راه و روش های تقویت حافظه کودکان | + 8 روش قوی کردن حافظه

آیا واقعاً می توان حافظه را تقویت کرد؟ اگر تا به حال متوجه شده اید که فراموش کرده اید کلیدهای خود را کجا گذاشته اید یا در آزمونهای مهم خوب عمل نکرده اید، احتمالاً آرزو کرده اید که ای کاش حافظه شما کمی بهتر بود. خوشبختانه، کارهای زیادی وجود دارد که می توانید برای بهبود حافظه خود انجام دهید.

حافظه کاری چیست؟

یک سیستم شناختی با ظرفیت محدود است که وظیفه نگه‌داری موقت اطلاعات موجود را جهت پردازش بر عهده دارد. حافظه کاری ممکن است با حافظه کوتاه مدت یکی در نظر گرفته شود، اما نظریه پردازان این دو نوع حافظه را از یکدیگر متمایز می‌دانند و معتقدند که حافظه کاری اجازه دستکاری اطلاعات ذخیره شده را می‌دهد؛ در حالی که حافظه کوتاه مدت تنها به ذخیره‌سازی کوتاه‌مدت اطلاعات اشاره می‌کند.

خلاصه ای از تعریف حافظه کاری

• حافظه ی کاری به نحوه ی نگهداری و پردازش اطلاعات ذخیره شده در حافظه ی کوتاه مدت اشاره دارد.
• کودکان از حافظه ی کاری برای یادگیری و دنبال کردن دستورات استفاده می کنند.
• شما می توانید بازی های روزانه ای را برای بهبود حافظه ی کاری در برنامه ی خود قرار دهید.

بخاطرسپردن اطلاعات و حافظه کاری

آیا برای کودک شما به یادسپاری اطلاعات درحال انجام کارهای دیگر، سخت است؟ برای مثال، درحالیکه دارید با هم ماکارونی درست می کنید و کودک شما مسئول تهیه ی سس ماکارونی است.

تلفن زنگ می خورد و او از آشپزخانه بیرون می رود و کاملا فراموش می کند که سس را آماده کند. حافظه ی کاری چالش هاییست که مشکلاتی از این قبیل را شامل می شود.

حافظه ی کاری به شیوه ی نگهداری و پردازش اطلاعات ذخیره شده در حافظه ی کوتاه اشاره می کند. (در گذشته، حافظه ی فعال با همان حافظه ی کوتاه مدت شناخته می شد.) این ها زیرمجموعه ی عملکردهای اجرایی هستند.

علائم و نشانه‌های ضعف حافظه

ضعف حافظه فرایندی است که به مرور با افزایش سن و ایجاد روند پیری رخ می‌دهد. هر چند فرآیند پیری غیر قابل پیشگیری است اما می‌شود به راحتی و با انجام تمرین‌های مشخص از ضعف حافظه در سنین بالا جلوگیری کرد.

به میزان افرادی که در پیری دچار آلزایمر می‌شوند، افرادی وجود دارند که در همان سن مشابه، حافظه‌ای هم‌چون ساعت دارند.

در برخی منابع از ضعف حافظه تحت عنوان فراموشی یاد می‌شود. فراموشی به ناتوانی فرد در یادآوری و بازیابی اطلاعات از حافظه بلند مدت گفته می‌شود. فراموشی در سنین کودکی منجر به اتفاقاتی هم‌چون کم شدن نمره امتحانی، بی‌توجهی و از یاد بردن صحبت فرد مقابل، مشکل در فهم مطالب ساده و … می‌شود.

در بزرگسالی نیز، فراموشی موجب تاخیر در شناختن افراد آشنا، از یاد بردن لیست خرید خانه، کاهش توان ذهنی در عملکردهای لازم شغلی و … می‌شود. در حالت شدیدتر، ضعف حافظه منجر به ایجاد بیماری آلزایمر می‌شود تا حدی که فرد در یافتن آدرس منزل خود دچار اشکال می‌گردد.

علائم اولیه آلزایمر در جوانی چیست؟ راه های جلوگیری از آن چیست؟ برای کسب اطلاعات در این زمینه به مقاله جدید مای اسمارت ژن “آلزایمر در جوانی” مراجعه کنید.

فراموشی و علت‌های آن

 فراموشی در مواردی خاص منجر به از یاد بردن برخی خاطرات ناخوشایند می‌شود. از طرفی فراموش کردن مسائل جزئی روزمره زندگی برای همه افراد یک اتفاق طبیعی است و جای نگرانی ندارد.

ما ضعف حافظه را در مواقعی تلقی می‌کنیم که شدت فراموشی و یا مسائل مربوط به آن به گونه ای است که از حالت طبیعی خارج می‌شود. تمرین تقویت حافظه موثر به منظور افزایش تمرکز انجام می‌شود.

انواع مختلف ضعف حافظه

• بی‌توجهی به درک مطالب
• گنجایش محدود حافظه کوتاه مدت و عدم انتقال اطلاعات به حافظه بلند مدت
• فراموشی عمدی معروف به فراموشی هیجانی-انگیزشی برای از یاد بردن اتفاقات ناخوشایند
• مشکلات مادرزادی حافظه در بازیابی اطلاعات
• مشاهده سرکوب و پرخاشگری در دوران کودکی
• علل مختلف روان شناختی مانند شوک عصبی و هیجان شدید
• ابتلا به بیماری آلزایمر

از بین موارد بالا، شایع‌ترین علت ضعف حافظه به دلیل مواردی است که در اختیار خود انسان است؛ مانند بی‌توجهی و اهمال در به کارگیری روش‌های تقویت حافظه و تثبیت اطلاعات.

ما نیز در این مقاله با معرفی راه‌های تقویت حافظه سعی در بهبود و افزایش حافظه در تمام طول عمر انسان را داریم.

راهکارهایی برای تقویت حافظه کودکان

کودکان از حافظه ی کاری برای یادگیری استفاده می کنند. حافظه ی کاری، برای دنبال کردن دستورالعمل های چندمرحله ای یا حل مسائل ریاضی ذهنی لازم است. پدر و مادر می توانند با ایجاد استراتژی های ساده در زندگی روزمره، به کودک در بهبود حافظه ی کاری کمک کنند.

۱. بر روی مهارت های دیداری کار کنید.

کودک خود را تشویق کنید تا تصویری از چیزی که خوانده یا شنیده در ذهن خود تصور کند. برای مثال، از کودک بپرسید که اگر بخواهید برای ۵ نفر میز شام را بچینید، این میز را چگونه تصور می کند.

می توانید از کودک بخواهید که میز را نقاشی کند. هرچه قدرت تصویرسازی کودک بهتر شود، می تواند بجای نقاشی کردن، تصویری ذهنی اش را برای شما توصیف کند.

۲. بگذارید کودکتان به شما یاد بدهد.

توانایی توضیح دادن چگونگی انجام کاری به معنی دریافت اطلاعات و نگهداری آن هاست. شاید فرزند شما مهارت جدیدی را مانند دریبل کردن در بسکتبال بیاموزد. از کودک بخواهید که این مهارت را به شما آموزش دهد.

اکثر معلم ها با کار گروهی دانش آموزان، کار مشابهی را انجام می دهند. با این کار بجای اینکه منتظر فرصتی باشند تا اطلاعات را فراخوانی کنند، بلافاصله با آن اطلاعات کار می کنند. 

۳. از بازی هایی برای استفاده از حافظه ی دیداری، امتحان کنید.

بازی های بسیاری از جمله جورچین ها هستند که به حافظه ی دیداری کودک شما کمک می کنند. شما همچنین می توانید از یک برگه روزنامه یا مجله استفاده کنید و از کودک خود بخواهید تا دور کلمات یا حروفی که یادگرفته را خط بکشد.حتی با پلاک ماشین ها هم می توانید همین بازی را انجام دهید و در ترافیک سرگرم باشید.

۴. بازی های کارتی

بازی های کارتی بسیار ساده اس هستند که می توانید با آن به بهبود حافظه ی کاری خود و فرزندتان کمک کنید. کودکان باید قوانین مربوط به بازی را بخاطر بسپارند. همچنین باید به خاطر بسپارند که چه کارت هایی را دارند و سایرین چه کارت هایی را بازی کرده اند.

۵. مشوق خواندن فعالانه باشید.

محبوبیت برچسب های یادداشتی و هایلایت ها بی دلیل نیست. یادداشت برداشتن و بر خط کشیدن زیر خطوط و یا هایلایت کردن متن ها می تواند کمک کند تا اطلاعات در حافظه ی فرد بهتر ذخیره شود و فرد بتواند سوالات مرتبط با آنچه خوانده را راحت تر پاسخ دهد.

بلند صحبت کردن و پرسیدن سوال در مورد مطالب خواندنی هم به حافظه ی کاری کمک می کند. استراتژی های خواندن فعال به شکل گیری خاطرات طولانی مدت نیز کمک می کند.

۶. اطلاعات را خرد کنید.

آیا تا بحال فکر کرده اید که چرا تلفن های تماس مراکز مهم چند دسته تکرار می شوند؟ مثلا برای تماس با همراه اول از طریق تلفن ثابت ۰۹۱۲۹۹۹۰ و از طریق همراه ۹۹۹۰ است.

زیرا بخاطر سپردن اعداد زمانی که در گروه های کوچک خرد می شوند، آسان تر از بخاطر سپردن اعداد طولانی است. این نکته را زمانیکه به کودک خود دستورات چند مرحله ای می دهید، به یاد داشته باشید.

همه ی دستورات را بنویسید، آن ها را خرد کنید و مرحله به مرحله به آن ها بگویید. حتی می توانید از طرح های گرافیکی برای نظم دادن و نشان دادن مراحل کارها استفاده کنید.

۷. چند حسی کردن

برای پردازش اطلاعات، کمک گرفتن از حافظه ی کاری و حافظه ی بلندمدت مهم است. وظایف یا کارهای کودک را بنویسید تا کودک بتواند به آن ها نگاه کند. آن ها را بلند بخوانید تا کودک به درستی بشنود.

زمانیکه در خانه هستید، کارهایی را که کودک باید انجام دهد تکرار کنید تا در ذهنش بماند. استفاده از استراتژی چند حسی، به کودک کمک می کند تا اطلاعات را در ذهن خود نگه دارد و از آن ها استفاده کند.

۸. برای ایجاد ارتباط کمک کنید.

به کودک خود کمک کنید تا ارتباط هایی بین جزییات مختلف پیدا کند تا راحت تر آن ها را بخاطر بسپارد. یک راه حل جالب، ارتباط دادن جزییات با سرگرمی هاست.

برای مثال برای بخاطر سپردن ترتیب رنگ های رنگین کمان می توانید از اسم قنز ساب استفاده کنید. ارتباط دادان بین جزییات کمک می کند تا اطلاعات در حافظه ی بلند مدت بهتر شکل بگیرد و بازخوانی اطلاعات هم آسان تر باشد. همچنین این کار به حافظه ی کاری هم کمک می کند، تا بتواند از داده های قدیم و جدید خود استفاده کند.

اهمیت حافظه کاری

• راهکارها و بازی های تقویت حافظه یکی از روش های کمک به کودک برای ساخت مهارت های عملکرد شناختی است. نداشتن چنین مهارت هایی می تواند زندگی روزمره ی کودک را تحت تاثیر قرار دهد.

خلاصه ای از بهبود دهنده های حافظه ی کاری

• آموزش مهارت های تجسمی به بهتر شدن حافظه ی کودک کمک می کند.
• بازی های کارتی و سایر بازی های سرگرم کننده می تواند حافظه ی کاری را تقویت کند.
• ارتباط دادن داده ها به حافظه ی بلندمدت و حافظه ی کاری کودک کمک می کند.

پایه‌های اصلی تقویت حافظه فراموش نشود!

تا اینجا سعی کردیم از راهکارهای نوین تقویت حافظه بگوییم، اما لازم است بدیهیات کمک به حافظه را هم از یاد نبریم:

فعالیت بدنی منظم

شاید به نظرتان بی‌ربط بیاید اما واقعیت این است که فعالیت بدنی به افزایش بهره‌وری و توانایی‌های مغز نیز کمک می‌کند. مثلا ساده‌ترین موضوع این است که فعالیت بدنی باعث افزایش جریان خون در کل بدن از جمله مغز می‌شود که این موضوع به نوبه خود به تقویت حافظه کمک می‌کند. ورزش همچنین اثرات مواد شیمیایی مفید مغز را افزایش می‌دهد و هورمون‌های استرس را کاهش می‌دهد. مهم‌تر از همه اینکه تحرک بدنی با افزایش فاکتورهای رشد و تحریک اتصالات عصبی جدید، نقش مهمی در انعطاف‌پذیری عصبی دارد.

تعاملات اجتماعی

شاید به فکرتان هم نرسیده باشد که علاوه بر حل کردن جدول سودوکو، راه‌های ساده‌تری همچون معاشرت با دوستان به تقویت حافظه‌تان کمک خواهد کرد. برقراری تعاملات اجتماعی به کاهش خطر افسردگی و استرس کمک می‌کند. افسردگی و استرس هر دو ریسک از دست دادن حافظه را افزایش می‌دهند. بنابراین، به دنبال فرصت‌هایی برای دور هم جمع شدن با عزیزان و دوستانتان باشید. مطالعات بی‌شماری نشان می‌دهد که زندگی پر از دوستان و سرگرمی با مزایای شناختی همراه است.

خواب کافی

نداشتن خواب کافی با از دست دادن حافظه مرتبط است! حافظه، خلاقیت، توانایی‌های حل مسئله و مهارت‌های تفکر انتقادی همگی به داشتن خواب کافی مرتبطند. تحقیقات نشان می‌دهد که خواب برای تثبیت حافظه ضروری است و فعالیت کلیدی تقویت حافظه در عمیق‌ترین مراحل خواب رخ می‌دهد. همچنین سعی کنید یک ساعت قبل از خواب از همه نمایشگرها خودداری کنید. نور آبی ساطع شده از تلویزیون، تبلت، تلفن و کامپیوتر باعث بیداری شده و هورمون‌هایی مانند ملاتونین را که باعث خواب آلودگی شما می‌شود، سرکوب می‌کند.

راه‌های تقویت حافظه برای درس خواندن

تاکنون آن‌چه برشمردیم راه‌های تقویت حافظه برای همه افراد در هر سن و شرایطی بود. اما اگر بخواهیم راه‌های تقویت حافظه را برای درس خواندن نام ببریم می‌توانیم به طور ویژه و تخصصی به موارد زیر اشاره کنیم.

• استفاده از روش لایتنر

روش لایتنر یک تکنیک موثر در یادگیری و مرور مطالب است. مطالب جدید ابتدا بر روی فلش کارت‌های موجود در جعبه نوشته می‌شود. سپس در فواصل زمانی مشخص آن‌ها را مرور می‌کنید و فلش کارت‌ها را به خانه بعدی جعبه در روش لایتنر منتقل می‌کنید. با رسیدن فلش کارت به خانه آخر در روش لایتنر، اطلاعات به حافظه بلند مدت شما منتقل می‌شوند و بازیابی آن‌ها راحت‌تر است.

• بهره‌مندی از تکنیک کاخ حافظه

کاخ حافظه یا تکنیک اتاق‌های رومی به شما هنگام درس خواندن کمک می‌کند تا فهرست مطالب جدید را به خوبی به خاطر بسپارید. در این روش خانه یا مکان آشنایی را در ذهن خود مجسم می‌کنید. سپس در حین قدم زدن در آن، قسمت‌های مختلف مکان را با تصاویر و مطالب جدیدی که در حال یادگیری آن‌ها هستید پر کنید. با روش کاخ حافظه ارتباط بین مطالب و بازیابی آن‌ها به سهولت انجام می‌شود.

• تقسیم کردن مطالب به تکه‌های کوچک‌تر

چرا به خاطر سپردن اشعار آهنگ مورد علاقه بسیار آسان است؟ به این دلیل که آهنگ‌ها سرشار از عبارت‌های اختصاری و تکه‌ای هستند. مغز ما می‌تواند اشکال طولانی‌تری از اطلاعات را دریافت کرده و آن‌ها را به گروه‌های کوچک‌تر و قابل مدیریت یا «تکه‌هایی» تقسیم می‌کند که می‌توان آن‌ها را راحت‌تر به خاطر سپرد. پس حتما از این قابلیت مغز کمک بگیرید.

• مصرف نوشیدنی برای تقویت حافظه

چای سبز، قهوه، آب پرتقال، اسموتی‌های سبز و مصرف دم‌نوش‌های مختلف نه تنها در آرامش شما هنگام درس خواندن موثر است بلکه به تقویت حافظه شما نیز کمک شایانی می‌کند.

• بهترین کتاب تقویت حافظه

برای انتخاب بهترین کتاب تقویت حافظه نظرات مختلفی وجود دارد. کتاب‌های تقویت ذهن و حافظه از تیلور، حافظه نامحدود از هرسلی، قدم زدن روی ماه با انیشتین اثر فوئر هر کدام می‌توانند به عنوان بهترین کتاب تقویت حافظه معرفی شوند. اما ما این بخش را به عهده شما می‌گذاریم. آن‌ها را مطالعه کنید و بهترین کتاب تقویت حافظه را به ما معرفی کنید.

• کمک گرفتن از تکنولوژی

استفاده از تکنولوژی برای استفاده از استراتژی‌هایی که ذکر کردیم، کمک‌کننده است. مثلا اپلیکیشن‌های زیادی برای استفاده از تکنیک لایتنر وجود دارد که شما می‌توانید به کمک آن‌ها فلش‌کارت‌های دیجیتال بسازید. برنامه‌هایی  نیز برای مدیریت زمان و تمرکز وجود دارند که به شما کمک می‌کنند تا زمان مطالعه را به طور مؤثری مدیریت کنید و روی مطالب تمرکز بیشتری داشته باشید.

جمع‌‌بندی

تمامی نکات تقویت حافظه را گفتیم اما این مورد را هم باید اضافه کنیم که نباید در این باره بیش از حد فکر کنید یا استرس بگیرید. به هر حال گاهی اوقات مغز خسته می‌شود و قادر به پردازش موثر اطلاعات نیست. پس به کودک خود فرصت استراحت بدهید و اگر دچار استرس شده، ابتدا در پی برطرف کردن ریشه آن باشید. با بهره‌گیری از تمرینات ساده و تکنولوژی‌های نوین مانند فلش‌کارت‌های دیجیتال، بازی‌های حافظه و استفاده از استراتژی‌هایی همچون کاخ ذهنی، می‌توان به بهبود عملکرد حافظه کمک کرد. علاوه بر تمرین‌های ذهنی، فعالیت‌های روزمره مانند ورزش، خواب کافی، و تعاملات اجتماعی نقش مؤثری در تقویت حافظه دارند.