ریتالین چیست؟ ضرر ریتالین برای کودکان
داروی متیل فنیدات (methylphenidate) که اغلب با نام تجاری ریتالین (Ritalin) شناخته می‌شود، از دسته آمفتامین‌ها است و معمولا برای درمان افسردگی، کاهش علائم و نشانه‌های نارکولپسی و مشکلات برخی از کودکان مبتلا به اختلال کمتوجهی (ADD) یا اختلال کمتوجهی-بیش‌فعالی (ADHD) استفاده می‌شود.
از دیگر اسامی تجاری آن می‌توان به کُنسِرتا (Concerta) و متیلین (Methylin) اشاره کرد. اگرچه فرمولاسیون این دارو به‌گونه‌ای است که می‌تواند محرک سیستم عصبی مرکزی باشد، اما با هدف قرار دادن فعالیت دوپامین و نوراپی‌نفرین در مغز به بهبود تمرکز، بی‌قراری، توجه و مهارت‌های گوش دادن برای درمان بچه‌های بیش فعال کمک می‌کند.
جالب است بدانید که حتی اگر این دارو را به‌درستی مصرف کنید، عوارض ریتالین قابل انکار نیست. به‌همین‌دلیل، فقط باید با نظارت پزشک متخصص مغز و اعصاب یا روانپزشک استفاده و هر چند ماه یکبار وضعیت بیمار بررسی شود.
اخیرا برخی از نوجوانان و جوانان بدون توجه به عوارض ریتالین، برای بهبود تمرکز و تقویت توانایی شناختی خودسرانه اقدام به مصرف آن می‌کنند. درحالیکه اطلاع ندارند که مصرف مداوم آن اعتیادآور است.
هشدار! از مصرف ریتالین برای درس خواندن، ریتالین برای کنکور یا امتحانات دانشگاهی خودداری کنید!
اگر آن را بیش‌ازحد مصرف کنید، ممکن است بعد از مدتی متوجه شوید که دیگر اثربخش نیست و باید دوز آن را بالا ببرید. در نتیجه با افزایش عوارض ریتالین، ممکن است تغییرات غیر عادی در رفتار خود تجربه کنید. شما حتی اجازه ندارید که بدون مشورت با پزشک مصرف ریتالین را قطع کنید. ممکن است دچار افسردگی شدید یا تمایل به خودکشی شوید.
منظور از کودک بیش فعال چیست؟
اگرچه همه بچه‌ها گاهی برای توجه کردن، گوش دادن و پیروی از دستورالعمل‌ها، بی‌حرکت یا منتظر نوبت خود ماندن تقلا می‌کنند اما یک بچه بیش فعال برای مقابله با تمامی این مسائل با تمام وجود مبارزه می‌کند. کودکان مبتلا به اختلال کمتوجهی-بیش‌فعالی (ADHD) معمولا یک یا هر سه نوع علائم زیر را از خود نشان می‌دهند:
- کمتوجهی یا بی‌توجهی. کودکانی که بی‌توجه هستند (به‌راحتی حواسشان پرت می‌شود) برای تمرکز کردن و ماندن بر سر یک کار مشکل دارند. آن‌ها ممکن است به‌خوبی به دستورالعمل‌ها گوش ندهند، جزئیات مهم را از دست بدهند یا کاری را که شروع کرده‌اند به پایان نرسانند. معمولا بیش‌ازحد خیال‌پردازی می‌کنند و در تصورات خود غرق می‌شوند. آن‌ها ممکن است غافل یا فراموشکار به نظر برسند و خیلی زود وسایل خود را گم کنند.
- بیش‌فعالی. کودکان بیش‌فعال اصولا بی‌قرار هستند و به‌راحتی خسته می‌شوند. آن‌ها ممکن است با عجله کارهای خود را انجام دهند و بی‌دقتی‌های ویژه‌ای داشته باشند. بدون این که بدانند، شاید به‌گونه‌ای عمل کنند که باعث آزار اطرافیان شوند یا به خود آسیب برسانند.
- تکانشی. بچه‌های بیش‌فعالی که تکانشی هستند، قبل از اینکه فکر کنند خیلی سریع عمل می‌کنند. آن‌ها اغلب حرف دیگران را قطع می‌کنند، ممکن است به فرد کناری خود فشار بیاورند یا او را چنگ بزنند و برایشان سخت است که منتظر بمانند. آن‌ها معمولا بدون درخواست اجازه کارهایی را انجام می‌دهند که مناسب حالشان نیست یا به روش‌های خطرناکی رفتار می‌کنند. حتی گاهی در بیش‌فعالی شدید، واکنش‌های احساسی بی‌دلیل از کودکان مشاهده می‌شود.
خوشبختانه ریتالین کودکان و داروهای دیگری مانند ریسپریدون می‌توانند به کنترل این علائم و حتی کاهش آن‌ها به کمک روان‌درمانی کمک کنند.
با انواع اشکال دارویی ریتالین آشنا شوید
در حال حاضر این دارو به‌صورت قرص (به دو شکل خوراکی و جویدنی)، کپسول، محلول، پودر استنشاقی و حتی چسب با قابلیت جذب پوستی موجود است. اگرچه قرص ریتالین ۱۰ میلی‌گرمی بیشتر در دسترس است اما به‌صورت قرص‌های 5، 20 و 40 میلی‌گرمی نیز تولید می‌شود.
ریتالین استنشاقی
طبق مطالعات صورت‌گرفته، ریتالین استنشاقی که بیشتر در میان جوانان با عنوان ریتالین شب امتحان رایج است، می‌تواند عوارض عصبی شبیه استنشاق کوکائین ایجاد کند.
ریتالین زیر زبانی
بعضی از کارشناسان معتقد هستند که ریتالین زیر زبانی (منظور قرار دادن قرص معمولی ریتالین زیر زبان است) اثرات بهتری نسبت به سایر اشکال دارویی آن دارد. بااین‌وجود، در همه این‌ها عوارض ریتالین مشهود است.
قرص Ritalin-IR
منظور از Ritalin-IR قرص‌های سریع‌رهش ریتالین هستند که معمولاً 2 تا 3 بار در روز مصرف می‌شوند. بهتر است 30 تا 45 دقیقه قبل از غذا مصرف کنید.
کپسول Ritalin LA
منظور از Ritalin LA کپسول طولانی‌رهش ریتالین است که معمولا یکبار در روز در صبح مصرف می‌شود. می‌توان آن را با غذا یا بدون غذا مصرف کرد. اگر کودک شما امکان بلع آن را ندارد، محتوای کپسول را خارج کرده و به سرعت پس از مخلوط شدن با سس سیب، پودینگ یا ماست مصرف شود.
نحوه صحیح مصرف انواع اشکال دارویی ریتالین
اگرچه همیشه باید در اسرع وقت این دارو مصرف شود اما اگر تقریباً زمان نوبت بعدی فرا رسیده است، دوز فراموش‌شده را نادیده بگیرید. برا کنترل عوارض ریتالین، هرگز دو دوز را در یک زمان مصرف نکنید. در مورد ریتالین طریقه مصرف، حتما به دستورات پزشک خود عمل کنید. اصولا پزشکان به‌تدریج دوز آن را افزایش می‌دهند و به‌تدریج مصرف آن را قطع می‌کنند. مصرف این دارو در اواخر روز ممکن است باعث ایجاد مشکل در خواب (بی‌خوابی) شود.
ریتالین برای چیست؟ موارد مصرف قرص ریتالین
اغلب ریتالین برای کنترل علائم اختلال کمتوجهی-بیش‌فعالی در بزرگسالان و کودکان استفاده می‌شود (ریتالین برای بیش فعالی). همچنین برای درمان اختلال خواب نارکولپسی نیز موثر است. شرایطی‌که باعث خواب‌آلودگی بیش‌ازحد در طول روز و بروز حملات ناگهانی خواب می‌شود.
اگرچه سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) مصرف ریتالین را به‌عنوان داروی بیش فعالی کودکان 6 ساله و بزرگتر و درمان نارکولپسی بزرگسالان تایید کرده است اما در نبود داروهای موثرتر و دارای عوارض جانبی کمتر، ممکن است ریتالین برای درمان اختلال دوقطبی یا اختلال افسردگی (به‌خصوص در بیماران مبتلا به سکته مغزی، سرطان یا ایدز) تجویز شود.
اصولا مواد مخدر و داروهای محرک سیستم عصبی مرکزی مانند ریتالین، باعث افزایش هوشیاری، قدرت حافظه، تمرکز و بهبود عملکرد برای انجام کارهای سخت و خسته‌کننده می‌شوند. به‌همین‌دلیل است که مورد توجه جوانان قرار گرفته‌اند. معمولا از ریتالین با عنوان قرص افزایش تمرکز نیز یاد می‌شود.
طبق مطالعات، بهترین زمان ریتالین برای کودکان بازه سنی 6 تا 12 سالگی است. برای کودکان بزرگتر معمولا داروهای دیگری مانند انواع آرامبخش تجویز می‌شوند تا از عوارض ریتالین و سوءمصرف آن در امان بمانند.
در پاسخ به سوال آیا ریتالین اعتیادآور است؟
باید گفت اگرچه این دارو به بسیاری از افراد کمک می‌کند، اما گاهی ممکن است باعث اعتیاد شود. اگر اختلال مصرف مواد (مانند مصرف بیش‌ازحد یا اعتیاد به مواد مخدر/ الکل) دارید، ممکن است این خطر بیشتر باشد. پس این دارو را دقیقاً همانطورکه تجویز شده است مصرف کنید.
اثرات ریتالین بر حافظه و تمرکز
دوپامین یک انتقال‌دهنده عصبی است که ترشح آن بر افزایش لذت، تحرک و تمرکز تأثیر می‌گذارد. نوراپی‌نفرین نیز یک پیام‌رسان عصبی محرک در سیستم سمپاتیک محسوب می‌شود. ریتالین عملکرد و فعالیت این انتقال‌دهنده‌های عصبی را با مسدود کردن بازجذب آن‌ها در نورون‌های مغز افزایش می‌دهد.
در نتیجه قدرت آن را دارد که حتی در افراد سالم نیز باعث افزایش قدرت حافظه و تمرکز به‌خصوص هنگام انجام کارهای کسل‌کننده شود. در مورد کودکان و بزرگسالان مبتلا به بیش‌فعالی عدم تمرکز، بی‌قراری و خستگی زودرس طبیعی است. به همین‌دلیل، باید داروهای محرک سیستم عصبی مرکزی مصرف کنند. در این شرایط فوائد به عوارض ریتالین غلبه دارد!
عوارض جانبی و ضررهای ریتالین برای سنین مختلف
این دارو به این دلیل تجویز شده که پزشک شما تشخیص داده است که مزایای آن برای شما بیشتر از خطر عوارض جانبی است. معمولا عوارض ریتالین در کودکان، دانش‌آموزان و بزرگسالان شامل:
- عصبی شدن و پرخاشگری
- مشکلات خواب و بی‌خوابی
- از دست دادن اشتها و کاهش وزن
- سردرد و سرگیجه
- حالت تهوع و استفراغ
اگر هریک از این عوارض ریتالین، بعد از چند روز مصرف از بین نرفتند یا بدتر شدند، فورا به پزشک اطلاع دهید.
عوارض ریتالین در بزرگسالان
این دارو ممکن است فشار خون را افزایش دهد. پس بهتر است فشار خون یک فرد بزرگسال به طور منظم چک شود. از دیگر عوارض ریتالین در بزرگسالان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- غش کردن، تشنج، علائم حمله قلبی (مانند درد قفسه سینه/ فک/ بازوی چپ، تنگی نفس، تعریق غیرمعمول)
- علائم سکته مغزی (مانند سردرد شدید)
- ضعف در یک طرف بدن
- مشکل در صحبت کردن
- به‌ندرت، مردان و پسران جوان ممکن است در حین استفاده از این دارو نعوظ دردناک یا طولانی‌مدت (برای 4 ساعت یا بیشتر) داشته باشند.
در این شرایط باید فورا مصرف دارو قطع شود. در غیر این صورت ممکن است عوارض ریتالین باعث رخ دادن مشکلات دائمی شود.
عوارض جانبی خطرناک ریتالین
در صورت داشتن هرگونه ریتالین عوارض جدی زیر، فوراً به پزشک اطلاع دهید:
- احساس سردی، بی‌حسی، درد یا تغییر رنگ پوست
- بروز زخم‌های غیرعادی در انگشتان دست یا پا
- ضربان قلب نامنظم یا تپش قلب
- بروز تغییرات ذهنی، خلقی و رفتاری (مانند بی‌قراری، پرخاشگری، نوسانات خلقی، افکار غیر طبیعی مثل افکار خودکشی)
- حرکات غیر عادی عضلات (مانند تکان و لرزش)
- تغییرات بینایی (مانند تاری‌دید)
اگرچه بروز واکنش‌های آلرژیک به‌عنوان عوارض ریتالین در کودکان و بزرگسالان نادر است اما در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی مانند بثورات پوستی، خارش یا تورم در صورت / زبان / گلو)، سرگیجه شدید و مشکلات تنفسی فوراً به پزشک مراجعه کنید.
عوارض جانبی ریتالین برای خانم‌های باردار و شیرده
از‌آنجایی‌که احتمال عبور ترکیبات ریتالین (متیل فنیدات) از جفت و غدد شیری وجود دارد، بهتر است خانم‌های باردار و شیرده از مصرف این دارو اجتناب کنند. مگر اینکه پزشک در شرایط حاد تشخیص به مصرف دهد. در این شرایط باید جنین یا نوزاد از نظر بی‌قراری، مشکل در خوابیدن، کم‌اشتهایی یا کاهش وزن تحت نظر باشد.
ضرر ریتالین برای کودکان
هنوز ایمنی و اثربخشی ریتالین برای کودکان کمتر از 6 سال ثابت نشده است. بنابراین، از دادن خودسرانه این دارو به فرزند کوچک بیش‌فعال خود خودداری کنید.
با توجه به عوارض ریتالین برای کودکان که در بخش قبل ذکر شد، ممکن است این ابهام در ذهن شما شکل بگیرد که بهتر است با وجود تجویز پزشک، این دارو را به کودک بیش‌فعال خود ندهم.
فراموش نکنید که بیش‌فعالی روی تکامل، تحصیل و روابط اجتماعی کودک شما اثرات منفی دارد و عدم کنترل آن به معنی تاخیر در روند طبیعی رشد کودک است!
جمع بندی
ریتالین یک داروی محرک است که برای کودکان و بزرگسالان مبتلا به اختلال کمتوجهی-بیش‌فعالی گزینه مطلوبی محسوب می‌شود. زیرا قابلیت افزایش قدرت تمرکز و حافظه، کاهش رفتارهای تکانشی و بهبود وضعیت خواب را دارد. درحالیکه افراد سالم نباید از این دارو سوءاستفاده کنند، افراد مبتلا به اختلال بیش‌فعالی نیز باید تحت نظر پزشک دوز مناسب را تعیین کنند. زیرا به‌عنوان یکی از انواع آمفتامین‌ها اعتیادآور است!
در این مطلب سعی شد به بسیاری از سوالات شما به‌خصوص عوارض ریتالین چیست؟ پاسخ داده شود. اگرچه بسیاری از افرادی‌که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند اما سعی کنید با مصرف صحیح این داروی محرک، مانع از بروز عوارض ریتالین برای کودک خود شوید.
