بهترین راه های درمان لکنت زبان در کودکان و بزرگسالان

روش های مختلفی برای درمان لکنت زبان یا اختلال های گفتاری وجود دارد. از آن جا که مشکلات گفتاری، فرایند صحبت کردن عادی و روزمره را برای کودک یا فرد بزرگسال سخت می کند؛ پیدا کردن راهی برای درمان و بهبود گفتار از اهمیت زیادی برخوردار است. گاهی اوقات مشکلات گفتاری موجب کاهش شدید اعتماد به نفس آدم ها می شود. خوشبختانه با پیشرفت علم پزشکی، روش های مختلفی برای درمان لکنت زبان مشخص شده است که می تواند در بهبود مشکل لکنت کمک کند.

هرچند تاکنون هیچ روش قطعی برای درمان معرفی نشده است؛ اما مطمئنا راه های برای بهبود و همچنین جلوگیری از شدید تر شدن اختلال گفتاری وجود دارد. توجه داشته باشید که مشکل لکنت زبان مادرزادی نیست و ممکن است در هر سنی بروز پیدا کند. به همین منظور در ادامه قصد داریم شما را با راه های درمان لکنت زبان، به طور کامل آشنا کنیم.

لکنت زبان چیست؟

لکنت زبان نوعی اختلال گفتاری است. اختلال لکنت زبان معمولا منجر به ناتوانی در بیان کلمات تکراری، هجاها، صداها و یا جملات طولانی می شود. افرادی که به این اختلال دچار هستند، معمولا نمی توانند جمله ای بلند را بدون وقفه و به راحتی بیان نمایند. این افراد هنگام صحبت کردن ، در بیان یک کلمه یا صدا دچار مشکل می شوند و نمی توانند جمله خود را کامل نمایند. عوامل مختلفی منجر به بروز لکنت زبان در کودکان و بزرگسالان می شود.

به طور مثال مشاهده یک صحنه ترسناک و یا ترس شدید کودک از موضوعی مشخص، می تواند باعث ایجاد لکنت زبان در او شود. همچنین عوامل مختلفی مانند استرس و عصبانیت نیز باعث شدیدتر شدن این اختلال می شوند. به همین دلیل کسانی که لکنت دارند، در زمان عصبانیت و یا هنگامی که مضطرب می شوند، جملات را به سختی بیان می کنند.

• اختلال ارتباط اجتماعی (پراگماتیک) چیست؟

انواع و مراحل لکنت زبان

لکنت زبان از رایج ترین اختلال های گفتاری است که در کودکان 2 تا 5 ساله مشاهده می شود. البته در بسیاری از مواقع لکنت در کودکان به دلیل یادگیری کلمات و نحوه صحبت کردن است. به همین دلیل پس از مدتی با افزایش یادگیری، لکنت خفیف کودک برطرف خواهد شد؛ در این موارد نیازی به استفاده از روش درمانی نمی باشد.

اما در برخی از مواقع نیز ممکن است اختلال لکنت در کودکان جدی تر باشد و نیاز به درمان لکنت زبان باشد. اما چگونه متوجه شویم که لکنت زبان در کودکان نیاز به درمان دارد یا خیر؟ برای تشخیص نوع لکنت زبان، بهتر است با انواع لکنت، شدت آن ها و همچنین علائم هر کدام از آن ها آشنا شوید. به طور کلی انواع و درجات لکنت زبان را می توان به موارد زیر دسته بندی نمود:

• لکنت زبان رشدی

 لکنت زبان در کودکان 2 تا 5 ساله ممکن است به دلیل یادگیری نحوه صحبت کردن ایجاد شود. در این صورت نیازی به استفاده از روش های مختلف درمان لکنت زبان نمی باشد. زیرا پس از یادگیری نحوه بیان کلمات و جمله بندی توسط کودک، لکنت او به صورت طبیعی برطرف خواهد شد. به همین دلیل بهتر است با صبر و آرامش به کودک کمک نمایید تا کلمات مورد نظر خود را بیان کند.

• مطلب پیشنهادی: اختلالات یادگیری در کودکان 

لکنت زبان عصبی

لکنت زبان عصبی یا کلونیک نیز به دلیل مختل شدن فیزیولوژیک عصبی عضلانی، بروز پیدا می کند. این اختلال معمولا در قسمتی که عصب به عضله متصل می شود؛ ایجاد می شود. با توجه به تحقیقات انجام شده در رابطه با این نوع اختلال گفتاری، ممکن است این اختلال به صورت مادرزادی و موروثی بروز پیدا کند. معمولا در صورت بروز لکنت زبان عصبی، فرد اولین سیلاب را به سختی و با شدت بیان می نماید.

• لکنت زبان ناگهانی

یکی دیگر از انواع لکنت زبان، تونیک یا ناگهانی است. در این نوع لکنت معمولا مکث و توقف چند ثانیه ای ایجاد می شود و فرد تلاش می نماید تا به سختی این سکون را برطرف کند. به همین دلیل به صورت ناگهانی و یکباره کلمه را با تشنج بیان می کند. این اختلال معمولا به دلیل انقباض عضلات حلق، حنجره و دهان رخ می دهد.

مراحل لکنت زبان

مراحل لکنت زبان را نیز می توان به سه دسته پذیرفته شده، پس رانده و شدید تقسیم بندی نمود.

• لکنت پذیرفته شده

معمولا در این مرحله کودک متوجه غیر طبیعی بیان نمودن برخی کلمات می شود. اما به دلیل اینکه اطرافیان به این مشکل پی نبرده اند و او را تحت فشار نمی گذارند، تلاشی برای بهبود این مشکل نمی کند.

• لکنت پس رانده

این مرحله لکنت به صورتی است که کودک به خوبی متوجه اختلال گفتاری خود می شود. همچنین دایره کلماتی که او با لکنت بیان می نماید نیز به مرور زمان وسیع تر می شود. به همین دلیل اطرافیان نیز به او فشار می آورند تا کلمات را به درستی بیان نماید. همین موضوع منجر به افزایش اضطراب و تنش عضلانی کودک می شود و لکنت او را شدیدتر می کند.

• لکنت زبان شدید

زمانی که علاوه بر بیان، رفتار و حرکات کودک نیز با این لکنت همراه می شود، لکنت زبان او به مرحله شدید رسیده است؛ به همین دلیل فرد نسبت به تمامی موقعیت های خود احساس استرس و نگرانی دارد. همچنین نحوه بیان کلمات او روز به روز سخت تر و پیچیده تر می شود.

درجات شدت لکنت زبان

اگر بخواهیم شدت لکنت زبان را به درجات مختلفی دسته بندی نماییم. می توانیم آن را به 5 دسته تقسیم کنیم.

• خفیف: در این درجه کمتر از 5 درصد کلمات با لکنت همراه هستند.
• خفیف تا متوسط: در این درجه نیز کلماتی که با لکنت ادا می شوند، بین 5 تا 10 درصد می باشند.
• متوسط: در درجه متوسط حدود 10 تا 15 درصد از کلمات با لکنت بیان می شوند.
• متوسط تا شدید: کلماتی که با لکنت بیان می شوند، به 15 تا 20 درصد نیز می رسند.
• شدید: آخرین درجه بندی شدت لکنت زمانی است که بالای 20 درصد از کلمات با لکنت بیان می شوند.

علل لکنت زبان در کودکان

برای بهبود و درمان لکنت زبان لازم است تا در ابتدا با دلایل بروز این اختلال گفتاری، به طور کامل آشنایی پیدا کنید. بروز لکنت زبان در کودکان می تواند دلایل متعددی داشته باشد که از مهم ترین آن ها می توان به مشکلات ژنتیکی، آسیب های مغزی و استرس های دوران کودکی اشاره نمود. با این وجود دلایل دیگری نیز وجود دارند که منجر به لکنت زبان می شوند. از مهم ترین دلایل بروز این اختلال می توانیم موارد زیر را نام ببریم.

1. اختلالات ژنتیکی

با توجه به بررسی های انجام شده، احتمال داده می شود که اختلالات ژنتیکی یکی از اصلی ترین دلایل بروز لکنت زبان باشد. معمولا کودکانی که لکنت زبان دارند، یک یا چند نفر از نزدیکان و اعضای خانواده آن ها با این اختلال مواجه می باشد. ژن ها می توانند در بروز این مشکل بسیار موثر باشند.

2. آسیب های مغزی

مشکلات ژنتیکی می توانند بر سیستم عصبی نیز تاثیر بگذارند. به همین دلیل افرادی که با اختلال لکنت یا مشکلات گفتاری مواجه هستند؛ فعالیت های نیمکره چپ و راست مغزشان با یکدیگر متفاوت است. معمولا نیمکره راست مغز آن ها از فعالیت بیشتری برخوردار است. به طور کلی آسیب های مغزی، سکته مغزی و دیگر اختلالات این بخش مهم بدن می توانند منجر به اختلال در گفتار فرد شوند.

3. مشکلات روحی و احساسی

متاسفانه استرس و ترس هایی که در کودکی به فرد منتقل می شوند از دیگر دلایل بروز لکنت زبان می باشد. معمولا کودکانی که اضطراب بیشتری را تحمل می نمایند، بیشتر از سایر کودکان به لکنت دچار می شوند. همچنین یک ضربه روحی مانند تصادف وحشتناک، از دست دادن یکی از والدین، دوری از فرد مورد علاقه ای که به او وابسته بوده و … می توانند منجر به بروز انواع اختلالات گفتاری در کودک شوند.

4. تغییرات محیطی

برخی از کودکان نیز با ورود به یک محله جدید، تعویض ناگهانی مدرسه، دوری از دوستان، به دنیا آمدن فرزندی دیگری و … ممکن است به اختلال لکنت زبان دچار شوند. بنابراین بهتر است برای پیشگیری از بروز این مشکل، قبل از تغییر شرایط محیطی او، کودک را برای تغییر آماده نمایید.

علائم لکنت زبان در کودکان

چگونه متوجه شویم که آیا کودک به لکنت زبان مبتلا است یا خیر؟ برای اینکه بتوانید این اختلال گفتاری را زودتر تشخیص دهید و برای درمان لکنت زبان اقدام نمایید؛ بهتر است علائم این اختلال گفتاری را به خوبی بشناسید.

شایع ترین علائم لکنت زبان کودکان

• سختی و تلاش زیاد برای شروع یک جمله و یا بیان یک کلمه
• کشیدن  یک صدا و یا یک سیلاب در کلمه
• تکرار نمودن یک سیلاب در کلمه
• مکث کوتاه هنگام بیان کلماتی خاص
• اضطراب شدید در هنگام صحبت کردن
• مکث کردن های مداوم در طول صحبت و یا تکرار نمودن کلمات قبلی برای ادامه جمله
• عدم توانایی برقراری ارتباط کلامی با دیگران
• حرکت دادن اجزای صورت و یا بخش فوقانی اندام در هنگام صحبت کردن، برای فهماندن کلمه به مخاطب

علائم نادر لکنت زبان

• تند تند چشمک زدن
• مشت نمودن پنجه های دست در هنگام صحبت کردن
• تیک پیدا کردن صورت در هنگام بیان جملات
• تکان خوردن غیر طبیعی و مکرر سر در هنگام حرف زدن
• لرزش غیر طبیعی فک و لب ها در طول صحبت کردن

دیگر علائم لکنت زبان

• عدم رعایت ترتیب کلمات در جمله
• پرهیز از تماس چشمی با مخاطب در طول صحبت کردن
• مکث طولانی برای شروع نمودن صحبت
• تشدید تمامی علائم در زمان عصبانیت، استرس، ترس و نگرانی
• اعتماد به نفس بسیار پایین
•  ترجیح دادن تنهایی و عدم علاقه به حضور در جمع
• کند صحبت کردن و طولانی نمودن زمان بیان جملات
• اختلال در تنفس هنگام صحبت کردن

عوارض لکنت زبان

متاسفانه عدم توجه به درمان لکنت زبان در کودکان و یا بزرگسالان می تواند عوارض نگران کننده ای به همراه باشد. به همین دلیل است که شناخت علائم طبیعی و غیر طبیعی لکنت زبان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. به طور کلی از عوارض عدم درمان لکنت زبان در بزرگسالان و کودکان می توان به موارد زیر اشاره نمود.

• ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران
• اضطراب و استرس شدید زمان صحبت کردن
• اعتماد به نفس بسیار پایین
• عدم توانایی دستیابی به موفقیت در موقعیت های تحصیلی، شغلی و اجتماعی
• تلاش برای صحبت نکردن در جمع و گوشه گیری از اجتماع
• تاخیر در روند رشد به خصوص در دوران کودکی
• بروز افسردگی و مشکلات روحی به دلیل فشار روحی والدین برای درست حرف زدن کودک
• احساس ناامیدی و شکست در زندگی

درمان انواع لکنت زبان

از آنجایی که لکنت زبان انواع مختلفی دارد، برای درمان آن نیز باید روشی متناسب با نوع اختلال گفتاری انتخاب شود. همچنین برای درمان لکنت زبان در کودکان و بزرگسالان نمی توان از یک روش مشخص استفاده کرد. به طور کلی روش درمان با توجه به سن، نوع لکنت، آسیب های ناشی از آن، شدت و حتی درک فرد از لکنت خود، متفاوت است. در برخی از مواقع می توان با کمک روش های خانگی به بهبود مشکلات گفتاری کمک کرد؛ اما در برخی از مواقع نیز برای درمان نیاز به روش های پزشکی می باشد. در ادامه شما را با روند درمان انواع لکنت زبان بیشتر آشنا خواهیم نمود.

درمان لکنت زبان عصبی

همانطور که گفته شد لکنت زبان عصبی هنگامی بروز پیدا می کند که بخش میان عصب و عضله دچار اختلال شده باشد. معمولا این مشکل به صورت ارثی و ژنتیکی بروز پیدا می کند. برای درمان لکنت زبان عصبی باید به پزشک مراجعه شود. پزشک با بررسی شدت این اختلال، بهترین و مناسب ترین روش درمانی را به بیمار ارائه می دهد؛ ممکن است برای درمان لکنت زبان نیاز به استفاده از دستگاه الکترونیکی باشد.

• بیشتر بخوانید: وراثت در ژنتیک چیست؟

درمان لکنت زبان ناشی از ترس

لکنت زبان ناشی از ترس، معمولا به دلیل مشکل و یا حادثه ای در دوران کودکی بروز پیدا می کند. در صورتی که شدت این لکنت زیاد نباشد، والدین می توانند با استفاده از روش های خانگی و طب سنتی به درمان لکنت زبان کمک نمایند؛ اما زمانی که والدین نسبت به این اختلال بی توجه باشند و برای درمان آن اقدامی نکنند، اختلال لکنت شدیدتر خواهد شد. در این صورت برای درمان لکنت زبان علاوه بر روش های خانگی ممکن است نیاز به گفتار درمانی وجود داشته باشد.

درمان لکنت زبان ناگهانی در کودکان

این نوع لکنت زبان معمولا به دلیل انقباض عضله های حلق، حنجره و دهان بروز پیدا می کند. بنابراین برای درمان آن حتما باید به پزشک مراجعه شود؛ در کنار آن با کمک روش های سنتی و خانگی این انقباض را کنترل کرد.

درمان لکنت زبان شدید

 لکنت زبان شدید، عوارض نگران کننده ای را برای کودکان و بزرگسالان می تواند ایجاد نماید. از طرفی با استفاده از روش های خانگی و سنتی نمی توان به درمان آن کمک نمود. به همین دلیل حتما برای درمان لکنت زبان شدید باید حتما به پزشک مراجعه شود تا پزشک با توجه به میزان لکنت بهترین و موثرترین روش درمان را برای بیمار تجویز می نماید.

انواع راه های درمان لکنت

روش های مختلفی برای درمان وجود دارند، که هر کدام از آن ها به شرح زیر می باشند.

گفتار درمانی

یکی از ابتدایی ترین روش های درمان لکنت زبان، گفتار درمانی است. این روش درمانی به فرد کمک می نماید تا سرعت گفتار خود را به حد تعادل برساند و کمتر دچار لکنت شود. از طرفی این روش به فرد کمک می نماید تا با آرامش بیشتر و دور از استرس صحبت کند. در گفتار درمانی، متخصص گفتار درمان، برای بهبود و درمان لکنت زبان فرد، تمریناتی را با او انجام می دهد تا بتواند بدون مکث و یا شدت سیلاب های کلمه را بیان نماید.

دارو درمانی

از دیگر روش های درمان لکنت زبان می توان به دارو درمانی اشاره کرد. البته داروی قطعی برای این اختلال تایید نشده است؛ اما پزشک می تواند با کمک داروهای بهبود اختلالات عصبی و روحی به درمان اختلال گفتاری کمک نماید. از معمول ترین داروهایی که به منظور درمان لکنت زبان تجویز می شوند، می توان به الانزاپین، ریسپریدون، زیپراسیدون، کلونیدین و هالوپریدول اشاره نمود.

درمان شناختی رفتاری

روش دیگری که به منظور درمان لکنت زبان مورد استفاده قرار می گیرد، درمان شناختی رفتاری است. در این روش با کنترل و کاهش استرس و اضطراب فرد، به بهبود مشکلات گفتاری کمک می کنند. روش شناختی رفتاری، معمولا همزمان با گفتار درمانی مورد استفاده قرار می گیرد تا بتواند تاثیرات بهتر و موثرتری در بهبود و درمان لکنت زبان داشته باشد.

استفاده از دستگاههای الکترونیکی

ابزارهای الکترونیکی با بازخورد فرکانس های تغییر یافته ی شنیداری، به بهبود لکنت زبان کمک می کنند. معمولا از این دستگاه ها در کنار گفتار درمانی، برای بهبود لکنت افراد بزرگسال استفاده می شود.

طب سنتی

طب سنتی نیز از دیگر روش های درمان لکنت زبان است که معمولا برای بهبود لکنت های خفیف تا متوسط مورد استفاده قرار می گیرند. این روش ها نیز بهتر است تحت نظر پزشک متخصص طب سنتی مورد استفاده قرار بگیرند.

درمان خانگی

• محیط آرام و امن برای کودک ایجاد نمایید.
• به هیچ عنوان نسبت به حرف زدن فرد، احساس دلسوزی و یا تمسخر نشان ندهید.
• سعی کنید با آرامش و صبر کامل به صحبت های فرد گوش دهید و میان صحبت های او حرف نزنید.
• تلاش کنید تا با ایجاد فضایی آرامش بخش و تفریحی، فرد را تشویق به صحبت کنید.
• با آرامش و به صورت طبیعی با او صحبت کنید.
• هرگز برای درست حرف زدن او را تحت فشار نگذارید.

غذاهای مضر برای لکنت زبان چیست؟

توجه داشته باشید که تغذیه نیز می تواند در بهبود و یا تشدید لکنت زبان تاثیر داشته باشد. افرادی که دارای لکنت هستند.

بهتر است برای پیشگیری از تشدید لکنت و همچنین کمک به درمان آن از مصرف غذاهایی با طبع سرد اجتناب نمایید. زیرا متخصصان طب سنتی معتقدند که غذاهایی با طبع سرد می توانند منجر به شل شدگی عضلات دهان به خصوص زبان شوند.

این موضوع در نهایت منجر به افزایش شدت لکنت می شود. بهترین راه برای تدوین یک برنامه غذایی مناسب، دریافت مشاوره از متخصصان تغذیه در رابطه با غذاهای مفید و مضر برای لکنت زبان است.

چه موقع برای درمان لکنت زبان باید به پزشک مراجعه کرد؟

نکته دیگری که در رابطه با لکنت زبان باید بدانید، این است که چه زمانی باید برای درمان لکنت زبان به پزشک مراجعه کنید؟ از آنجایی که این اختلال گفتاری در کودکان 2 تا 5 سال رایج تر است. بهتر است در صورت مشاهده علائم لکنت به پزشک مراجعه نمایید تا بهترین و مناسب ترین روش درمان لکنت را در اختیار شما قرار دهد. فراموش نکنید در صورتی که به موقع برای درمان اختلال گفتاری به پزشک مراجعه نمایید، تا حد بسیار زیادی می توانید به درمان این اختلال گفتاری کمک کنید.

زمان مراجعه به پزشک:

• در صورتی که لکنت بیشتر از 6 ماه طول بکشد.
• اگر با افزایش سن کودک، میزان لکنت او نیز بیشتر می شود.
• زمانی که لکنت فرد روی موقعیت های اجتماعی، تحصیلی و شغلی او تاثیر می گذارد.
• هنگامی که لکنت زبان با دیگر مشکلات گفتاری همراه می باشد.
• اگر لکنت زبان با سفت شدن عضلات و تلاش زیاد برای واضح صحبت کردن همراه است.
• در صورتی که اضطراب، ترس، نگرانی و عصبانیت منجر به تشدید لکنت می شود.
• هنگامی که لکنت زبان در سنین بزرگسالی شروع می شود.

نحوه تشخیص لکنت زبان توسط پزشک:

متخصص آسیب شناسی گفتار زبان و درمانگر گفتاری، اختلال لکنت زبان را تشخیص می دهند. از آنجایی که دلایل بروز این اختلال متفاوت است؛ مشورت با پزشکی متخصص و با تجربه، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. پزشک با بررسی رفتار، گفتار، تست های مهارت زبانی، تست های مهارت گفتاری، سابقه خانوادگی، ژنتیک و … به بررسی دلیل اصلی لکنت و نوع آن می پردازد.

جمع بندی

به طور کلی لکنت زبان می تواند عوارض نگران کننده ای را برای افراد به همراه داشته باشد. بنابراین اقدام به موقع برای درمان لکنت زبان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

به همین دلیل شناخت دلایل و علائم لکنت زبان می تواند به شما کمک نماید تا سریع تر این مشکل را تشخیص داده و برای درمان آن اقدام نمایید. در صورتی که به موقع برای درمان این اقدام نشود، ممکن است عوارض نگران کننده ای مانند اضطراب شدید و عدم توانایی در برقراری ارتباط اجتماعی بروز پیدا کند.