانه این بیماری که در همان ابتدا بروز می‌کند این است که بیمار به سختی می‌تواند اطلاعاتی که به تازگی یاد گرفته را به یاد بیاورد. همچون سایر بخش‌های بدن مغز هم با بالارفتن سن دچار تغییراتی می‌شود و کیفیت عملکرد آن کاهش می‌یابد. اغلب انسان‌ها با بالارفتن سن با درجه‌ای از کاهش سرعت تفکر و مشکلات گاه‌به‌گاه در به یاد آوردن چیزهای مختلف روبرو می‌شوند.

چیزی که باعث نگرانی است و باید جدی گرفته شود بروز علائمی مثل فراموشی بیش از حد، گیجی و تغییرات زیاد در نحوه عملکرد ذهن و مغز است که می‌توانند نشانه‌ای از تحلیل‌رفتن و از کار افتادن سلول‌های مغز باشند. به ویژه اگر والدین فرد دچار آلزایمر باشند که در این صورت احتمال بروز آلزایمر ارثی بالا است. برای شناخت کامل نشانه های فراموشی، مقاله علائم آلزایمر را مطالعه نمایید.

تغییرات مرتبط با آلزایمر ابتدا در بخشی از مغز که مسئول یادگیری است اتفاق می‌افتند. با پیشرفت تدریجی آلزایمر در مغز بخش‌های دیگر هم درگیر می‌شوند و نشانه‌های بیماری شدت می‌یابند. نشانه‌هایی مثل عدم آگاهی از مکان و زمان، تغییرات خلقی و رفتاری، سوءظن و بدبینی بی‌اساس نسبت به خانواده و کادر درمان بیمارستان، از دست‌دادن بخش عظیمی از حافظه و این بیماری تا جایی پیش می‌رود که فرد حتی در صحبت‌کردن و راه‌رفتن و قورت‌دادن لقمه هم به مشکل برمی‌خورد.

شاید به دلایل مختلف از جمله اینکه برایتان دشوار است باور کنید پدر یا مادرتان دچار آلزایمر شده از بردن عزیزانتان نزد پزشک متخصص خودداری کنید اما توجه داشته باشید اگر این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود کنترل آن آسان‌تر خواهد بود.

آیا آلزایمر درمان دارد؟

تاکنون هیچ درمان قطعی برای آلزایمر کشف نشده و تمام کارها و داروهایی که در حال حاضر برای این بیماری وجود دارد تنها باعث می‌شود که روند بیماری کمی کند شده و شخص بیمار مدت‌زمان بیشتری بتواند مهارت‌های ذهنی خود را حفظ کند. علاوه بر داروهایی که باید زیر نظر پزشک متخصص تجویز شود می‌توان با ورزش و فعالیت‌های بدنی مثل پیاده‌روی روند پیشرفت بیماری را کند کرد.

اما شاید مهم‌ترین اتفاق در زمینه درمان آلزایمر ساخت واکسنی برای این بیماری باشد که در حال حاضر خبر رسیده آزمایش انسانی آن هم به زودی انجام می‌شود. این واکسن استنشاقی است و از طریق بینی وارد شده و با تحریک عصبی باعث حذف پلاک‌هایی می‌شود که به سلول‌های مغز می‌چسبند و به توانایی‌های شناختی و حافظه فرد آسیب وارد می‌کنند.

راهکارهایی برای کاهش احتمال ابتلا به آلزایمر

تاکنون تحقیقات بسیاری در این زمینه انجام شده و نتایجی هم داشته مثلاً اینکه تغذیه سالم و ورزش منظم می‌تواند احتمال ابتلا به آلزایمر را به شدت کاهش دهد. در ادامه به برخی از بهترین راهکارهای اثبات‌شده برای پیشگیری از ابتلا به آلزایمر اشاره می‌کنیم که به ویژه افرادی که احتمال ابتلای آنها به آلزایمر ارثی وجود دارد باید توجه بیشتری به این راهکارها داشته باشند.

• رژیم غذایی مدیترانه‌ای: این رژیم غذایی خاص که به سالم‌ترین رژیم غذایی در جهان مشهور است سرشار از چربی‌های غیراشباع و نیتریت و نیترات است که احتمال ابتلا به بیماری‌های شناختی را تا حدود 48 درصد کاهش می‌دهد.
• قهوه: مصرف روزانه 3 تا 5 فنجان قهوه احتمال ابتلا به آلزایمر را حدود 65 درصد کاهش می‌دهد.
• مصرف اسیدهای چرب: اسید‌های چرب به وفور در مغز گردو، ماهی سالمون و ساردین، بذر کتان و روغن زیتون یافت می‌شوند.
• عدم استعمال دخانیات: سیگار و مواد دخانی احتمال ابتلا به آلزایمر را 157 درصد افزایش می‌دهد.
• ورزش: فعالیت‌های بدنی متوسط مثل پیاده‌روی باعث تقویت مهارت‌های شناختی می‌شود.
• ورزش‌های مغزی: فعالیت‌هایی که به صورت مستقیم مغز را درگیر می‌کنند مثل حل جدول، سودوکو، بازی‌های فکری، مطالعه و البته یادگیری زبان‌های مختلف می‌تواند باعث کاهش 47 درصدی احتمال ابتلا به آلزایمر شود.

تأثیر آلزایمر بر روی مغز

تغییرات میکروسکوپی روی مغز مدت‌ها قبل از آنکه علائم آن مثل از دست دادن حافظه آشکار شود شروع می‌شود. مغز انسان حدود 100 میلیارد سلول عصبی (نورون) دارد. هر یک از این نورون‌ها با اتصال به نورون‌های دیگر یک شبکه بزرگ را تشکیل می‌دهند. هر گروه از این نورون‌ها وظیفه خاصی دارند. گروهی مسئول فکرکردن و یادگیری و یادآوری هستند و گروهی هم به ما کمک می‌کنند که بتوانیم ببینیم، بشنویم و بو کنیم.

دانشمندان اعتقاد دارند که آلزایمر باعث می‌شود که بخشی از این نورون‌ها نتوانند وظایف خود را به خوبی انجام دهند، با این حال هنوز نمی‌دانند این مشکل از کجا شروع می‌شود. اگر نورون‌ها را همچون کارخانه در نظر بگیریم ایجاد مشکل در یک قسمت باعث می‌شود که عملکرد دیگر قسمت‌ها هم با اختلال مواجه شود. با گسترش آسیب به نواحی دیگر مغز، سلول‌های مغزی توانایی خود در انجام وظایف را از دست می‌دهند و در نهایت می‌میرند. با مرگ نورون‌ها تغییرات غیرقابل برگشتی در مغز به وقوع می‌پیوندد که دیگر قابل‌جبران نیست.

آیا آلزایمر کشنده است؟

بله آلزایمر کشنده است. این بیماری هیچ بازمانده‌ای ندارد. آلزایمر ششمین عامل مرگ در انسان است و پنجمین عامل مرگ در انسان‌های بالای 65 سال. این بیماری تنها مربوط به حافظه یا اختلالات رفتاری نمی‌شود بلکه فعالیت‌های خودکار بدن مثل تپش قلب، نفس کشیدن، گوارش و چرخه خواب را هم به شدت مختل می‌کند. در مراحل آخر این بیماری فرد بیمار حتی توانایی جویدن و قورت‌دادن لقمه را هم ندارد.

علت اصلی مرگ‌ومیر در بیماران آلزایمری یک عفونت ثانویه به نام ذات‌الریه است. در افراد معمولی این عفونت به سادگی توسط آنتی‌بیوتیک برطرف می‌شود ولی در بیمارانی که آلزایمر شدید دارند حتی با کمک دارو هم نمی‌توان این عفونت را از بین برد.

نکاتی در مورد بیماری آلزایمر

• یک نفر از هر ده نفر بالای 65 سال مبتلا به آلزایمر است.
• دو سوم بیماران آلزایمری را زنان تشکیل می‌دهند.
• از هر سه نفر سالمند یکی بر اثر آلزایمر یا دیگر بیماری‌های زوال عقل فوت می‌کند به طوری که تلفات این بیماری از مجموع تلفات سرطان سینه و سرطان پروستات بیشتر است.
• با اینکه میزان مرگ بر اثر عوامل اصلی دیگر به طور چشمگیری کاهش یافته اما مرگ در اثر آلزایمر به طور قابل‌توجهی افزایش داشته به نحوی که از 20 سال پیش به این سو 145 درصد رشد کرده.
• یادگیری زبان، نواختن ابزارهای موسیقی و شرکت در کلاس‌های مختلف می‌تواند احتمال ابتلا به آلزایمر را کاهش دهد.
• هزینه مراقبت و نگه‌داری از یک بیمار آلزایمری رقم بالایی است و به طور میانگین ماهانه 7 میلیون تومان است که اگر آن را در تعداد بیماران آلزایمری در ایران (حدود 1 میلیون نفر) ضرب می‌کنیم متوجه می‌شویم که ماهانه چیزی حدود 1000 میلیارد تومان خرج مبتلایان به آلزایمر می‌شود که رقم بسیار بالایی است.
• احتمال از دست دادن حس بویایی در بیماران آلزایمری وجود دارد.
• آلزایمر ارثی است و وراثت نقش مهمی در بروز این بیماری دارد.

جمع بندی

هم اکنون بیش از یک میلیون نفر در ایران مبتلا به آلزایمر هستند که با توجه به همه‌گیری کرونا بسیاری از این بیماران از مراقبت‌های لازم نیز برخوردار نیستند. مطابق آمارها هر 7 دقیقه یک ایرانی به آلزایمر مبتلا می‌شود. با این که نمی‌توان جلوی بروز این بیماری را گرفت یا آن را درمان کرد ولی در صورت داشتن یک تغذیه سالم و ورزش منظم و روزانه می‌توان آن را به تأخیر انداخت و از عوارض آن کمی کاست.

ریتالین چیست؟ ضرر ریتالین برای کودکان

داروی متیل فنیدات (methylphenidate) که اغلب با نام تجاری ریتالین (Ritalin) شناخته می‎شود، از دسته آمفتامین‌ها است و معمولا برای درمان افسردگی، کاهش علائم و نشانه‌های نارکولپسی و مشکلات برخی از کودکان مبتلا به اختلال کم‌‌توجهی (ADD) یا اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) استفاده می‌شود.

از دیگر اسامی تجاری آن می‌توان به کُنسِرتا (Concerta) و متیلین (Methylin) اشاره کرد. اگرچه فرمولاسیون این دارو به‌گونه‌ای است که می‌تواند محرک سیستم عصبی مرکزی باشد، اما با هدف قرار دادن فعالیت دوپامین و نوراپی‌نفرین در مغز به بهبود تمرکز، بی‌قراری، توجه و مهارت‌های گوش دادن برای درمان بچه‌های بیش فعال کمک می‌کند.

جالب است بدانید که حتی اگر این دارو را به‌درستی مصرف کنید، عوارض ریتالین قابل انکار نیست. به‌همین‌دلیل، فقط باید با نظارت پزشک متخصص مغز و اعصاب یا روانپزشک استفاده و هر چند ماه یکبار وضعیت بیمار بررسی شود.

اخیرا برخی از نوجوانان و جوانان بدون توجه به عوارض ریتالین، برای بهبود تمرکز و تقویت توانایی شناختی خودسرانه اقدام به مصرف آن می‌کنند. درحالی‌که اطلاع ندارند که مصرف مداوم آن اعتیادآور است.

هشدار! از مصرف ریتالین برای درس خواندن، ریتالین برای کنکور یا امتحانات دانشگاهی خودداری کنید!

اگر آن را بیش‌ازحد مصرف کنید، ممکن است بعد از مدتی متوجه شوید که دیگر اثربخش نیست و باید دوز آن را بالا ببرید. در نتیجه با افزایش عوارض ریتالین، ممکن است تغییرات غیر عادی در رفتار خود تجربه کنید. شما حتی اجازه ندارید که بدون مشورت با پزشک مصرف ریتالین را قطع کنید. ممکن است دچار افسردگی شدید یا تمایل به خودکشی شوید.

منظور از کودک بیش فعال چیست؟

اگرچه همه بچه‌ها گاهی برای توجه کردن، گوش دادن و پیروی از دستورالعمل‌ها، بی‌حرکت یا منتظر نوبت خود ماندن تقلا می‌کنند اما یک بچه بیش فعال برای مقابله با تمامی این مسائل با تمام وجود مبارزه می‌کند. کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) معمولا یک یا هر سه نوع علائم زیر را از خود نشان می‌دهند:

• کم‌توجهی یا بی‌توجهی. کودکانی که بی‌توجه هستند (به‌راحتی حواسشان پرت می‌شود) برای تمرکز کردن و ماندن بر سر یک کار مشکل دارند. آن‌ها ممکن است به‌خوبی به دستورالعمل‌ها گوش ندهند، جزئیات مهم را از دست بدهند یا کاری را که شروع کرده‌اند به پایان نرسانند. معمولا بیش‌ازحد خیال‌پردازی می‌کنند و در تصورات خود غرق می‌شوند. آن‌ها ممکن است غافل یا فراموشکار به نظر برسند و خیلی زود وسایل خود را گم کنند.
  تفاوت اوتیسم و ADHD
• بیش‌فعالی. کودکان بیش‌فعال اصولا بی‌قرار هستند و به‌راحتی خسته می‌شوند. آن‌ها ممکن است با عجله کارهای خود را انجام دهند و بی‌دقتی‌های ویژه‌ای داشته باشند. بدون این که بدانند، شاید به‌گونه‌ای عمل کنند که باعث آزار اطرافیان شوند یا به خود آسیب برسانند.
• تکانشی. بچه‌های بیش‌فعالی که تکانشی هستند، قبل از اینکه فکر کنند خیلی سریع عمل می‌کنند. آن‌ها اغلب حرف دیگران را قطع می‌کنند، ممکن است به فرد کناری خود فشار بیاورند یا او را چنگ بزنند و برایشان سخت است که منتظر بمانند. آن‌ها معمولا بدون درخواست اجازه کارهایی را انجام می‌دهند که مناسب حالشان نیست یا به روش‌های خطرناکی رفتار می‌کنند. حتی گاهی در بیش‌فعالی شدید، واکنش‌های احساسی بی‌دلیل از کودکان مشاهده می‌شود.

خوشبختانه ریتالین کودکان و داروهای دیگری مانند ریسپریدون می‌توانند به کنترل این علائم و حتی کاهش آن‌ها به کمک روان‌درمانی کمک کنند.

با انواع اشکال دارویی ریتالین آشنا شوید

در حال حاضر این دارو به‌صورت قرص (به دو شکل خوراکی و جویدنی)، کپسول، محلول، پودر استنشاقی و حتی چسب با قابلیت جذب پوستی موجود است. اگرچه قرص ریتالین ۱۰ میلی‌گرمی بیشتر در دسترس است اما به‌صورت قرص‌های 5، 20 و 40 میلی‌گرمی نیز تولید می‌شود.

ریتالین استنشاقی

طبق مطالعات صورت‌گرفته، ریتالین استنشاقی که بیشتر در میان جوانان با عنوان ریتالین شب امتحان رایج است، می‌تواند عوارض عصبی شبیه استنشاق کوکائین ایجاد کند.

ریتالین زیر زبانی

بعضی از کارشناسان معتقد هستند که ریتالین زیر زبانی (منظور قرار دادن قرص معمولی ریتالین زیر زبان است) اثرات بهتری نسبت به سایر اشکال دارویی آن دارد. بااین‌وجود، در همه این‌ها عوارض ریتالین مشهود است.

قرص Ritalin-IR

منظور از Ritalin-IR قرص‌های سریع‌رهش ریتالین هستند که معمولاً 2 تا 3 بار در روز مصرف می‌شوند. بهتر است 30 تا 45 دقیقه قبل از غذا مصرف کنید.

کپسول Ritalin LA

منظور از Ritalin LA کپسول طولانی‌رهش ریتالین است که معمولا یکبار در روز در صبح مصرف می‌شود. می‌توان آن را با غذا یا بدون غذا مصرف کرد. اگر کودک شما امکان بلع آن را ندارد، محتوای کپسول را خارج کرده و به سرعت پس از مخلوط شدن با سس سیب، پودینگ یا ماست مصرف شود.

نحوه صحیح مصرف انواع اشکال دارویی ریتالین

اگرچه همیشه باید در اسرع وقت این دارو مصرف شود اما اگر تقریباً زمان نوبت بعدی فرا رسیده است، دوز فراموش‌شده را نادیده بگیرید. برا کنترل عوارض ریتالین، هرگز دو دوز را در یک زمان مصرف نکنید. در مورد ریتالین طریقه مصرف، حتما به دستورات پزشک خود عمل کنید. اصولا پزشکان به‌تدریج دوز آن را افزایش می‌دهند و به‌تدریج مصرف آن را قطع می‌کنند. مصرف این دارو در اواخر روز ممکن است باعث ایجاد مشکل در خواب (بی‌خوابی) شود.

ریتالین برای چیست؟ موارد مصرف قرص ریتالین

اغلب ریتالین برای کنترل علائم اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی در بزرگسالان و کودکان استفاده می‌شود (ریتالین برای بیش فعالی). همچنین برای درمان اختلال خواب نارکولپسی نیز موثر است. شرایطی‌که باعث خواب‌آلودگی بیش‌ازحد در طول روز و بروز حملات ناگهانی خواب می‌شود.

اگرچه سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) مصرف ریتالین را به‌عنوان داروی بیش فعالی کودکان 6 ساله و بزرگتر و درمان نارکولپسی بزرگسالان تایید کرده است اما در نبود داروهای موثرتر و دارای عوارض جانبی کمتر، ممکن است ریتالین برای درمان اختلال دوقطبی یا اختلال افسردگی (به‌خصوص در بیماران مبتلا به سکته مغزی، سرطان یا ایدز) تجویز شود.

اصولا مواد مخدر و داروهای محرک سیستم عصبی مرکزی مانند ریتالین، باعث افزایش هوشیاری، قدرت حافظه، تمرکز و بهبود عملکرد برای انجام کارهای سخت و خسته‌کننده می‌شوند. به‌همین‌دلیل است که مورد توجه جوانان قرار گرفته‌اند. معمولا از ریتالین با عنوان قرص افزایش تمرکز نیز یاد می‌شود.

طبق مطالعات، بهترین زمان ریتالین برای کودکان بازه سنی 6 تا 12 سالگی است. برای کودکان بزرگتر معمولا داروهای دیگری مانند انواع آرامبخش تجویز می‌شوند تا از عوارض ریتالین و سوءمصرف آن در امان بمانند.

در پاسخ به سوال آیا ریتالین اعتیادآور است؟

باید گفت اگرچه این دارو به بسیاری از افراد کمک می‌کند، اما گاهی ممکن است باعث اعتیاد شود. اگر اختلال مصرف مواد (مانند مصرف بیش‌ازحد یا اعتیاد به مواد مخدر/ الکل) دارید، ممکن است این خطر بیشتر باشد. پس این دارو را دقیقاً همانطورکه تجویز شده است مصرف کنید.

اثرات ریتالین بر حافظه و تمرکز

دوپامین یک انتقال‌دهنده عصبی است که ترشح آن بر افزایش لذت، تحرک و تمرکز تأثیر می‌گذارد. نوراپی‌نفرین نیز یک پیام‌رسان عصبی محرک در سیستم سمپاتیک محسوب می‌شود. ریتالین عملکرد و فعالیت این انتقال‌دهنده‌های عصبی را با مسدود کردن بازجذب آن‌ها در نورون‌های مغز افزایش می‌دهد.

در نتیجه قدرت آن را دارد که حتی در افراد سالم نیز باعث افزایش قدرت حافظه و تمرکز به‌خصوص هنگام انجام کارهای کسل‌کننده شود. در مورد کودکان و بزرگسالان مبتلا به بیش‌فعالی عدم تمرکز، بی‌قراری و خستگی زودرس طبیعی است. به همین‌دلیل، باید داروهای محرک سیستم عصبی مرکزی مصرف کنند. در این شرایط فوائد به عوارض ریتالین غلبه دارد!

عوارض جانبی و ضررهای ریتالین برای سنین مختلف

این دارو به این دلیل تجویز شده که پزشک شما تشخیص داده است که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. معمولا عوارض ریتالین در کودکان، دانش‌آموزان و بزرگسالان شامل:

• عصبی شدن و پرخاشگری
• مشکلات خواب و بی‌خوابی
• از دست دادن اشتها و کاهش وزن
• سردرد و سرگیجه
• حالت تهوع و استفراغ

اگر هریک از این عوارض ریتالین، بعد از چند روز مصرف از بین نرفتند یا بدتر شدند، فورا به پزشک اطلاع دهید.

عوارض ریتالین در بزرگسالان

این دارو ممکن است فشار خون را افزایش دهد. پس بهتر است فشار خون یک فرد بزرگسال به طور منظم چک شود. از دیگر عوارض ریتالین در بزرگسالان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• غش کردن، تشنج، علائم حمله قلبی (مانند درد قفسه سینه/ فک/ بازوی چپ، تنگی نفس، تعریق غیرمعمول)
• علائم سکته مغزی (مانند سردرد شدید)
• ضعف در یک طرف بدن
• مشکل در صحبت کردن
• به‌ندرت، مردان و پسران جوان ممکن است در حین استفاده از این دارو نعوظ دردناک یا طولانی‌مدت (برای 4 ساعت یا بیشتر) داشته باشند.

در این شرایط باید فورا مصرف دارو قطع شود. در غیر این صورت ممکن است عوارض ریتالین باعث رخ دادن مشکلات دائمی شود.

عوارض جانبی خطرناک ریتالین

در صورت داشتن هرگونه ریتالین عوارض جدی زیر، فوراً به پزشک اطلاع دهید:

• احساس سردی، بی‌حسی، درد یا تغییر رنگ پوست
• بروز زخم‌های غیرعادی در انگشتان دست یا پا
• ضربان قلب نامنظم یا تپش قلب
• بروز تغییرات ذهنی، خلقی و رفتاری (مانند بی‌قراری، پرخاشگری، نوسانات خلقی، افکار غیر طبیعی مثل افکار خودکشی)
• حرکات غیر عادی عضلات (مانند تکان و لرزش)
• تغییرات بینایی (مانند تاری‌دید)

اگرچه بروز واکنش‌های آلرژیک به‌عنوان عوارض ریتالین در کودکان و بزرگسالان نادر است اما در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی مانند بثورات پوستی، خارش یا تورم در صورت / زبان / گلو)، سرگیجه شدید و مشکلات تنفسی فوراً به پزشک مراجعه کنید.

عوارض جانبی ریتالین برای خانم‌های باردار و شیرده

از‌آنجایی‌که احتمال عبور ترکیبات ریتالین (متیل فنیدات) از جفت و غدد شیری وجود دارد، بهتر است خانم‌های باردار و شیرده از مصرف این دارو اجتناب کنند. مگر اینکه پزشک در شرایط حاد تشخیص به مصرف دهد. در این شرایط باید جنین یا نوزاد از نظر بی‌قراری، مشکل در خوابیدن، کم‌اشتهایی یا کاهش وزن تحت نظر باشد.

ضرر ریتالین برای کودکان

هنوز ایمنی و اثربخشی ریتالین برای کودکان کمتر از 6 سال ثابت نشده است. بنابراین، از دادن خودسرانه این دارو به فرزند کوچک بیش‌فعال خود خودداری کنید.

با توجه به عوارض ریتالین برای کودکان که در بخش قبل ذکر شد، ممکن است این ابهام در ذهن شما شکل بگیرد که بهتر است با وجود تجویز پزشک، این دارو را به کودک بیش‌فعال خود ندهم.

فراموش نکنید که بیش‌فعالی روی تکامل، تحصیل و روابط اجتماعی کودک شما اثرات منفی دارد و عدم کنترل آن به معنی تاخیر در روند طبیعی رشد کودک است!

جمع بندی

ریتالین یک داروی محرک است که برای کودکان و بزرگسالان مبتلا به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی گزینه مطلوبی محسوب می‎شود. زیرا قابلیت افزایش قدرت تمرکز و حافظه، کاهش رفتارهای تکانشی و بهبود وضعیت خواب را دارد. در‌حالی‌که افراد سالم نباید از این دارو سوءاستفاده کنند، افراد مبتلا به اختلال بیش‌فعالی نیز باید تحت نظر پزشک دوز مناسب را تعیین کنند. زیرا به‌عنوان یکی از انواع آمفتامین‌ها اعتیادآور است!‌

در این مطلب سعی شد به بسیاری از سوالات شما به‌خصوص عوارض ریتالین چیست؟ پاسخ داده شود. اگرچه بسیاری از افرادی‌که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند اما سعی کنید با مصرف صحیح این داروی محرک، مانع از بروز عوارض ریتالین برای کودک خود شوید.