انسان های اولیه اصطلاحی است که به طور عام به تمامی انسان های ماقبل تاریخ اطلاق می‌شود. اما جالب است بدانید که در نظر دیرینه‌شناسان انواع انسان های نخستین وجود دارد.
مطالعه روی انسان های نخستین و انواع گونه های انسانی به ما کمک می‌کند تا درک بهتری از روند شکل‌گیری جامعه بشری و تکامل آن داشته باشیم. پس در این مقاله با ما همراه باشید تا با خاستگاه انسانیت و انواع گونه های انسانی بیشتر آشنا شوید.
انسان های اولیه؛ خاستگاه انسانیت
در دنیای علم به ما انسان های امروزی هوموساپینس (Homo sapiens) یا انسان خردمند می‌گویند. اجداد ما احتمالا حدود 315,000 سال پیش از شرق آفریقا تکامل یافته‌اند.
ما معمولا در اشاره به این اجداد از واژه‌ی انسان های اولیه استفاده می‌کنیم، اما جالب است بدانید شواهد فسیلی نشان می‌دهد که انواع گونه های انسان پیش از ما روی زمین زندگی می‌کردند.
همچنین اجداد ما حداقل با یک گونه ی انسانی دیگر (نئاندرتال ها) به طور همزمان زندگی می‌کردند و در مواردی مواجهاتی نیز داشته‌اند!
تمامی گونه های انسان از یک نیای مشترک به وجود آمده است. این نیای مشترک کیست؟
جالب است بدانید برخلاف تصور عموم، داروین هیچ‌وقت ادعا نکرده که انسان‌ها از نسل میمون هستند! بلکه معتقد بوده انسان و شامپانزه جد مشترکی داشته‌اند که تقریباً 6 تا 7 میلیون سال پیش زندگی می‌کرده.
در واقع این نیای مشترک همان اجداد انسان های اولیه است و قدیمی‌ترین فسیلی که از آن پیدا شده مربوط به 7 میلیون سال پیش است.
دانشمندان نام این فسیل را که در آفریقای مرکزی یافت شده Sahelanthropus tchadensis (ساحل مردم چادی) گذاشته‌اند. این گونه ترکیبی از ویژگی‌های میمون و انسان را دارد:
- مغز کوچک (حتی کوچک‌تر از شامپانزه)
- صورت شیب‌دار
- برآمدگی های برجسته ابرو
- دندان‌های نیش کوچک
- راه رفتن عمودی روی دو پا
دو ویژگی آخر، ارتباط احتمالی با دودمان انسان را نشان می‌دهد.
تحقیقات در این زمینه ادامه دارد و فسیل‌های بیشتری برای نتیجه‌گیری‌های قاطع نیاز است. با این حال می‌دانیم که شامپانزه نیای مستقیم ما نیست، بلکه صحبت از یک جد مشترک در میان است.
بعدها از این جد انواع گونه انسان به وجود آمد.
چند نوع انسان داریم؟
انسان ها از طریق فرآیند تکامل در طول میلیون‌ها سال به گونه‌های مختلفی تقسیم شده‌اند. هر یک از این گونه‌ها نقش مهمی در مسیر تکاملی انسان ایفا کرده‌اند و ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارند.
انواع گونه انسان که تا به حال شناخته شده‌اند عبارتند از:
- لوسی (جنوبی کپی)
- انسان ماهر
- انسان راست قامت
- انسان هایدلبرگی
- انسان دنیسووا
- انسان گاتنگی
- انسان کارورز
- انسان رودولفی
- انسان پیشگام
- انسان سپرانن سیس
- انسان نئاندرتال
- انسان رودزیایی
- انسان فلورسی
- انسان خردمند ایدالتو
- انسان خردمند امروزی
در حال حاضر ما انسان های خردمند، تنها گونه ی باقیمانده از نسل انسان های اولیه هستیم. باقی گونه های انسان همگی به تدریج منقرض شده‌اند.
احتمالا شما بیش از همه نام انسان نئاندرتال از این لیست را شنیده‌اید که جالب است بدانید همچنان بخشی از ژنتیک ما با او شباهت دارد!
آزمایش ژنتیکی نیاکان (AncestryX) علاوه بر اندازه‌گیری میزان شباهت شما با پسرعموهای نئاندرتال، اطلاعاتی همچون
- ترکیب ملیتی
- مسیر مهاجرت اجدادی پدری و مادری
- شخصیت‌های مشهور هم‌ژن
را در اختیارتان قرار می‌دهد. برای آشنایی بیشتر این مقاله را بخوانید و یا برای دریافت مشاوره ژنتیک رایگان کلیک کنید. (فرم مشاوره انتهای مقاله)
در ادامه مقاله با تک تک انواع انسان های اولیه آشنا خواهیم شد.
لوسی یا جنوبی کپی (Australopithecines)
تاریخ کشف اولین فسیل: 1924
محل زندگی: شرق، شمال مرکزی و جنوب آفریقا
زمان زندگی: 4.4 میلیون تا 1.5 میلیون سال پیش
متوسط قد: 138-115 سانتی متر
متوسط وزن: 41-30 کیلوگرم
ویژگی شاخص: راه رفتن روی دو پا
گونه جنوبی کپی آسا نوعی انسان‌تباران بودند که در اصل جزو اجداد انسان های اولیه طبقه‌بندی می‌شود.
مهم‌ترین و کامل‌ترین (40 درصد سالم) فسیلی که از این گونه کشف شده متعلق به زنی است که به نام «لوسی» معروف شده است.
ویژگی‌های جنوبی کپی:
- راه رفتن روی دو پا
- جمجمه کوچک (یک سوم اندازه جمجمه انسان امروزی)
- مغز کوچک
- استخوان‌های خمیده انگشت و پا
- همه‌چیزخوار
- دندان‌ها نیش کوچک‌تر از نیای مشترک ولی بزرگ‌تر از انسان های امروزی
کشف لوسی درک ما از تکامل انسان را متحول کرد. در حالی که ظرفیت جمجمه او نسبتاً کوچک است، استخوان‌های لگن و ساق پای او به وضوح نشان می‌دهد که او دقیقاً مانند انسان ها روی دو پا راه می‌رفته است.
بنابراین، روی دو پا راه رفتن (نشانه‌ی بارز تکامل انسان) قبل از افزایش قابل‌توجه اندازه مغز رخ داده است.
انسان ماهر (Homo Habilis)
تاریخ کشف اولین فسیل: 1960
محل زندگی: شرق و جنوب آفریقا
زمان زندگی: 2.4 میلیون تا 1.4 میلیون سال پیش
متوسط قد: 135-100 سانتی متر
متوسط وزن: 32 کیلوگرم
ویژگی شاخص: ساخت ابزار
انسان ماهر یا هوموهابیلیس اولین عضو از انسان های اولیه است که همراه با اولین فسیل کشف شده از آن، تعداد زیادی ابزار سنگی نیز پیدا شده است.
ویژگی‌های انسان ماهر:
- راه رفتن روی دو پا
- پاهای بلند (به معنای داشتن سفرهای زمینی طولانی)
- پوسته مغزی بزرگ‌تر از جنوبی کپی ها
- صورت و دندان‌های کوچک‌تر از جنوبی کپی ها
- مینای دندان ضخیم و آرواره‌ی هنوز قوی
- همه‌چیزخوار
اما مهم‌ترین شاخصه هوموهابیلیس بین انواع انسان های نخستین، توانایی ساخت ابزار توسط اوست.
احتمالا انسان ماهر اولین ابزار سنگی یافت شده (مربوط به حدود 2.6 میلیون سال پیش) را ساخته و استفاده کرده است.
البته این موضوع هنوز مورد اختلاف است، زیرا چندین گونه دیگر از انسان های اولیه در همان زمان و در همان منطقه جغرافیای که ردپایی اولین استفاده از ابزار یافت شده، زندگی می‌کردند.
انسان راست قامت (Homo Erectus)
تاریخ کشف اولین فسیل: 1891
محل زندگی: شمال، شرق و جنوب آفریقا، غرب آسیا (گرجستان)، آسیای شرقی (چین و اندونزی)
زمان زندگی: 1.89 میلیون سال تا 110,000 سال پیش
متوسط قد: 185-145 سانتی متر
متوسط وزن: 68-40 کیلوگرم
ویژگی شاخص: دو پا شدن کامل و تناسب اندامی مانند انسان امروزی
هومو ارکتوس یا انسان راست قامت قدیمی‌ترین نسل انسان های اولیه است که دارای تناسبات بدنی شبیه به ما انسان امروزی است.
در گونه های قبلی، دست‌ها همچنان بلند و به اندازه‌ای نزدیک به پاها بوده‌اند. در حالی که انسان راست قامت، پاهایی نسبتاً کشیده و دست‌هایی کوتاه‌تر در مقایسه با اندازه تنه داشته‌اند.
این ویژگی‌ها نشان‌دهنده زندگی روی زمین است. احتمالا هومو ارکتوس توانایی بالا رفتن از درخت را از دست داده و به جایش می‌توانسته مسافت‌های طولانی‌تری روی زمین راه برود یا حتی بدود.
ویژگی‌های انسان راست قامت:
- بدن بزرگ‌تر از گونه‌های قبلی
- مغز بزرگ‌تر از گونه‌های قبلی
- بود. قامت آن‌ها حدود 1.5 تا 1.8 متر بود.
- جمجمه ضخیم و مقاوم
- ابرو‌های برجسته و پیشانی عقب‌کشیده
- دندان‌های بزرگی (نشانگر رژیم غذایی متنوع شامل گوشت و گیاهان)
- دوپایی کامل (توانایی راه رفتن و دویدن طولانی‌مدت)
هومو ارکتوس یکی از نخستین انواع گونه های انسانی بود که از آفریقا به مناطق دیگر مهاجرت کرد و فسیل‌هایش در آسیا و اروپا نیز پیدا شده‌اند.
شواهد فسیلی همچنین نشان می‌دهند که این گونه از افراد پیر و ضعیف مراقبت می‌کردند. آن‌ها هم ابزارهای سنگی می‌ساختند و حتی از اجاق برای پختن غذا استفاده می‌کردند.
جالب است بدانید که انسان راست قامت همراه با دیگر انواع انسان های اولیه از جمله هومو ساپینس ها همپوشانی زمانی داشته است.
انسان هایدلبرگی (Homo Heidelbergensis)
تاریخ کشف اولین فسیل: 1908
محل زندگی: اروپا، آسیا (چین)، شرق و جنوب آفریقا
زمان زندگی: حدود 700,000 تا 200,000 سال پیش
متوسط قد: 175-157 سانتی متر
متوسط وزن: 62-51 کیلوگرم
ویژگی شاخص: شکار حیوانات بزرگ، ساخت پناهگاه
اولین فسیل کشف شده از این نسل انسان های اولیه در هایدلبرگ آلمان کشف و به همین نام شناخته شده است.
انسان هایدلبرگی احتمالا اولین گونه از انسان های اولیه بوده حیوانات بزرگ را شکار می‌کرده و خانه‌هایی ساده از چوب و سنگ ساخته.
همچنین اولین گونه‌ای بوده که در آب و هوایی سرد زندگی کرده و به همین دلیل هم بدنی کوتاه و پهن برای حفظ گرما داشته است.
ویژگی‌های انسان هایدلبرگی:
- جثه تنومند
- جمجمه بزرگ
- صورت صاف‌تر از گونه‌های قبلی
- افزایش توانایی‌های شناختی نسبت به گونه‌های پیشین
انسان هایدلبرگی برای شکار حیوانات بزرگ از نیزه استفاده می‌کرده که نشان از توانایی ابزار سازی پیچیده او دارد.
همچنین او اجاق‌های آتشی برای معاشرت، یافتن آسایش و گرما، به اشتراک گذاشتن غذا و حفاظت از خود در برابر شکارچیان ساخته است.
این توانایی‌ها نشان می‌دهد که انسان هایدلبرگی نقش مهمی در تکامل انسان ایفا کرده است.
انسان دنیسووا (Denisova Hominins)
تاریخ کشف اولین فسیل: 2008
محل زندگی: سیبری، شرق آسیا، آسیای جنوب شرقی (اندونزی) ، احتمالا اقیانوسیه
زمان زندگی: حدود 500,000 تا 30,000 سال پیش
متوسط قد: 170-162 سانتی متر
متوسط وزن: 65-50 کیلوگرم
ویژگی شاخص: مسیر تکاملی منحصر به فرد از نئاندرتال و هومو ساپینس
انسان دنیسووا اولین گونه از انواع گونه انسان است که به جای طبقه‌بندی فسیلی توسط بررسی ژنی تجزیه و تحلیل شده است. یعنی چه؟
به دلیل اینکه شواهد فسیلی از این گونه اندک و ناکامل است به جای بررسی فسیلی با استفاده از آنالیز DNA آن‌ها به شناخت از ویژگی‌هایشان رسیده‌ایم.
ویژگی‌های انسان دنیسووا:
- دندان‌ها و فک بزرگ
- جثه‌ی قوی و مقاوم
- زندگی در ارتفاعات بالا
جالب است بدانید همانطور که در ژنوم بسیاری از ما آثار نئاندرتال ها وجود دارد، آثار ژنتیکی از انسان دنیسووا هم در جمعیت‌های انسانی معاصر، به ویژه در میان مردمان بومی اقیانوسیه و آسیای جنوب شرقی وجود دارد.
یکی از نشانه‌های این موضوع ژن EPAS1 مربوط به سازگاری با کمبود اکسیژن است که به نظر می‌رسد از دنیسوواها به انسان های مدرن منطقه تبت منتقل شده است.
همچنین ژن‌ها نشان می‌دهند که دنیسوواها پسر عموی نئاندرتال ها هستند و این دو در حدود 400,000 تا 500,000 سال پیش از هم جدا شدند. همچنین آن‌ها هم با نئاندرتال ها و هم با اجداد ما انسان های مدرن آمیزش داشته‌اند.
انسان گاتنگی (Homo Gautengensis)
تاریخ کشف اولین فسیل: 1977
محل زندگی: آفریقای جنوبی
زمان زندگی: حدود 2 میلیون تا 600,000 سال پیش
متوسط قد: 120-110 سانتی متر
متوسط وزن: 50 کیلوگرم
ویژگی شاخص: دندان‌های بزرگ
انسان گاتنگی یکی از انواع گونه های انسانی است که اخیرا در سال 2010 و از تجزیه و تحلیل یک جمجمه جزئی که در سال 1977 یافت شده، شناخته شده است. این فسیل پیش از آن به گونه‌های دیگر انسان های اولیه مانند هومو هابیلیس نسبت داده می‌شد.
ویژگی‌های انسان گاتنگی:
- دندان‌های بزرگ برای جویدن گیاهان
- مغز کوچک
- دنداتن‌های درشت
- راه رفتن روی دو پا
- احتمالا فاقد مهارت‌های گفتاری و زبانی
دندان‌های انسان گاتنگی نشان می‌دهد که او احتمالا مواد گیاهی بیشتری نسبت به هومو ارکتوس، هومو ساپینس و احتمالا هومو هابیلیس مصرف می‌کرده است.
با وجود اینکه انسان گاتنگی روی دو پا راه می‌رفته، احتمالا زمان قابل توجهی را روی درختان برای تغذیه، خوابیدن و فرار از شکارچیان سپری می‌کرده است.
انسان کارورز (Homo Ergaster)
تاریخ کشف اولین فسیل: 1949
محل زندگی: شرق آفریقا (کنیا، تانزانیا و اتیوپی)، بخش‌هایی از آفریقای جنوبی
زمان زندگی: حدود 1.9 تا 1.4 میلیون سال پیش
متوسط قد: 183-168 سانتی متر
متوسط وزن: 68-50 کیلوگرم
ویژگی شاخص: استفاده از ابزارهای پیشرفته
نام انسان کارورز به مهارت این گونه از انسان های اولیه به استفاده از ابزارهای پیشرفته در مقایسه با اجدادشان است.
بر سر طبقه‌بندی انسان کارورز یا هومو ارگاستر هنوز هم بحث و گفتگو در جریان است تا جایی که برخی پژوهشگران آن‌ها را با هومو ارکتوس (انسان راست قامت) یکی می‌گیرند.
برای اولین بار در سال 1975 پس از بررسی مجدد فسیل‌های پیشتر کشف شده، هومو ارگاستر به عنوان یک گونه جدید مطرح شد. این احتمال وجود دارد که این گونه از هومو هابیلیس تکامل یافته باشد.
ویژگی‌های انسان کارورز:
- مغز بزرگ‌تر از اجداد خود
- جمجمه‌ای صاف‌تر و پیشانی بلندتر از پیشینیان
- قوس دندانی کوچک‌تر
- دست و پاهای بلند
انسان کارورز هم جزو آن دسته از انواع گونه انسان بوده است که از آتش برای پخت و پز و گرمایش استفاده می‌کرده. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد که هومو ارگاستر هم رفتارهای نمادینی چون دفن مردگان داشته است.
اما مهم‌ترین ویژگی این گونه از انسان های اولیه ساخت ابزار آشولی توسط اوست.
ابزار آشولی یک سنگ تراش خورده اشکی شکل است که با سرش ضربه وارد می‌کردند، با کناره‌هایش گوشت حیوان را برش می‌دادند و با سطح مقطع آن استخوان را می‌کوبیدند.
نکته جالب دیگر در مورد هومو ارگاستر این است که به نظر می‌رسد ژن آن‌ها در اهالی شرق باقیمانده است. یعنی انسان‌هایی که امروزه به طور ژنتیکی دونده‌های خوبی هستند!
هومو ارگاستر سازگاری‌هایی برای دویدن استقامتی داشته است و حال این ویژگی به برخی از آفریقایی‌ها رسیده است.
انسان رودولفی (Homo rudolfensis)
تاریخ کشف اولین فسیل: 1986
محل زندگی: شرق آفریقا (شمال کنیا، احتمالا شمال تانزانیا و مالاوی)
زمان زندگی: حدود 1.9 تا 1.8 میلیون سال پیش
ویژگی شاخص: مغز بزرگ‌تر در مقایسه با گونه‌های قبلی
این گونه هم در ابتدا با هومو هابیلیس اشتباه گرفته شده بود تا اینکه دانشمندان متوجه شدند فسیل کشف شده از این گونه ی انسانی، صورتی درازتر و دندان‌هایی متفاوت از انسان ماهر (هومو هابیلیس) دارد.
ویژگی‌های انسان رودولفی در مقایسه با گونه‌های پیشین:
- بدنی بزرگ‌تر و قوی‌تر
- صورت و فکی سنگین‌تر
متاسفانه به دلیل عدم وجود اسکلت کامل، مشخص کردن ویژگی‌های فیزیکی انسان رودولفی کمی دشوار است.
نکته مهم در مورد این گونه از انسان های اولیه، مغز بزرگ‌تر آن‌ها در مقایسه با انسان های قبلی است که می‌تواند نشان‌دهنده ظرفیت در حال رشد برای تفکر پیچیده بوده باشد.
در واقع به اعتقاد برخی از پژوهشگران، انسان رودولفی نشان‌دهنده یک مرحله انتقالی بین گونه‌های هومو اولیه و گونه‌های بعدی مانند هومو ارکتوس باشد.
انسان پیشگام (Homo antecessor)
تاریخ کشف اولین فسیل: 1994
محل زندگی: اروپای غربی و مرکزی
زمان زندگی: حدود 1.2 میلیون سال تا 800,000 سال پیش
متوسط قد: 175-160 سانتی متر
متوسط وزن: 82-50 کیلوگرم
ویژگی شاخص: جمجمه ترکیبی از انسان بدوی و مدرن
فسیل‌های متعلق به انسان پیشگام قدیمی‌ترین انواع گونه های انسانی موجود در اروپای غربی هستند.
طبقه‌بندی این گونه بسیار بحث‌برانگیز است. برخی از دانشمندان انسان پیشگام را بخشی از جمعیت اولیه و متغیر انسان هایدلبرگی می‌دانند. این در حالی است که برخی دیگر معتقدند انسان پیشگام نسبت به انسان هایدلبرگی، ویژگی‌های مشترک بیشتری با انسان‌های امروزی دارد، بنابراین این گونه از انسان های اولیه آخرین جد مشترک نئاندرتال ها و انسان های خردمند هستند.
ویژگی‌های انسان پیشگام:
- جمجمه ترکیبی از ویژگی‌های بدوی و مدرن
- نیم‌رخ صورت نسبتاً صاف و عمودی
- دارای برآمدگی برجسته ابرو و پیشانی کوتاه
- فک بزرگ و بیرون زده
- چانه عقب رفته
- مغز متوسط
- دندان‌های بزرگ و فک قوی (نشانگر رژیم غذایی نیازمند به جویدن زیاد)
در کنار فسیل‌های یافت شده از انسان پیشگام، ابزارهای سنگی نیز پیدا شده که نشانگر ابزارسازی اوست.
همچنین به نظر می‌رسد این گونه از انسان های اولیه با اینکه کوچ‌رو بوده‌اند، گهگاه برای انجام فعالیت‌های خاص و برگزاری آیین درون غار زندگی می‌کردند.
انسان سپرانن سیس (Homo cepranensis)
تاریخ کشف اولین فسیل: 1994
محل زندگی: ایتالیا
زمان زندگی: حدود 500,000 تا 350,000 سال پیش
ویژگی شاخص: جمجمه ترکیبی بین هومو ارکتوس و انسان هایدلبرگی
تا به حال تنها یک فسیل از انسان سپرانن سیس کشف شده و به همین دلیل بحث و تردید پیرامون این گونه ی انسانی زیاد است.
بسیاری انسان سپرانن سیس را همان انسان راست قامت و یا انسان پیشگام می‌دانند، در حالی جمجمه این گونه از انسان های اولیه ویژگی‌هایی بینابین انسان راست قامت و انسان هایدلبرگی را نشان می‌دهد.
با وجود اینکه شواهد ما از مشخصات کامل فیزیکی و حتی طبقه‌بندی این فسیل ناکافی است اما برای مطالعه تکامل انسان در اروپا و درک تنوع انسان‌ها گونه‌ی بسیار مهمی است.
انسان نئاندرتال (Homo Neanderthalensis)
تاریخ کشف اولین فسیل: 1829
محل زندگی: اروپا، خاورمیانه، آسیای مرکزی
زمان زندگی: حدود 400,000 تا 40,000 سال پیش
متوسط قد: 164-155 سانتی متر
متوسط وزن: 65-54 کیلوگرم
ویژگی شاخص: رفتارهای نمادین و فرهنگ آن‌ها
نئاندرتال ها نزدیک‌ترین عضو به ما از اجداد انسان های اولیه هستند. فسیل‌های آنان نیز اولین بقایای یافت شده از انسان های اولیه بوده‌اند. در مقاله انسان نئاندرتال به طور مفصل درباره این گونه صحبت کردیم.
ویژگی‌های نئاندرتال ها:
- قسمت میانی صورت بزرگ
- استخوان‌های گونه زاویه‌دار
- بینی بزرگ
- قامت وتاه‌تر و تنومندتر از انسان امروزی
- مغز بزرگ‌تر از انسان امروزی
بدن کوتاه و قوی آن‌ها با زندگی در محیط‌های سرد و بینی بزرگ برای مرطوب و گرم کردن آب و هوای سرد و خشک سازگار بوده است.
رفتارهای نئاندرتال ها بسیار نزدیک به ما انسان‌های امروزی بوده است. نئاندرتال ها مجموعه متنوعی از ابزارهای پیچیده را ساخته و استفاده می‌کردند، لباس می‌پوشیدند، مراسم تدفین مردگان انجام می‌دادند، آتش را کنترل و در پناهگاه‌ها زندگی می‌کردند و گاهی اوقات اشیای نمادین یا زینتی می‌ساختند!
هیچ پستاندار دیگری و هیچ یک از انواع انسان های نخستین پیش از نئاندرتال ها چنین رفتارهای پیچیده و نمادینی را انجام نداده بودند.
جالب است بدانید انسان‌های امروزی و نئاندرتال ها سال‌ها در کنار هم می‌زیستند. شواهد علمی نشان می‌دهد که این دو گونه در گذشته با یکدیگر آمیزش داشته‌اند و در نتیجه، DNA نئاندرتال ها در ژنوم انسان‌های امروزی باقی مانده است.
برای دانستن اینکه چند درصد از ژن شما با نئاندرتال ها شباهت دارد می‌توانید آزمایش AncestryX مای اسمارت ژن را انجام دهید. برای دریافت اطلاعات در این باره، فرم انتهای مقاله را پر کنید.
اگر دوست دارید بیشتر با نئاندرتال ها، خویشاوندان نزدیک‌مان آشنا شوید، این مقاله را بخوانید.
انسان رودزیایی (Homo rhodesiensis)
تاریخ کشف اولین فسیل: 1921
محل زندگی: آفریقا (اتیوپی، تانزانیا و زیمبابوه)
زمان زندگی: حدود 300,000 تا 125,000 سال پیش
طبقه‌بندی انسان رودزیایی هم هنوز نامشخص و مورد بحث است. برخی آن را یک گونه متمایز و برخی هم زیرگونه‌ای از انسان هایدلبرگی می‌دانند.
به دلیل محدود بودن شواهد فسیلی، صحبت از خصوصیات فیزیکی انسان رودزیایی دشوار است، اما احتمالا این گونه ی انسان های اولیه دارای ابروهایی برجسته، پیشانی کوتاه، صورت نسبتا صاف و ساختار بدنی قوی بوده‌اند.
هر چند انسان رودزیایی گونه‌ای مرموز است اما در هر نوع طبقه‌بندی که قرار گیرد، نکات مهمی در مورد تکامل و تنوع بین گونه های انسان ارائه می‌دهد.
مثلا برخی دانشمندان پیشنهاد کرده‌اند که انسان رودزیایی جد مستقیم انسان مدرن به ویژه فسیل های اولیه هومو ساپینس در آفریقاست.
انسان فلورسی (Homo floresiensis)
تاریخ کشف اولین فسیل: 2003
محل زندگی: آسیا (اندونزی)
زمان زندگی: از 100,000 تا 50,000 سال پیش
متوسط قد: 106 سانتی متر (تخمین زده شده از روی اسکلت ماده)
متوسط وزن: 30 کیلوگرم (تخمین زده شده از روی اسکلت ماده)
ویژگی شاخص: قد کوتاه
بقایای یکی از جدیدترین انواع انسان های نخستین کشف شده، انسان فلورسی (ملقب به هابیت به دلیل قامت کوتاه) تاکنون تنها در جزیره فلورس اندونزی یافت شده است.
ویژگی‌های انسان فلورسی:
- قد بسیار کوتاه
- مغز کوچک
- دندان‌های بزرگ نسبت به جثه کوچک
- شانه‌های بالا انداخته به جلو
- چانه تحلیل رفته
- پیشانی عقب‌رفته
قد کوتاه و مغز کوچک انسان فلورسی احتمالا ناشی از کوتولگی جزیره ای است. کوتولگی جزیره ای یک فرآیند تکاملی است که در آن جانوران به دلیل انزوای طولانی مدت در یک جزیره کوچک و دسترسی محدود به منابع غذایی با کاهش اندازه بدن مواجه می‌شوند.
ابزارهای سنگی یافت شده در جزیره فلورس نشان می‌دهد که انسان های اولیه حداقل ۱ میلیون سال پیش به آنجا رسیده‌اند، اما چگونگی این امر مشخص نیست.
مشخص نیست انسان‌های اولیه چگونه به آنجا رسیده‌اند، زیرا نزدیک‌ترین جزیره در فاصله ۹ کیلومتری (۶ مایلی) از دریاهای خائنانه است. دیرینه‌انتروپولوژیست‌ها ابزارهای سنگی زیادی را پیدا کردند که با H. floresiensis مرتبط است، و این ابزارها به طور کلی شبیه به ابزارهایی هستند که قبلاً در فلورس و در طول زندگی تکاملی انسان یافت شد (یعنی ابزارهای پارینه سنگی پایین در آسیا یا ابزار اولدووان در آفریقا).
همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد H. floresiensis به طور انتخابی استگودون (نوع منقرض شده فیل) را شکار کرده است زیرا صدها قطعه استخوان Stegodon در لایه‌های اشغال H. floresiensis یافت می‌شود و برخی از این استخوان‌های Stegodon علائم قصابی را نشان می‌دهند.
در ابتدا بعضی از پژوهشگران معتقد بودند که انسان فلورسی یک انسان مدرن با بیماری یا اختلال رشد بوده باشد، اما اکنون اکثر دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که این گونه از هومو ساپینس ها متمایز است.
انسان خردمند ایدالتو (Homo sapiens idaltu)
تاریخ کشف اولین فسیل: 1997
محل زندگی: اتیوپی
زمان زندگی: 160,000 سال پیش
متوسط قد: 175-168 سانتی متر
متوسط وزن: 73-50 کیلوگرم
ویژگی شاخص: مورفولوژی جمجمه کاملا مدرن
انسان خردمند ایدالتو در واقع یک زیرگونه منقرض شده از هومو ساپینس است. تنها یک فسیل از این زیرگونه کشف شده است.
ویژگی‌های انسان خردمند ایدالتو:
- ظرفیت جمجمه بزرگ (حدودا در محدوده اندازه مغز انسان مدرن)
- ساختار جمجمه قوی با مورفولوژی کاملا مدرن
- برجستگی‌های ابرو
- صورت پهن
انسان خردمند ایدالتو شکلی انتقالی بین انسان های اولیه پیشین و انسان های کاملا مدرن در نظر گرفته می‌شود. فسیل‌های آن‌ها شواهد مهمی برای درک تکامل انسان های مدرن در آفریقا فراهم می‌کند.
همچنین ترکیبی از ویژگی‌های بدوی و مدرن در این گونه نشان می‌دهد که هومو ساپینس ها قبل از مهاجرت به سایر نقاط جهان در آفریقا تکامل یافته است.
انسان خردمند امروزی (Homo Sapiens)
تاریخ کشف اولین فسیل: 1868
محل زندگی: ابتدا آفریقا، اکنون سراسر جهان
زمان زندگی: حدود 300,000 سال پیش تا کنون
ویژگی شاخص: توانایی‌های شناختی و رفتاری پیشرفته
گونه ای که شما و سایر انسان های زنده روی این سیاره به آن تعلق دارید، هومو ساپینس یا انسان خردمند است.
انسان خردمند از حدود 300,000 سال پیش و در پی تغییرات آب و هوایی در آفریقا تکامل یافته است.
هومو ساپینس ها نیز مانند سایر انسان های اولیه شکارچی-گردآورنده بودند و رفتارهایی را در خود تکامل دادند که منجر به بقایشان در این کره خاکی تا به امروز شده است.
ویژگی‌های انسان خردمند:
- مغز بزرگ‌تر از سایر انسان ها
- جمجمه بلند و گرد
- پیشانی بلند و کاهش برآمدگی ابرو نسبت به سایر گونه های انسان
- صورت نسبتاً صاف و کوچک
- چانه برجسته و دندان‌های کوچک‌تر نسبت به باقی انسان ها
- ساختار اسکلتی باریک‌تر و سبک‌تی در مقایسه با نئاندرال های قوی جثه
- دست و پاهای بلندتر
- ساختار زبانی پیچیده (دایره واژگان گسترده، دستور زبان پیشرفته)
- دارای تفکر انتزاعی
- ابزار سازی پیچیده و داشتن فناوری
- ساختار اجتماعی پیچیده‌تر
اجداد ما انسان های خردمند نه تنها ابزار سنگی می‌ساختند و استفاده می‌کردند، بلکه آن‌ها را نیز تخصصی کردند و انواع ابزارهای کوچک‌تر، پیچیده‌تر و تخصصی از جمله ابزار سنگی مرکب، قلاب ماهی و زوبین، کمان و تیر، نیزه‌انداز و سوزن خیاطی ساختند.
اجداد ما مانند دیگر انسان های اولیه برای سال‌ها مجبور به پیدا کردن غذای خود از طریق گردآوری گیاهان و یا شکار حیوانات بودند. سپس، تنها در طی 12,000 سال گذشته، انسان خردمند به تولید غذا و تغییر محیط اطراف خود روی آورد.
انسان ها دریافتند که می‌توانند رشد و پرورش برخی گیاهان و حیوانات را کنترل کنند. این کشف منجر به انقلاب کشاورزی و گله‌داری حیوانات شد. انقلاب کشاورزی منجر به یکجانشینی انسان ها شد.
با یکجانشینی و دسترسی به غذای بیشتر، جمعیت انسانی شروع به افزایش چشمگیری کرد.
بسیاری از ویژگی‌های فیزیکی و رفتاری ما را دیگر گونه های انسان های اولیه نیز داشتند، اما ترکیب منحصر به فرد و مغز پیچیده انسان خردمند به ما امکان ارتباطی نو و متفاوت با یکدیگر و محیط اطراف را داد.
فسیل ها و تحلیل DNA تایید می‌کنند که انسان خردمند یکی از گونه های بمتعلق به راسته نخستی ها است. اگرچه ما از هیچ یک از میمون‌هایی که امروزه زندگی می‌کنند تکامل نیافته‌ایم، اما ویژگی‌های مشترکی با شامپانزه‌ها، گوریل‌ها و اورانگوتان‌ها داریم. ما به احتمال زیاد از انسان هایدلبرگی (نیای مشترک ما با نئاندرتال ها) تکامل یافته‌ایم که نزدیک‌ترین خویشاوندان منقرض شده ما هستند.
جمع‌بندی
انسان های اولیه با قدمتی میلیون‌ها ساله، نخستین گام‌ها را در مسیر تکامل انسان‌ها برداشتند. انواع گونه های انسانی برای بقا تلاش بسیار کردند. این موجودات توانستند از طریق سازگاری با محیط‌های متغیر و ساخت ابزارهای ابتدایی، پایه‌گذار تمدن‌های انسانی شوند و مسیر را برای تکامل و ظهور انسان خردمند هموار کنند.
البته کشف این مسیر همچنان ادامه دارد و تحقیقات در این زمینه برای فهم بهتر گذشته، حال و آینده انسان‌ها ضروری است. با هر کشف جدید، ما یک قدم به درک کامل‌تر از جایگاه خود در جهان نزدیک‌تر می‌شویم.
