تب دنگی یا بیماری پشه جدید آئدس چیست؟ آیا کشنده است؟ [پیشگیری علائم درمان]

تب دنگی (Dengue Fever) یا تب استخوان شکن یک عفونت ویروسی منتقل شده از حشره است که علائمی شبیه به آنفولانزا دارد. راه انتقال تب دنگی تنها از طریق پشه آئدس است و مانند سرماخوردگی از راه هوا، مسری نیست.
تب دنگی معمولا در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری شایع است و چند وقتی است که در ایران نیز مواردی از ابتلا به آن گزارش شده.
بسیاری از افراد مبتلا شده به این بیماری علائم خاصی ندارند و تنها شکل شدید این بیماری کشنده است. حالت شدید تب دنگی افرادی را درگیر می‌کند که قبلا هم به آن مبتلا شده‌اند.

علائم تب دنگی

تب دنگی طیف وسیعی از علائم را دارد که معمولا 4 تا 10 روز پس از نیش پشه دنگی یا حشره آئدس ظاهر می‌شوند، مانند:

• تب بالا (40 درجه سانتیگراد)
• سر درد شدید
• درد پشت چشم
• درد مفاصل و عضلات
• بثورات پوستی مانند کهیر
• خونریزی بینی یا لثه
• حالت تهوع
• تورم غدد لنفاوی

اکثر افراد ظرف یک هفته درمان می‌یابند. اما افرادی که مجددا به تب دنگی مبتلا می‌شوند، حالتی از این بیماری را تجربه می‌کنند که به آن سندرم شوک دنگی گفته می‌شود. علائم تب دنگی در حالت شدید عبارتند از:

• درد شدید شکم
• استفراغ مداوم
• تنفس دشوار و سریع
• خونریزی از لثه یا بینی
• وجود خون در ادرار، مدفوع یا استفراغ
• خونریزی زیر پوست شبیه کبودی
• تنفس دشوار یا سریع
• خستگی
• رنگ پریدگی و سردی پوست بدن
• نارسایی اندام‌ها

علائم بیماری پشه جدید در حالت شدید، یکی دو روز پس از برطرف شدن تب شروع می‌شود.

علائم تب دنگی در کودکان چیست؟

علائم تب دنگی در کودکان می‌تواند شبیه به نشانه های آن در بزرگسالان باشد، اما ممکن است برخی از نشانه‌ها در کودکان به طور خاص مشاهده شوند. علائم ممکن است 4 تا 10 روز پس از نیش پشه آلوده ظاهر شوند. در اینجا برخی از علائم بیماری پشه آئدس در کودکان آورده شده است:

• تب بالا: یکی از اولین و شایع‌ترین علائم است که ممکن است تا 40 درجه سانتیگراد برسد.
• بی‌قراری و تحریک‌پذیری: کودکان ممکن است بی‌قرار باشند و به راحتی تحریک شوند.
• بثورات پوستی: ممکن است روی پوست کودکان بثوراتی مانند کهیر یا خال‌های قرمز مشاهده شود.
• درد پشت چشم و سردرد: کودکان ممکن است از سردرد و درد پشت چشم شکایت کنند.
• درد مفاصل و عضلات: ممکن است درد و ناراحتی در مفاصل و عضلات وجود داشته باشد.
• حالت تهوع و استفراغ: کودکان ممکن است حالت تهوع و استفراغ داشته باشند.
• تورم غدد لنفاوی: ممکن است غدد لنفاوی متورم شوند.
• خستگی و بی‌حالی: کودکان ممکن است احساس خستگی و بی‌حالی شدید داشته باشند.
• خونریزی‌های خفیف: مانند خونریزی از لثه یا بینی، که از علائم شدیدتر بیماری است.
• کم‌اشتهایی: کاهش اشتها و نخوردن غذا ممکن است مشاهده شود.

در موارد شدیدتر، تب دنگی در کودکان می‌تواند به سندرم شوک دنگی منجر شود که نشانه‌های آن شامل درد شدید شکم، استفراغ مداوم، خونریزی داخلی، کاهش فشار خون، و شوک است. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، به ویژه در مناطق شیوع بیماری، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.

چه اقدامات پیشگیری از تب دنگی در کودکان مهم‌تر است؟

برای جلوگیری از ابتلای کودکان به تب دنگی، انجام اقدامات پیشگیرانه جهت محافظت از آن‌ها در برابر نیش پشه‌های آلوده، به ویژه پشه آئدس، بسیار مهم است. در ادامه، برخی از مهم‌ترین اقدامات پیشگیری برای کودکان آورده شده است:

1. استفاده از مواد دافع حشرات
   اسپری‌ها و کرم‌های دافع حشرات: از موادی استفاده کنید که حاوی DEET، پیکاریدین یا ایکاریدین باشند. این محصولات می‌توانند از نیش پشه جلوگیری کنند.
   استفاده مجدد: اطمینان حاصل کنید که این مواد را به طور منظم، به‌ویژه پس از شنا یا تعریق زیاد، تجدید کنید.
2. پوشاندن بدن کودک
   لباس مناسب: کودکان را با لباس‌های آستین بلند و شلوار بلند بپوشانید. همچنین، از جوراب و کفش‌های بسته استفاده کنید تا پوست در معرض نیش حشره تب دنگی قرار نگیرد.
   رنگ لباس: لباس‌های روشن‌تر را انتخاب کنید، زیرا پشه‌ها جذب رنگ‌های تیره می‌شوند.
3. استفاده از پشه‌بند
   پشه‌بند تخت: هنگام خوابیدن، به خصوص در مناطقی که پشه‌های آئدس شایع هستند، از پشه‌بند استفاده کنید. این اقدام در طول روز نیز می‌تواند مفید باشد، زیرا این پشه‌ها در طول روز فعال هستند.
4. کنترل محیط
   حذف آب‌های راکد: آب‌های راکد مانند گلدان‌ها، سطل‌ها، بشکه‌ها، لاستیک‌های قدیمی و جاهای دیگری که ممکن است پشه‌ها در آن‌ها تخم‌گذاری کنند را تخلیه و پاک‌سازی کنید.
   نگهداری از محیط داخلی و بیرونی: مطمئن شوید که درب‌ها و پنجره‌ها با توری محکم پوشانده شده‌اند و هیچ حفره‌ای برای ورود پشه‌ها وجود ندارد.
5. اجتناب از مناطقی با شیوع بالا
   سفرهای غیرضروری: در صورت امکان، از سفر به مناطقی که تب دنگی در آن‌ها شایع است، خودداری کنید.
   محافظت در سفر: اگر مجبور به سفر به چنین مناطقی هستید، تمام اقدامات پیشگیری مانند استفاده از مواد دافع حشرات و پشه‌بند را انجام دهید.
6. آگاهی و آموزش
   آموزش کودکان: کودکان را درباره اهمیت جلوگیری از نیش پشه‌ها و اقدامات پیشگیری آگاه کنید. این آموزش‌ها می‌توانند شامل خودداری از رفتن به مناطق پرخطر در هنگام گرگ و میش و استفاده از مواد دافع حشرات باشند.
7. واکسن تب دنگی
   در مناطقی که تب دنگی شایع است، اگر کودک قبلاً به این بیماری مبتلا شده، مشورت با پزشک برای دریافت واکسن تب دنگی می‌تواند اقدامی موثر باشد.
   اجرای این اقدامات پیشگیرانه می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به تب دنگی حشره آئدس و محافظت از سلامت کودکان کمک کند.

آیا می‌دانستید
پیشگیری از بیماری‌ها به عنوان یکی از اصول بنیادین در حفظ سلامت عمومی و فردی اهمیت ویژه‌ای دارد. اقدامات پیشگیرانه نه تنها از بروز بیماری‌ها جلوگیری می‌کند، بلکه می‌تواند بار مالی و اجتماعی ناشی از بیماری‌ها را به طور قابل توجهی کاهش دهد.
درحال حاضر تنها با انجام یک آزمایش ژنتیک می‌توانید از احتمال ابتلا به بیش از 57 نوع بیماری و سرطان مطلع شوید؟
برای دریافت مشاوره ژنتیک رایگان کلیک کنید.

پشه آئدس خطرناک و کشنده است؟

تب دنگی به خودی خود معمولا بیماری کشنده‌ای نیست. اما این بیماری پتانسیل ایجاد عوارض جدی را دارد که در موارد نادری می‌تواند منجر به مرگ شود. چنین عوارض جدی معمولا در بار دوم ابتلا برای فرد رخ می‌دهد که آن دنگی شدید می‌گویند. در دنگی شدید، رگ‌های خونی آسیب می‌بینند و پلاسمای خون نشت می‌کند. در این حالت، تعداد پلاکت‌ها کاهش می‌یابد که می‌تواند به شوک، خونریزی داخلی، نارسایی اندام‌ها و حتی مرگ منجر شود.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر حالت شدید تب حشره دنگی هستند؟

• کودکان زیر ۱۵ سال.
• افرادی که قبلاً به تب دنگی مبتلا شده‌اند و مجددا به نوع دیگری از ویروس دنگی مبتلا می‌شوند.
• افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند: مانند افراد مبتلا به ایدز یا افرادی که تحت شیمی درمانی هستند.

راه انتقال تب دنگی؛ چطور به بیماری پشه جدید مبتلا می شویم؟

عامل بیماری پشه جدید، ویروس دنگی است و به طور انحصاری از طریق نیش حشره آلوده (پشه آئدس) به این ویروس منتقل می‌شود.
پشه آئدس اغلب در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری و در آب‌های راکد تخم‌گذاری می‌کند. این حشره که به پشه دنگی نیز معروف است در روز فعال‌تر است.
بیماری جدید پشه از طریق هوا و غذا منتقل نمی‌شود، چون ویروس دنگی در خارج از بدن پشه زنده نمی‌ماند. این ویروس برای تکثیر و زنده ماندن به سلول‌های بدن پشه نیاز دارد و در محیط بیرون از بدن پشه به سرعت غیرفعال می‌شود.

پس چرا می‌گویند تب دنگی واگیر دارد؟

اصطلاح “واگیر” در مورد این بیماری کمی گمراه کننده است. تب دنگی به طور مستقیم از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود، اما به دلیل ناقل بودن پشه، به صورت غیرمستقیم بین افراد منتشر می‌شود. به همین دلیل، اصطلاحا می‌گوییم تب دنگی واگیر دارد.
توجه داشته باشید که با وجود قابل انتقال نبودن تب دنگی از فرد به فرد، همچنان افرادی که در مناطق آلوده به پشه آئدس زندگی می‌کنند یا به این مناطق سفر می‌کنند، در معرض خطر نیش پشه آئدس و ابتلا به این بیماری قرار دارند.

تب دنگی پشه آئدس در ایران

چند وقتیست که نگرانی از شیوع تب دنگی در ایران هم بالا رفته است. مهم‌ترین عامل پیدایش این بیماری در ایران سفرهای خارجی و تغییرات اقلیمی است.
به خصوص مسافران کشور امارات و زائرین عراق در خطر ابتلا به تب دنگی و انتقال آن به داخل کشور هستند.
از آنجایی که این بیماری در مناطقی با آب و هوای گرم و مرطوب، شیوع بیشتری دارد، استان‌های زیر نیز بیشتر در معرض خطر تب دنگی قرار دارند:

• سیستان و بلوچستان
• هرمزگان
• بوشهر
• جنوب کرمان
• گیلان و مازندران

دلیل این امر حضور پشه دنگی یا همان پشه آئدس در این مناطق است.
طبق گزارش وزارت بهداشت، تا پایان تیر ماه 1403 تنها 151 مورد ابتلا به تب دنگی در ایران شناسایی شده است.
اغلب این افراد نیز در طی سفرهای خارجی به این بیماری دچار شده‌اند.

پشه آئدس (حشره تب دنگی) چه شکلی است؟

دو گونه‌ی Aedes aegypti و Aedes albopictus از پشه آئدس در انتقال تب دنگی نقش دارند.
نشانه‌های ظاهری بیماری پشه جدید:

• کوچک‌تر از پشه‌های معمول (2 تا 10 میلی متر)
• نوارهای سیاه و سفید روی بدن
• بال‌های شفاف

پشه آئدس یا دنگی در ایران و یا به طور عمده در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری و در محیط‌های شهری زندگی می‌کنند. آن‌ها در آب‌های راکد کوچک مانند گلدان‌ها، سطل‌ها، و حتی درب‌های پلاستیکی تخم‌گذاری می‌کنند.
یکی دیگر از جاهایی که پشه آئدس یافت می‌شود، لاستیک‌های قدیمی است!
لاروهای این پشه به وفور در لاستیک ماشین‌های که دور ریخته شده‌اند، یافت می‌شود.
نکته جالب دیگر این است که برخلاف بسیاری از پشه‌های دیگر که در شب فعال هستند، پشه دنگی در طول روز، به ویژه در صبح و بعد از ظهر، بیشتر فعال است.

واکسن تب دنگی وجود دارد؟ در دنیا و ایران ؟

بله، واکسن تب دنگی وجود دارد. این واکسن به نام دنگوکسیا (Dengvaxia) شناخته می‌شود و توسط شرکت داروسازی سانوفی پاستور (Sanofi Pasteur) تولید شده است. این واکسن برای محافظت در برابر چهار نوع ویروس دنگی طراحی شده است.

واکسن تب دنگی یا بیماری پشه جدید در دنیا

دنگوکسیا در بسیاری از کشورها مورد تایید قرار گرفته و استفاده می‌شود. این واکسن به خصوص برای افرادی که قبلاً به ویروس دنگی مبتلا شده‌اند، توصیه می‌شود زیرا می‌تواند خطر ابتلا به دنگی شدید در صورت آلوده شدن به یک نوع دیگر ویروس دنگی را کاهش دهد. سازمان بهداشت جهانی (WHO) و بسیاری از نهادهای بهداشتی ملی، دنگوکسیا را برای افرادی که در مناطقی با شیوع بالای دنگی زندگی می‌کنند و سابقه ابتلا به بیماری حشره آئدس دارند، توصیه می‌کنند.

واکسن تب دنگی در ایران

تا به حال، واکسن دنگوکسیا به طور گسترده در ایران استفاده نمی‌شود و در دسترس عموم نیست. یکی از دلایل اصلی این امر این است که تب دنگی در ایران به میزان گسترده‌ای شایع نیست و موارد گزارش‌شده بیشتر به واردات از طریق مسافران محدود است. با این حال، با توجه به نگرانی‌های ناشی از تغییرات اقلیمی و افزایش سفرهای بین‌المللی، احتمال افزایش موارد تب دنگی در آینده وجود دارد.

برای استفاده از واکسن دنگی، لازم است با یک پزشک مشورت کنید تا ارزیابی شود که آیا فرد واجد شرایط واکسیناسیون است یا خیر، به خصوص که این واکسن تنها برای کسانی که سابقه قبلی ابتلا به دنگی را دارند توصیه می‌شود. همچنین باید توجه داشت که افراد بدون سابقه ابتلا به دنگی در صورت واکسینه شدن ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دنگی شدید قرار گیرند.

تشخیص تب دنگی

اولین راه تشخیص، بررسی علائم تب دنگی است که بالاتر به تفصیل بیان شد. علاوه بر این، ممکن است پزشک انجام آزمایش خون را نیز لازم ببیند.
در آزمایش خون، آنتی بادی های IgM و IgG در بدن اندازه‌گیری می‌شوند. میزان بالای این آنتی بادی ها نشانه‌ی عفونت است. این آزمایش معمولا حداقل 4 روز پس از شروع علائم تب دنگی نتیجه‌بخش است.
تست PCR نیز در تشخیص تب دنگی به خصوص در مراحل اولیه کاربرد دارد.
همچنین شما می‌توانید با انجام آزمایش ژنتیکی سلامت (HealthX) احتمال ابتلا به بیش از 50 نوع بیماری و سرطان را بررسی کنید. برای دریافت مشاوره رایگان این آزمایش، فرم انتهای مقاله را پر کنید.

درمان تب دنگی

در رابطه با درمان تب دنگی باید گفت که متاسفانه این بیماری درمان مشخصی ندارد و صرفا راهکارهایی برای مدیریت علائم آن وجود دارد.
راهکارهای جایگزین درمان تب دنگی عبارتند از:

• نوشیدن آب و مایعات فراوان
• استراحت
• داروهای مسکن با تجویز پزشک
• درمان خانگی تب دنگی

مدیریت تب دنگی در خانه در درجه اول بر کاهش علائم، جلوگیری از عوارض و اطمینان از هیدراته ماندن و راحت بودن بیمار متمرکز است، پس برای درمان خانگی تب دنگی می‌توانید راه‌های زیر را امتحان کنید:

• هیدراته نگه داشتن بدن بیمار

تب دنگی اغلب به دلیل تب بالا، استفراغ و از دست دادن اشتها منجر به کم آبی بدن می‌شود. هیدراته نگه داشتن بدن برای حمایت از سیستم ایمنی و جلوگیری از عوارض بسیار مهم است.

• استراحت کافی

بدن برای مبارزه موثر با عفونت ویروسی به استراحت کافی نیاز دارد. فعالیت بدنی ممکن است علائم را تشدید و بهبودی را کند کند.

• مدیریت تب و درد

برای این منظور حتما طبق نسخه پزشک از دارو استفاده کنید. معمولا پزشکان توصیه می‌کنند که از مصرف داروهایی چون ایبوپروفن و آسپرین خودداری شود.

• حمام و کمپرس ولرم

برای کاهش تب بالا از آب ولرم استفاده کنید. مصرف آب سرد می‌تواند باعث ایجاد لرز و تشدید تب شود.

جمع‌بندی

تب دنگی یک بیماری ویروسی است که توسط پشه آئدس منتقل می‌شود و در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری شیوع بالایی دارد. این بیماری که در ایران نیز شیوع خفیفی دارد در اکثر مواقع بدون علامت است.
مهم‌ترین کار در چنین بیماری‌هایی پیشگیری است. پس حتما راه‌های کنترل تب دنگی را به کار بگیرید و از سفرهای غیرضروری به مناطق ناقل این بیماری خودداری کنید.