قوم بلوچ یکی از اقوام ایرانیِ با اصالت و فرهنگ غنی هستند که در استان سیستان و بلوچستان ایران، پاکستان و همچنین مناطق همسایه افغانستان و جنوب شرقی فلات ایران در جنوب غربی آسیا ساکن هستند. زبان مردم بلوچ، بلوچی است که یک زبان ایرانی محسوب می‌شود.
قوم بلوچ کیست؟
بلوچ‌ها عمدتاً مسلمان هستند. حدود 50 درصد از کل جمعیت طوایف بلوچ در بلوچستان، یکی از استان‌های غربی پاکستان زندگی می‌کنند. بیش از 6 میلیون بلوچ در کشور همسایه پاکستان و 600000 نفر دیگر در افغانستان زندگی می‌کنند.
اکثریت جمعیت شرق استان سیستان و بلوچستان از قومیت مردم بلوچ هستند. بخش افغانستان بلوچستان شامل ولسوالی چهار برجک در استان نیمروز و صحرای راجستان در جنوب استان‌های هلمند و قندهار است. والیان ولایت نیمروز افغانستان نیز از قوم بلوچ هستند.
طوایف بلوچ در طول تاریخ نقش مهمی در حفاظت از مرزهای ایران داشته‌اند و از این رو رشادت‌های بسیاری را پشت سر گذاشته‌اند، بنابراین شاید بهتر باشد بیشتر از ریشه و فرهنگ این قوم شجاع بدانیم.
تاریخ، فرهنگ و ریشه مردم بلوچ
قدمت قوم بلوچ به قرن نوزدهم و بین سال‌های 1870 و 1872 که منطقه بلوچستان بزرگ 3 کشور ایران، افغانستان و پاکستان را در بر می‌گرفت؛ برمیگردد. این قوم توسط قدرت استعماری بریتانیا در جنوب آسیا تقسیم شد، سپس کارگران تلگراف بریتانیایی این منطقه را بررسی کردند و مرز ایران را با افغانستان و هند (تحت حاکمیت بریتانیا) مشخص کردند.
بلوچ‌ها حدود 3 درصد از جمعیت ایران (2.8 میلیون نفر) را تشکیل می‌دهند. شما چند درصد بلوچی هستید؟
نژاد هیچ فردی ۱۰۰ درصد از یک قوم و قبیله نیست! برای این که با ترکیب ملیتی خود آشنا شوید؛ روی تست ژنتیک نژاد کلیک کنید.
آیا بلوچ‌ها آریایی هستند؟
ریشه قوم بلوچ را می‌توان در دوران باستان و در کنار آریایی‌ها جستجو کرد. در حالی که برخی از مورخان معتقدند بلوچ‌ها اهل مادها هستند، برخی دیگر معتقدند که آن‌ها از سکاها هستند اما مردم بلوچ در سرزمینی به نام بلوچستان زندگی می‌کردند که امروز بین سه کشور تقسیم شده است، ایران، پاکستان و افغانستان.
مطالب پیشنهادی: آیا قوم فارس وجود دارد؟ | لرها چه کسانی هستند؟
اقتصاد و سبک زندگی مردم بلوچ
بلوچ‌ها که در یک منطقه کوهستانی با آب و هوای سخت زندگی می‌کنند، توانسته‌اند فرهنگ خود را حفظ کنند. روستاهای طوایف بلوچ از خانه‌های خشتی یا سنگی ساخته شده است.
اقتصاد آن‌ها شامل پرورش شتر، گاو، گوسفند و بز است و محصولات کشاورزی آن‌ها پرتقال، انار، توت، موز، غلات، تنباکو، برنج، پنبه، نیشکر و گیاهان نیل است. فرش بافی و گلدوزی از صنایع دستی قوم بلوچ است و هر قطعه از آن آغشته به نمادها و روایات فرهنگی است.
زبان و فرهنگ طوایف بلوچ
زبان بلوچی یکی از زبان‌های شمال غربی ایران است که شباهت‌های زیادی به زبان فارسی دارد و زبان پهلوی میانه نام دارد که ریشه‌ی زبان‌های بلوچ، کردی و گیلکی است.
مردم بلوچ فرهنگ‌ها و سنت‌های منحصر به فرد خود را دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به مهمان نوازی، شجاعت، وقار، صلح طلبی و احترام به بزرگان اشاره کرد.
موسیقی و رقص
ترانه و رقص جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ قوم بلوچ دارد و عمدتاً حماسی یا جنگی است در حالی که رقص‌هایی مانند رقص چوب، رقص شمشیر و رقص شیر نیز در میان طوایف بلوچ بسیار پررنگ است.
موسیقی بلوچی که به ملودی‌های غمگین و در عین حال نشاط آور و اشعار شاعرانه‌اش معروف است، عمیقاً در روح بلوچ طنین‌انداز می‌شود.
همچنین صداهای روح‌انگیز عود «تنبور» و ضرب‌های ریتمیک طبل «دهل» زمینه را برای رقص‌های جذاب و جلسات داستان‌گویی نیز فراهم می‌کند، جایی که داستان‌هایی حماسی از شجاعت و عشق به نسل‌های بعد منتقل می‌شود.
پوشش قوم بلوچ
طوایف بلوچ از معدود طوایفی هستند که همچنان به پوشش خود مقید هستند و آن را بخش بزرگی از فرهنگ خود می‌دانند که باید پابرجا بماند. خامه دوزی و سیاه دوزی که بیشتر به بلوچ دوزی معروف است یکی از طراحی‌های معروف تزئینی پارچه و لباس در میان قوم بلوچ است.
چندتا از اقوام ایرانی را می‌شناسید؟
قوم بلوچی یکی از هزاران قوم و طایفه‌ای هستند که در ایران زندگی می‌کنند؛ برای آشنایی با سایر اقوام ایرانی کلیک کنید.
اگر کنجکاوید بدانید که رگ و ریشه شما هم به قوم بلوچ برمیگردد یا نه؛ تست ژنتیک نژاد به شما پاسخ خواهد داد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره آزمایش ژنتیک نیاکان و دریافت مشاوره رایگان، اطلاعات تماس خود را در فرم انتهای مقاله وارد نمایید.
به باور پژوهشگران، نقش سوزن دوزی قوم بلوچ شباهت بسیار زیادی به برخی از سنگ نگاره‌های گذشته دارد و بیشتر الهام گرفته از دل طبیعت است.
لباس قوم بلوچ به خوبی با شرایط آب و هوای گرم در کویر بلوچستان مطابقت دارد. لباس مردان بلوچ شامل باگ (عمامه گرد بر سرشان)، مسر (دستمال سر)، کلاه سوپی (عرقچین)، چکن دور (کلاه دست دوز)، جامگ (پیراهن گشاد)، گنج پراگ (زیر پیراهن)، پاجامک (شلوار گشاد)، سرین بند (کمربند) و کوش (کفش چرمی) است.
زنان بلوچ نیز علاوه بر جامگ و پاجامگ، چارقدی به نام «تکو» و روسری به نام «سریگ» نیز می‌پوشند تا زیبایی و اصالت خود را آشکار کنند.
بیشتر بخوانید: اجداد چه کسانی هستند؟
ریشه در دوران باستان
به گمان بسیاری، قوم بلوچ به زمان عهد باستان یعنی هزاران سال پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد. ازدیاد جمعیت و بعد از آن، تغییرات آب و هوایی از بزرگ‌ترین دلایل مهاجرت قوم بلوچ از خوارزم به بلخ است. پس از آن برخی دیگر از این قوم روانه شرق و شمال شرقی ایران شدند و بعدها به جنوب شرق ایران رسیده‌اند.
علاوه بر این در کتیبه بیستون و تخت جمشید نیز ردی از قومی به نام «گدروزیا» به چشم می‌خورد که ریشه از کلمه «مکران» است. همچنین مکران نام ساحلی از سواحل بلوچستان است. علاوه بر آن؛ در شاهنامه فردوسی چندین بار از واژه «بلوچان» و دلاوری و شجاعت این قوم اشاره شده است.
بلوچستان در دوران باستان، راهی زمینی به دره سند و تمدن‌های بابلی داشت. ارتش اسکندر مقدونی در سال 326 قبل از میلاد، از بلوچستان در راه هندوکش لشکرکشی کردند و در سال 325 در راهپیمایی بازگشت خود سختی های زیادی را در این مناطق منطقه تجربه کردند.
تفاوت قوم سیستانی و قوم بلوچ چیست؟
سیستانی‌ها غالبا شیعه و اکثر بلوچ‌ها سنی هستند. اما آنچه که بیشتر به چشم می‌خورد، اتحاد و دوستی این 2 قوم بزرگ و اصیل ایرانی در کنار یکدیگر است.
استان سیستان و بلوچستان با مساحت 181578 کیلومتر یکی از پهناورترین استان‌های ایران است. بلوچستان جنوب این استان را در برگرفته و شامل ۱۵ شهرستان (زاهدان، میرجاوه، خاش، سراوان، ایرانشهر، نیکشهر، چابهار، سرباز، کنارک، دلگان، مهرستان، سیب وسوران، بمپور، قصر قند، فنوج) است.
سیستان نیز در شمال استان، شامل ۵ شهرستان (زابل، زهک، نیمروز، هامون و هیرمند) می‌باشد. سیستانی‌ها به زبان فارسی باستان یا شکسته و بلوچ‌ها به زبان بلوچی صحبت می‌کنند.
جمع‌بندی
قوم بلوچ قدیمی‌ترین گروه قبیله‌ای نیمه عشایری هستند که در مناطقی از سرزمین‌های ایران، افغانستان و پاکستان ساکن‌اند و حدود قرن‌های پنجم و هفتم در آنجا ساکن شدند.
بر اساس زبان، قوم ایرانی به حساب می‌آیند و برخی از مورخان معتقدند که آن‌ها سامی هستند در حالی که برخی دیگر منشأ نژادی این قوم را از مسیر هند و اروپایی‌ها دنبال می‌کنند. اما در این بین، آزمایش ژنتیکی نیاکان AncestryX مسیر تشخیصی خوبی برای شناخت درصد ملیتی ما به ویژه قوم بلوچ است.
