مردم براهویی چه کسانی هستند؟ همه چیز درباره طایفه براهویی

مردم براهویی متعلق به طایفه ای هستند که جمعیت آنها در سطح جهان حدود 1.5 میلیون نفر است. این گروه از مردم دارای سبک خاصی از زندگی، آداب و رسوم و ویژگی‌های ژنتیکی هستند. در این مقاله از مجله مای اسمارت شما را با ویژگی‌های مختلف قبیله برهویی بیشتر آشنا خواهیم کرد. در ادامه همراه ما باشید.

مردم براهویی چه کسانی هستند؟

مردم براهویی که قبیله آنها با نام‌های برهویی و براهیی نیز شناخته می‌شود، در حدود 1.560.000 نفر جمعیت دارند و بیشتر در استان بلوچستان در پاکستان سکونت دارند. اما در ترکمنستان، افغانستان و ایران هم به صورت پراکنده ساکن هستند.

قبیله برهویی پیرو دین اسلام و مذهب سنی بوده و نژادشان نیز به اقوامی باز می‌گردد که پیش از زمان زندگی آریایی‌ها در ایران و هند سکونت داشته و نام دراویدیان به نژاد آنها نسبت داده می‌شود.

جالب است بدانید که طبقه پاریا یا نجس‌ها در هندوستان از بازماندگان این طایفه هستند. در ضمن ظاهر آنها باعث متمایز شدنشان از بلوچ‌ها می‌شود. زیرا بر خلاف بلوچ‌ها که قد بلند و لاغر اندام هستند، مردم براهویی غالباً قد کوتاه و چاق بوده و صورت گردی دارند.

ریشه برهویی به کجا بر میگردد؟

با توجه به این که زبان طایفه براهویی از خانواده زبان‌های دراویدی‌ است، بسیاری بر این باورند که ریشه برهویی به قوم دراویدی در هندوستان باز می‌گردد.

این قوم توسط اقوام هندوایرانی محاصره شده بودند و در قرن سیزدهم و چهاردهم به پاکستان مهاجرت می‌کنند. نظریه ای دیگر به این موضوع اشاره می‌کند که مردم برهویی همان مردم کوهستان‌های کلات هستند و نام این مردم از کلمه براهو گرفته شده که سراییکی «ابراهیم» است.

یکی دیگر از قبیله های معروفی که می توانید بشناسید، قبیله هونزا هستند که به عمر جاویدان شهرت دارند و در روستای هونزا که آن هم به دره جاویدان مشهور است؛ زندگی می کنند. در مقاله مردم هنزه یا هونزا، می توانید اطلاعاتی بیشتر درباره این طایفه بدست آورید.

قبیله برهویی در کجا زندگی می کنند؟

همانطور که در مقدمه هم اشاره کردیم، پاکستان محل زندگی غالب مردم برهویی است. اما گروهی از این مردم در ایران، ترکمنستان و افغانستان سکونت دارند.

• خاستگاه قومی مردم براهویی

در مطالعات قوم شناسی اشاره شده که مردم براهویی در جنوب ‌شرقی‌ پنجگور در جبیری‌ زندگی می‌کنند. این طایفه بخشی از ایل ماماسنی (ممسنی) بوده که خاستگاه آنها به کردهای ساکن در کلات بر می‌گردد.

اگرچه نباید فراموش کرد که زبان این طایفه دروایدی است که خاستگاه هندی گروهی دیگر از این افراد را به ما یادآور می‌شود.

• خاستگاه جغرافیایی مردم براهویی

خاستگاه جغرافیایی مردم برهویی با توجه به زبان دراویدی آنها، جنوب هندوستان است. هرچند اکنون بیشترین جمعیت این قبیله در بلوچستان در پاکستان سکونت دارند.

شاید بهتر باشد بدانید که خاستگاه جغرافیایی مردم براهویی که در ایران ساکن هستند، به کوهستان‌های کرمان باز می‌گردد. در این منطقه مردمی از قبیله کوفچ زندگی می‌کردند که زبانشان به زبان دراویدی شباهت زیادی دارد.

البته اکنون بیشتر در سراوان، خاش و سیستان ساکن هستند. آنهایی که در افغانستان سکونت دارند، سال‌هاست مسیر رود هیرمند را انتخاب کرده اند اما ساکنان ترکمنستان در استان مرو زندگی می‌کنند.

زبان مردم برهویی

پیش از این نیز توضیح دادیم که زبان مردم برهویی یکی از زبان‌های دراویدی است که دراویدی‌های ساکن بلوچستان در کشور پاکستان همچنان به آن زبان صحبت می‌کنند.

منظور از تیره براهویی چیست؟

در علوم جامعه شناسی و انسان شناسی، تیره اصطلاحی است که به مجموعه ای از چند طایفه نسبت داده می‌شود و رکن اصلی ایل به حساب می‌آید.

اکنون مردم براهویی که ساکن ایران هستند، چند تیره دارند که مهم ترین و بزرگ ترین آنها زرکاری یا زیرکاری نامیده می‌شود. بزرگ ترین طیفه برهویی از این تیره برخاسته است.

اما سایر تیره‌ها نیز تیره‌های‌ یاگی ‌زیی‌ (یاغی ‌زیی‌)، موسی ‌زیی‌، جنگی‌ زیی‌، عیسی‌ زیی‌، مستان‌ زیی‌ و شاهی‌ زیی‌ نامیده می‌شوند. جالب است بدانید که پسوند (زَیی) به معنا هم قبیله بودن و هم طایفه بودن هر تیره است.

سرداران براهویی

اگر بخواهیم نگاهی به نظام اجتماعی و سیاسی حاکم بر قبیله برهویی بیندازیم، باید بگوییم که کوچک ترین واحد اجتماعی این قبیله پدر نامی یا پدر تبار (Patriarchy) است که اعضای آن نیای مشترک دارند و به آن «شلوار» می‌گویند.

مجموعه چند شلوار از این طایفه «خیل» نامیده می‌شوند. اعضای یک خیل با هم رابطه نسبی ندارند اما در تعامل اقتصادی با یکدیگر هستند. گروه بزرگ تر از خیل «پاتینجر» نامیده می‌شود و شامل 20 تا 30 خیل است.

نکته جالبی را باید بدانید و آن هم این است که برای هر واحد اجتماعی یک رهبر وجود دارد و سردار یا کدخدا در رأس آنها قرار دارد که رهبری یک طایفه را بر عهده گرفته است.

البته طایفه‌های سیستان هر کدام یک کدخدا داشته اند که در درجه ای پایین تر از سردار قرار دارند و رابط میان مردم طایفه و سردار بوده اند.

یکی از شناخته شده ترین سرداران براهویی محمدخان ممسنی است و ایل ممسنی را در سیستان و بلوچستان رهبری می‌کرده و اکنون در شیراز سکونت دارد.

توجه به این نکته حائز اهمیت است که طوایف براهویی در کشورهای مختلف با هم کمی فرق دارند. برای مثال در پاکستان واحد اجتماعی «پِرا» کوچک تر از واحد شلوار است. علاوه بر این مجموعه چند شلوار «تهکرا» نامیده می‌شود که سرپرست آن یکی از ریش سفیدان شلوارهاست.

پرچم براهویی ها

پرچم براهویی‌ها، از دو رنگ سبز در بالا و قرمز در پایین قرار گرفته است و در قسمت قرمز کلمه «براهوکستان» با رنگ سفید و سایز بزرگ نوشته شده است.

سبک زندگی طایفه براهویی

مردم براهویی بر اساس ساختار اجتماعی و فرهنگی حاکم بر طایفه، از آداب و رسوم خاصی پیروی می‌کنند. عادات رفتاری و تغذیه این گروه از مردم هم به شیوه خاصی هستند که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.

• تغذیه

نان و برنج دو مورد از مهم ترین خوراکی‌هایی هستند که در رژیم غذایی طایفه براهویی وجود دارند. در حالی که در مراسم خاص با استفاده از گوشت گوسفند و بز غذاهای خوشمزه ای آماده می‌کنند.

درباره آداب غذا خوردن مردم براهویی باید بگوییم که غذا را با دست و از بشقاب مشترک می‌خورند. شیر، دوغ، کره و کشک نیز از لبنیات پرمصرف این قبیله به حساب می‌آیند.

اگرچه میوه‌های وحشی و سبزیجات هم در برنامه تغذیه آنها قرار دارند و چای به عنوان نوشیدنی در مهمانی‌ها سرو می‌شود.

• عادات

با توجه به زندگی عشایری مردم براهویی در طی سالیان گذشته، سبک زندگی به شکل گیری برخی از عادات و رفتارها یا به نوعی فرهنگ در آمده است.

برای مثال زنان لباس‌هایی با طرح و رنگ خاص می‌پوشیدند و سهم عمده ای در تربیت فرزندان و انجام امور روزمره زندگی بازی می‌کردند.

حتی در تهیه قالیچه‌ها و چادرهای مخصوص برای زندگی که از پشم گوسفندان آماده می‌شود، زنان نقش مهمی بازی می‌کردند. اما زندگی روستانشینی عادات آنها را در ابعاد مختلف تغییر داده است.

• رسوم

زندگی عشایری مردم براهویی و ساکن نبودن در جایی ثابت باعث شده بود که کار مرسوم آنها پرورش حیواناتی مانند گوسفند، بز و گاو باشد. اما از طرفی قبایلی که زندگی روستایی را برگزیده اند، کار کشاورزی را پیشه کرده اند.

از بعد فرهنگی نیز آواز خوانی عامیانه با اشعار قهرمانانه دارند. رباب (ساز زهی معروف در افغانستان)، پونزیک (نوعی نی)، دمبورا (سازی دارای سه سیم) و سیروز (سازی زهی همراه با کمان) از مهم ترین سازهای آنها هستند که برای رقص‌های محلی در مراسم عروسی یا نواختن ساز در مراسم عزا استفاده می‌شوند.

درباره پوشش مردم براهویی می‌توانیم به جامه بلندی اشاره کنیم که مردان همراه شلوارهای گشاد و عمامه به تن می‌کنند. زنان هم دامنی بلند می‌پوشند. در حالی که روی آن پیراهنی بلند قرار گرفته است. البته زنان زیورآلاتی مانند انگشتر و گوشواره نیز استفاده می‌کنند.

ژنتیک مردمان براهویی

‌ژنتیک مردم براهویی عمدتاً متشکل از هاپلوگروپ‌های (Haplogroup) کروموزوم (y) در (DNA) است و مهم ترین آنها هاپلوگروپ (R1a1a-M17) نام دارد که 35 تا 39 درصد جامعه را شامل می‌شود. هاپلوگروپ ها چه هستند؟

مطالعات دیگری انجام گرفته که از نشانگر (Y) برای بررسی (DNA) در آن استفاده شده و نشان داده اند که محیط تأثیر قابل توجهی در شکل گیری ویژگی‌های ژنتیکی و ارثی داشته است.

این مطالعات درباره قبیله براهویی نشان داده اند که موقعیت جغرافیایی و روابط میان طوایف در تغییرات ژنتیکی و شکل گیری ویژگی‌های رفتاری، اخلاقی و حتی ابتلا به انواع بیماری‌های ارثی اثرگذار بوده اند. این در حالی است که مردمی که در مناطق جغرافیایی نزدیک هم زندگی می‌کنند، گاهی اختلاف زبانی دارند.

قبیله برهویی امروز در چه شرایطی هستند؟

در حال حاضر بخش عمده قبیله براهویی در نواحی مرزی ایران، افغانستان و پاکستان زندگی می‌کنند. زبان آنها همچنان دراویدی و شغل عمده آنها کشاورزی است. از طرفی از مذهب سنی اسلام را پیروی می‌کنند.

نتیجه گیری

در این مطلب از مجله مای اسمارت به معرفی مردم براهویی پرداختیم که عمدتاً در نواحی مرزی ایران، افغانستان و پاکستان سکونت دارند.

این افراد به زبان دروایدی صحبت می‌کنند و بر خلاف گذشته که زندگی عشایری داشتند، در مناطقی که گفتیم زندگی ثابت و شغل کشاورزی دارند.

این در حالی است که با نگاه علم ژنتیک هم به تأثیر شرایط محیطی، جغرافیایی و پیوستگی طوایف با هم در تغییرات ژنتیکی نسل‌های جدید نسبت به گذشتگان پی خواهیم برد.

معنی براهویی چیست؟

کلمه ای برگرفته از نام «براهو» بوده که آن هم از اسم ابراهیم می‌آید. این کلمه می‌تواند بیانگر مردم براهو باشد که اکنون در استان بلوچستان در پاکستان بیشترین جمعیت را دارند.

آیا طایفه براهویی همچنان در ایران زندگی می‌کنند؟

بله. مردم براهویی بیشتر در سراوان، خاش و سیستان زندگی می‌کنند.