هاپلوگروپ جزو مباحث تبارشناسی و ژنتیک است که به اقوام و دودمان قدیمی و بزرگ اشاره دارد. هاپلوگروپ یا هاپلوگروه، به بررسی اجداد مشترک قومیت‌ها می‌پردازد. در ادامه این مقاله به معرفی انواع و پراکندگی هاپلوگروه ها می‌پردازیم.
هاپلوگروپ ها چه هستند؟
مطابق تعریف انجمن بین‌المللی تبارشناسی ژنتیک، هاپلوگروپ (Haplogroup) یا هاپلوگروه به یک گروه جمعیتی از مردم گفته می‌شود که از طرف پدری، مادری یا هر دو، دارای یک جد مشترک باشند. یکی از راه های شناخت و کسب اطلاعات درباره اجداد پدری و مادری، تست نژاد است.
بعضی هاپلوگروه‌ها با نژادهای مشهوری مانند وایکینگ‌ها یا بومیان استرالیا مرتبط هستند. در برخی منابع، از عبارت دودمان برای اشاره به هاپلوگروه استفاده می‌شود.
با توجه به اینکه Y-DNA از پدر به پسر و mtDNA از مادر به دختر و پسر منتقل می‌شود، هر دو خط وراثت مرد و زن در تعیین هاپلوگروه نقش دارند.
هاپلوگروه ها در امتداد یک دیگر و از هم ایجاد شده اند که مبدا آن هاپلوگروهی است در آفریقا. و در طول چندین هزاره، تعداد آنها افزایش یافته است. با هر بار جهش DNA، گروهی از این مجموعه جدا شده و هاپلوگروپ خود را تشکیل داده است.
رایج‌ترین هاپلوگروپ چیست؟
هر هاپلوگروپ ژنتیکی معمولاً با یک حرف بزرگ انگلیسی نام‌گذاری می‌شود. ممکن است در ادامه، اعداد و حروف کوچکی هم به دنبال این حرف بیاید که نشان‌دهنده زیرشاخه و… است؛ مانند: A → A1 → A1a. در این باره بیشتر توضیح خواهیم داد.
آزمایش نیاکان AncestryX کلی اطلاعات جدید و باحال درباره ترکیب ملیتی و مسیر مهاجرت اجدادت میده و شخصیت های مشهوری که با تو شباهت ژنتیکی دارن رو هم بهت معرفی میکنه! برای مشاوره رایگان شماره تو برامون بزار.
هاپلوگروه H که از نوع mtDNA یا مادری است، در میان حدود ۴۰ درصد از مردم اروپا یافت می‌شود. همین مسئله، آن را به رایج‌ترین هاپلوگروپ مادری در غرب بدل می‌سازد. البته این هاپلوگروپ در شمال آفریقا، خاورمیانه، آسیای مرکزی و شمال آسیا هم فراوانی قابل‌توجهی دارد.
در آفریقا، هاپلوگروه‌های L1، L2 و L3 رایج‌ترین هاپلوگروه‌های mtDNA هستند؛ در حالی که در بیشتر کشورهای جنوبی و شرقی آسیا، انواع B، C، D، M و Y فراوان‌ترین‌ها محسوب می‌شوند. برای اقیانوسیه، رایج‌ترین هاپلوگروپ‌ها انواع N و P و در آمریکا نیز A، B، C و D هستند.
میان هاپلوگروه‌های Y-DNA یا پدری، در اروپا نوع R1 بیشترین سهم را دارد، در خاورمیانه نوع J معمول‌ترین است و در آفریقا نیز E و A رایج‌ترین‌ها به شمار می‌روند. انواع C، O و L در آسیا و اقیانوسیه و نوع Q هم در آمریکا بیشترین رواج را دارند.
مطلب پیشنهادی
انسان نئاندرتال یکی از نژادهای باستانی و نخستین است حدود ۴۰ هزارسال قبل منقرض شده‌اند اما شباهت ژنی و ظاهری که با انسان‌های امروزی داشتند، توجه خیلی‌ها را جلب کرده است. برای آشنایی با نئاندرتال‌ها کلیک کنید.
تفاوت بین هاپلوگروپ های مادری و هاپلوگروپ های پدری چیست؟
بعضی از موارد تفاوت هاپلوگروه مادری و پدری عبارتند از:
بیشتر بخوانید: اقوام ایرانی شامل کدام قومیت ها می شوند؟
هاپلوگروپ مادری
هاپلوگروپ‌های مادری (Maternal haplogroups) توسط دی‌ان‌ایِ میتوکندری (دی‌ان‌ای میتوکندریایی)، یعنی mtDNA، تعیین می‌شوند. برخلاف انواع دیگر دی‌ان‌ای، mtDNA در خارج از هسته سلول قرار دارد و از همین رو با دی‌ان‌ای‌های دیگر ترکیب نمی‌شود.
این مسئله باعث می‌شود که فرد با افراد دیگری که به خط تباری مستقیم مادری او تعلق دارند، هاپلوگروه مادری یکسانی داشته باشد؛ یعنی با مادر، برادر، خواهر، خاله و مادربزرگ مادری خود هاپلوگروه مادری یکسان دارند. چنانچه منشاء این هاپلوگروه را دنبال کنیم، به یک جهش ژنتیکی مشترک در مقطعی از تاریخ خواهیم رسید.
هاپلوگروپ پدری
وضعیت هاپلوگروه های پدری کمی پیچیده‌تر است. هاپلوگروه پدری به کروموزوم Y فرد مربوط می‌شود و به خاطر آنکه این همان کروموزوم جنسی مردان است، از پدر به پسر به ارث می‌رسد. از آنجا که زنان کروموزوم Y ندارند، به‌طور پیش‌فرض هاپلوگروپ پدری نخواهند داشت.
با این حال این امکان برای آنها وجود دارد که با انجام آزمایش ژنتیک برای یکی از اقوام مذکر از طرف پدر، هاپلوگروپ پدری خود را پیدا کنند. در حالت ایده‌آل، این فرد باید پدر، برادر، عمو یا پدربزرگ فرد باشد.
شما هم می توانید با آزمایش ژنتیک نیاکان، هاپلوگروه مادری و پدری خود را بشناسید؛ برای انجام آزمایش کلیک کنید.
انواع هاپلوگروپ ها
هاپلوگروپ‌ها را براساس دو دسته پدری (Y) و مادری (mtDNA) تقسیم‌بندی میکنیم:
هاپلوگروپ‌های پدری (Y)
هاپلوگروه های بدون جهش M168
- هاپلوگروپ A: رایج در آفریقا
- هاپلوگروپ B: آفریقا
هاپلوگروپ‌های با جهش M168
- C: اقیانوسیه، آسیا، آمریکای شمالی و با فراوانی کمتر در آمریکای جنوبی، جنوب شرق آسیا، جنوب آسیا، غرب آسیا و اروپا
- YAP+:
- DE
- D: تبت، نپال، ژاپن و آسیای میانه. به‌طور پراکنده در نیجریه، سویه و عربستان سعودی
- E: اروپا، خاورمیانه، شمال و شرق آفریقا. در ایران از ۱۰ درصد فراتر نمی‌رود.
- E1b1a
- E1b1b
- DE
هاپلوگروه های با جهش M89
- F: اقیانوسیه، اروپا، آسیا و قاره آمریکا
- FT: چین، ویتنام و سنگاپور
- G: بیشتر در قفقاز و در ایران تنها ۱۰ درصد فراوانی دارد.
- H
- H1’3
- H1
- H1a: هند، سریلانکا، نپال، پاکستان، ایران و آسیای میانه
- H1b
- H3: هند، سریلانکا، پاکستان، بحرین و قطر
- H1
- H2
- H1’3
- IJK
با جهش‌های L15 و L16
- IJK
- IJ
- I: رایج در اروپا، با فراوانی کمتر در خاورمیانه
- I1
- I2
- J: خاورمیانه، ترکیه، منطقه بالکان و شمال آفریقا
- J*عمدتاً در سقطرا (جزیره‌ای در یمن)،عمان، یونان، جمهوری چک و در میان مردمان ترک یافت می‌شود. مشاهداتی هم در پاکستان شده است.
- J1: رایج در سامی‌ها. در ایرانیها به‌ندرت بالای ۱۰ درصد است.
- J2: رایج در بالکان، ساحل اروپایی مدیترانه و منطقه قفقاز. در ایرانیها بالای ۲۳ درصد. در بین کردها فراوانی بالایی دارد.
- I: رایج در اروپا، با فراوانی کمتر در خاورمیانه
- K
- IJ
همراه با جهش M9
- K
- LT
- L: جنوب آسیا، آسیای میانه، جنوب غرب آسیا، مدیترانه و فراوانی در بین بلوچ‌ها
- T: شما آفریقا، شاخ آفریقا، جنوب غرب آسیا، جنوب آسیا و مدیترانه
- K(xLT)
- LT
جهش M526
- M: گینه نو، شرق اندونزی
- NO
- N: شمال اوراسیا
- O: شرق، جنوب شرقی و جنوب آسیا، آسیای میانه
- O1
- O1a
- O1b
- O2
- O1
- P-M45
- Q-M242
- Q-M3
- R
- R1
- R1a: رایج در اوراسیا. فراوان در اقوام پشتون و بلوچ
- R1b: از ایرلند تا ایران گسترده و در نواحی کوهستانی ایران و ارمنستان نسبتاً رایج است؛ به‌ویژه اقوام یغنابی و کردها
- R2: جنوب آسیا و آسیای میانه
- R1
- S: گینه نو و شرق اندونزی
- Q-M242
هاپلوگروپ‌های مادری (mtDNA)
هاپلوگروپ های میتوکندری یا mtDNA به سه دسته اصلی L، M و N تقسیم می‌شوند. دسته L تقریباً تمام آفریقایی‌تبارها را شامل می‌شود.
گروه M که در پی اولین موج مهاجرت انسانها به وجود آمده،شامل:
- M1: اقوام اتیوپی، سومالی و هند
- CZ: بسیاری از مردم سیبری
- زیرشاخه C: بعضی از سرخپوستان آمریکا
- زیرشاخه Z: بسیاری از سامی‌ها، بعضی از کره‌ای‌ها، برخی از مردم شمال چین و بعضی از اقوام آسیای مرکزی
- D: بعضی از سرخپوستان آمریکا، بسیاری از سیبریایی‌ها و اقوام شمال آسیای شرقی
- E: اقوام مالایی، بورنئو، فیلیپینی، بومیان تایوان و پاپوآ گینه نو
- G: بسیاری از اقوام شمال شرق سیبری، شمال آسیای شرقی و آسیای مرکزی
- Q: اقوام ساکن ملانزی، پلینزی و گینه نو
دسته N نیز به دودمانی که در خارج از آفریقا تکامل یافته، اشاره می کند. اعضای این دسته عبارتند از:
- A: بسیاری از سرخپوستان آمریکا و بعضی از اقوام آسیای شرقی و سیبریایی‌ها
- I: فراوانی ۱۰ درصدی در شمال و شرق اروپا
- S: بخشی از بومیان استرالیا
- W: بعضی از اقوام اروپای شرقی، جنوب آسیا و جنوب شرق آسیا
- X: شماری از سرخپوستان آمریکا، سیبریایی‌های جنوب، آسیایی‌های جنوب غربی و اروپایی‌های جنوب
- Y: بیشتر نیوخ‌ها و نیاسی‌ها؛ بسیاری از آینوها، تونگوسی‌ها و آسترونزیایی‌ها. با فراوانی کم، در بعضی نقاط دیگر سیبری، شرق آسیا و آسیای مرکزی
- R: زیر شاخه بزرگی از نوع N که عملا به دو بخش اوراسیای غربی و اوراسیای شرقی تقسیم می‌شود. تقریبا تمام جوامع اروپا و بخش عمده‌ای از خاورمیانه امروزی در این زیرشاخه جای می‌گیرند. درصد کمی هم در سایر گروههای N قرار می‌گیرند. اعضای زیرشاخه R عبارتند از:
- B: برخی از چینی‌ها، تبتی‌ها، مغولی‌ها، اقوام آسیای مرکزی، کره‌ای‌ها، سرخپوستان آمریکا، سیبریایی‌های جنوب، ژاپنی‌ها و استرالیایی‌ها
- F: به‌طور عمده در جنوب شرق آسیا، به‌ویژه ویتنام و جزیره Hvar کرواسی
- R0: در عربستان، اتیوپی و سومالی؛ همچنین اروپا، غرب آسیا و شمال آفریقا
- Pre-JT: شام (ناحیه لبنان امروزی)، با فراوانی ۲۵ درصدی در اقوام بادیه‌نشین، دیده می‌شود؛ همچنین در شمال و شرق اروپا، رود سِند و مدیترانه
- U: فراوانی زیاد در اوراسیای غربی، شبه‌قاره هند و الجزایر. زیرشاخه U5 آن در کشورهای اسکاندیناوی و بالتیک، به‌ویژه سامی‌ها، فراوانی بالایی دارد.
هر فرد چند هاپلوگروپ می‌تواند داشته باشد؟
هر فرد دو هاپلوگروپ از سمت مادر و پدر دارد. برای زنان نمی‌توان با یک آزمایش، مستقیماً هاپلوگروه پدری را تعیین کرد؛ چرا که آنها کروموزوم Y ندارند.
جمع‌بندی
هاپلوگروپ یا هاپلوگروه شامل جمعیتی از انسانها است که از سمت پدری یا مادری، جد مشترکی دارند. به‌عبارتی بررسی هاپلوگروپ‌ها راهی برای آگاهی از واقعیت تعلق فرد به یک قوم و همینطور زمان و مکان زندگی اجداد او محسوب می‌شود.
تعلق فرد به یک هاپلوگروپ بستگی به تعداد SNPهایی(چندریختی تک-نوکلئوتید-single-nucleotide polymorphism،) دارد که او وارث آنها است؛ یعنی اساساً همان تعداد جهش‌های ژنتیکی. با انجام آزمایش ژنتیک تبارشناسی، SNPهای فرد بررسی و هاپلوگروه‌های وی مشخص می‌شوند.
20 دیدگاه
درود بر شما هاپلوگروپ پدری Q متعلق به ترک‌های باستانی یا گوک ترکان است که شما درباره آن توضیح ندادید داشتن هاپلوگروپ Q نشان دهنده اجداد ترک است این هاپلوگروپ به طور میانگین در میان مردم آذری یا آذربایجانی کمتر از ۴ درصد وجود دارد
ببخشید میخواهم بیشتر درباره هاپلوگروپ بدونم و همینطور اگر میشه بی زحمت در مورد ژنتیک سید بدانم بیشتر رایج هاپلوگروپ بین سیدها
درود بر شما امیرحسین عزیز
برای اینکه درباره هاپلوگروه خودتون اطلاعات بدست بیارید میتونید آزمایش نیاکان رو انجام بدید و اگر نیاز به مشاوره ژنتیک رایگان دارید، کافی اطلاعات تماستون رو در فرم انتهای مقاله ثبت کنید تا همکاران من راهنماییتون کنن.
در خصوص سیدها به زودی مقاله جامعی منتشر میکنیم که میتونید ازش استفاده کنید.
ازنظر من به طبق کتاب مقدسات حضرت نوح (ع) سه فرزند داشت که امروز جد تمام جمعیت کره زمین می‌باشد هاپلوگروپ A تا Gاز نوادگان حام از I1.I2. وJ2 وJ1 از اولاد سام نبی اند و هاپلوگروپK بعد یعنیR1a_R1b_Q N1_O1a از فرزندان یافث اند
ترک ها از چه هاپلوگروپ اند؟
درود بر شما امیرحسین عزیز؛
اقوام ایرانی به هیچ وجه هاولوگروه‌های اختصاصی ندارند.
تا کنون رابطه معناداری بین یک هاپلوگروه خاص و یک قوم خاص مثل ترک ها دیده نشده. قوم به گروهی نسبت داده میشه که هم زبان و هم فرهنگ هستند. اما این بدین معنا نیست که افراد یک قوم، یک جد داشته باشن و خالص از یک نسل بوده باشند؛ بلکه اختلاط جمعیتی و ژنتیکی در اقوام بالاست. تحقیقات نشان داده در اقوام، افرادی با ژنتیک و نسل های متفاوت وجود دارند که علت این تفاوت و ناخالصی ها مهاجرت و یا ازدواج های بین قوم هاست. برای هاپلوگروه ها، از جمعیت ها و کشورها صحبت میشه نه اقوام؛ مثلا در کشور ایران فراوانی هاپلوگروه J2 زیاد است.
راستی ترک ها از چه هاپلوگروپ اند ؟
واقعا هاپلوگروپ سیدهاJ1-P58 است پس چرا بعضی سیدها فاقد این هاپلوگروپ اند مگر هاپلوگروپ J1-P58 مال عرب نیست پس چرا در سیدها هند انواع هاپلوگروپ R1a وJ2وJ1 هستش؟
درود بر شما امیرحسین عزیز
کسی که ادعا میکنه سید هست باید حتما کروموزوم Y از جنس J1-L859 باشه! هاپلوگروهی که برای خاندان بنی‌هاشم مشخص شده! این هاپلوگروه از زیرخانواده J1-58 هست که در اعراب شایعه. به جز J1 بقیه دیگه از نظر پدری در ادامه تبار بنی‌هاشم نیستند و با این اوصاف سید محسوب نمیشن.
آیا واقعاً سیدها از هاپلوگروپJ1-P58هستند پس چرا بعضی سیدها فاقد این هاپلوگروپ اند؟
آیا واقعاً سیدها از هاپلوگروپ J1-P58هستند پس چرا بعضی از سیدها فاقد از این هاپلوگروپ هستند
با درود بگویم که گروه J1 متعلق به اعراب وخاورمیانه هست و J2 متعلق به آسیای مرکزی ،ایران وترکیه هست و هر دو با یک جهش ژنتیکی از هاپلو گروه ل حدود۴۰۰۰۰ سال پیش جدا شدند و در ضمن گروه ل حدود ۴۵۰۰۰ سال پیش از گروه IJ در هندوستان جدا شدند وبه طرف غرب مهاجرت کردند وبا این تفاوت که جمعیتشان از تمام گروههای قبلی (C,E,G)که به ایران وارد شده بودند بیشتر شده بود.آنها دومین گروه هندو ایرانی بودند که وارد فلات ایران شدند بعد از گروه G .
گروه E اولین گروهی بودند که از غرب ایران وارد فلات ایران شدند وقبل از گروه J.
گروه C هم بعداز عبور از تنگه هرمز به ایران وارد شد وبه آسیای مرگزی رفت.
گروه ژنتیکی J به همراه دو زیر شاخه اش بزرگترین گروه ژنتیکی در ایران هستند (از لحاظ جمعیت)وگروه ژنتیکی هندواروپایی R دومین گروه ژنتیکی ایران هست که حدود ۴۰۰۰ سال پیش به فلات ایران وارد شدند.
در ضمن نا گفته نماند هیچ قوم یا ملیتی در دنیا از یک گروه ژنتیکی تشکیل نشده است حتی قومهای ایران مثل کردها،لرها،ترکها همه از ایلها وطایفه ها مختلف ودر واقع گروههای مختلف ژنتیکی تشکیل شده اند وحتی در چند ایل وطایفه مشترک هستند و باهم وصلت کرده اند برای مثال لرها از چهار ایل بزرگ تشکیل شده اند که یکی نزدیکی به مادها دارد(گروه R) ویکی دیگر بختیاریها که اکثرا” از گروه J هستند ودر یکی از ایلها با کردها همگروه هستند.
خلاصه مطلب به اینست که که انسانیت افتخار مشترک همه انسانها هست ونه بخاطر روشنتر بودن رنگ چشم،مو،وپوست انسانها.درد ما ایرانیها را باید در جای دیگری جستجو کرد نه در اختلافات قومی.من خودم دارای گروه ژنتیکی E هستم پدر جدم که تاتی زبان بوده در روستایی در غرب ایران بدنیا آمده که بقاهای آتشکده ۳۰۰۰ ساله در ان وجود دارد و من با همسرم که مادر بزرگش از عربهای خوزستان هست در کمال خوشی وعشق و محبت زندگی میکنیم بدون اینکه قوم و ملیت بزای ما مهم باشد.
درود بر شما
نمیشه گفت مطلقا J1 متعلق به اعراب و خاورمیانه و J2 اسیای مرکزی هستند؛ درسته که J1 در اعراب خیلی بیشتر است اما در ایرانی های غیر عرب هم این هاپلوگروپ وجود دارد. همینطور J2 هم محدود به اسیای مرکزی نیست، J2 در ایران بسیار فراوانه، همینطور گرجستان، قفقاز و ….
جد هاپلوگروپ L یک هاپلوگروپ جدا از IJ است که در شمال غربی هندوستان شکل گرفته.
در مورد هاپلوگروپ R، غربی هایی هستند که ادعا دارند این گروه هندواروپایی است اما سند دقیقی برای اثبات ان وجود نداره؛ بنابراین بهتره صرفا از عبارت هاپلوگروه R استفاده کنیم.
همینطور در خصوص فراوان ترین هاپلوگروه، بعد از هاپلوگروپ J، هاپلوگروه پدری R، فراوان ترین هاپلوگروه پدری در ایران هستند و عبارت گروه ژنتیکی اشتباه است.
خوشحالیم که نظرتون رو با ما در میان گذاشتید؛ همینطور مایلیم اگر اماکنش هست، منبع صحبت های شما رو بدونیم.
با افتخار اصالتا لر هستم.
از سمت پدر متعلق به هاپلوگروپ J2a1a2 (که زیر شاخه ای از J2a-L26 هست) می باشم و از سمت مادر به هاپلوگروپ H2a2a تعلق دارم.
همانطور که نوشته شد غالب مردم پارسی متعلق به هاپلوگروپ J2-M172 و خصوصا زیرشاخه های J2a می باشند.
علم اگر در ثریا باشد مردانی از سرزمین پارس به آن دست خواهند یافت
سلام و خسته نباشید، من ارشد مهندسی ژنتیک دارم.
من لر هستم و تست غیر اتوزومال با هزینه بالا و همینطور جمجمه دادم.
نتیجه جمجمه‌شناسی من قفقازی (سفیدپوست) محسوب شدم و تک گروه پدری R1b با نشانگر r1b1a2a-l23 برای من توصیف شد که مسیر مهاجرتی من رو از اروپای شرقی یا قفقاز و غرب آسیا زد. من رو ۱۰۰٪ ایرانی اعلام کرد. این هاپلوگروپ ویژه مردم عیلامی و اروپایی و سایر اقوام هندواروپایی است و نشان میدهد که من از نسب پدری یک آریایی هستم. (لازم به ذکر است که همه اقوام قفقازی و هندواروپایی را آریایی می‌نامند)
به لحاظ استخوان‌بندی، دماغ من رو متحدب و جمعه قفقازی متوسط ایرانید و فنوتیپ‌نگاری به این شکل بود:
Caucasoid › Slavic and Mediterranean (Iranid)
معنای فرمول بالا این است که فنوتیپ و ظاهر فیزیکی بنده را چیزی ترکیب از مدیترانه‌ای و اسلاوی توصیف کرده.
یه ذره بور هستم و چشمان آبی-فندقی دارم.
خواهشمندم هرکسی خودش رو میراث و بازماندگان عیلامی معرفی نکنه! عیلامی‌ها و آریایی‌ها هردو ریشه نژادی و فرهنگی مشترک داشتند. منشأ احتمالی سابکلاد R1b1a2a2(Z2103) که از R1b حدود ۶۱۰۰ سال پیش در عصر برنز ابتدایی در شرق اروپا بود که این نشان میدهد مردم عیلامی‌نشین به معنای واقعی کلمه اروپایی بودند و تمدن عیلامی هیچ ارتباطی به نژاد آفریقا ندارد.
من به آریایی بودن خودم افتخار میکنم، به اینکه عیلامی هستم، آریایی یا هرچیزی… به قفقازی بودنم، به سفیدپوست بودنم
خواهشمندم، اجازه انتشار این کامنت را بدهید تا مردم بهتر آگاه شوند. این مسئله بسیار مهمه
طبق نتیجه ازمایش ژنتیکم، هاپلوگروپ من j2ئه
لازمه اطلاعات بیشتری ازشون باشه
سلام سمیح عزیز
حتما؛ سعی میکنیم مطالب بیشتری در این مورد منتشر کنیم.
عکس گذاشته شده در سایت اشتباهه،ایران مناطق شرقیش R1a و غربیش J2 است،لطفا تصحیح کنید،j1 عربی در ایران کم است
سلام سیاوش عزیز
حتما مجددا بررسی می کنیم؛ ممنون از شما
فقط یک‌پانترک با IQ پایین،خود را با هاپلوگروپ J2 که ریشه در اعراب و خاورمیانه دارد،با ترکمن‌های سیبریایی تبار همنژاد می داند