سرفصلهای مقاله
Toggleژن دوقلوزایی یکی از فاکتورهای کلیدی در احتمال بروز بارداری دوقلو است. تحقیقات نشان دادهاند که احتمال بارداری دوقلویی، بهویژه دوقلوهای ناهمسان، در برخی خانوادهها بیشتر از سایرین است. اما این ژنها چگونه به نسل بعد منتقل میشوند؟ چه عواملی احتمال دوقلوزایی را افزایش میدهند؟ اگر دوست دارید در این زمینه اطلاعات علمی و کاربردی کسب کنید، حتماً این متن را تا انتها دنبال کنید.
آیا دوقلوزایی ارثی است؟
پاسخ به این پرسش پیچیده است؛ اما به طور کلی در مورد دوقلوهای ناهمسان، بله، اما در دوقلوهای همسان خیر. مطالعات ژنتیکی روی هزاران خانواده نشان داده که زنان دارای سابقه دوقلوزایی در خانواده مادری، تا دو برابر بیشتر از دیگران احتمال دوقلو باردار شدن دارند. از سوی دیگر، ژنتیک تنها عامل تأثیرگذار نیست؛ بلکه سن مادر، قومیت، و استفاده از روشهای کمکباروری نیز بر این موضوع اثر دارند.
تحقیقات صورتگرفته در دانشگاه آکسفورد نشان میدهد که ژنهای مسئول تخمکگذاری چندگانه تأثیر مستقیمی بر احتمال بارداری دوقلو دارند. زنانی که در خانواده خود سابقه دوقلوزایی ناهمسان دارند، احتمال بارداری دوقلو در آنها ۲۵ تا ۳۰ درصد بیشتر است. با این حال، این عامل تنها یکی از مؤلفههای تأثیرگذار بر دوقلوزایی است، و عوامل محیطی مانند تغذیه، سن، و درمانهای ناباروری نیز نقش مهمی ایفا میکنند.
عوامل موثر بر دوقلوزایی
دوقلوزایی تحت تأثیر چندین عامل ژنتیکی و محیطی قرار دارد. اگرچه ژن دوقلوزایی در برخی خانوادهها مشاهده میشود، اما عوامل دیگری نیز نقش مهمی دارند. مهمترین عوامل مؤثر بر دوقلوزایی:
- ژنتیک: زنانی که سابقه خانوادگی دوقلوزایی دارند، احتمال بیشتری برای بارداری دوقلو دارند.
- قومیت: زنان آفریقایی بیشترین احتمال دوقلوزایی را دارند، در حالی که این احتمال در زنان آسیایی کمتر است.
- سن مادر: زنانی که بالای ۳۵ سال هستند، به دلیل افزایش تولید هورمون FSH، احتمال بیشتری برای تخمکگذاری چندگانه دارند.
- درمانهای ناباروری: مصرف داروهای محرک تخمکگذاری مانند کلومیفن سیترات، احتمال بارداری دوقلو را افزایش میدهد.
- تعداد زایمانهای قبلی: مادرانی که چندین بارداری داشتهاند، احتمال بیشتری برای دوقلوزایی دارند.
- رژیم غذایی: مطالعات نشان دادهاند که زنانی که لبنیات بیشتری مصرف میکنند، به دلیل هورمونهای رشد موجود در شیر، احتمال بیشتری برای بارداری دوقلو دارند.
صفات ارثی که از پدر و مادر به ارث میرسد! برخی از ویژگیهای ژنتیکی مانند میزان هورمونهای مؤثر بر تخمکگذاری از والدین به ارث میرسد که میتواند در دوقلوزایی نقش داشته باشد.
این عوامل نشان میدهند که دوقلوزایی یک ترکیب از عوامل ژنتیکی و محیطی است. اگرچه وراثت نقش مهمی دارد، اما محیط و شرایط بدنی مادر نیز میتواند شانس بارداری دوقلو را افزایش دهد.

عوامل محیطی: تأثیر سن، قومیت و سایر عوامل بر دوقلوزایی
علاوه بر تأثیر ژن دوقلوزایی، عوامل محیطی مانند سن مادر، قومیت و شرایط جسمانی نیز نقش مهمی در بروز بارداری دوقلو دارند. مطالعات نشان دادهاند که نرخ دوقلوزایی در برخی جمعیتها و گروههای سنی متفاوت است.
عوامل محیطی | نحوه تأثیرگذاری بر دوقلوزایی | نتایج تحقیقات |
سن مادر | زنان بالای ۳۵ سال احتمال بیشتری برای تخمکگذاری چندگانه دارند. | دانشگاه هاروارد، ۲۰۱۸: احتمال دوقلوزایی در زنان ۳۵ تا ۴۰ ساله ۱.۵ برابر بیشتر است. |
قومیت | در زنان آفریقاییتبار، نرخ دوقلوزایی بالاتر است. | تحقیقات دانشگاه آکسفورد، ۲۰۱۶: نرخ دوقلوزایی در زنان نیجریهای ۴ برابر بیشتر از زنان آسیایی است. |
مصرف داروهای باروری | داروهای محرک تخمکگذاری، مانند کلومیفن، احتمال بارداری دوقلو را افزایش میدهند. | گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، ۲۰۲۰: ۳۰ درصد بارداریهای ناشی از IVF منجر به دوقلوزایی میشوند. |
این یافتهها نشان میدهند که عوامل محیطی نقش مهمی در افزایش احتمال بارداری دوقلو دارند و میتوانند در کنار فاکتورهای ژنتیکی تأثیرگذار باشند.
ارتباط تغذیه و بارداری دوقلو
تحقیقات نشان دادهاند که رژیم غذایی مادر میتواند تأثیر مستقیمی بر دوقلوزایی داشته باشد. برخی از مواد غذایی و ترکیبات مغذی، احتمال آزادسازی چندین تخمک را افزایش میدهند. مواد غذایی مرتبط با دوقلوزایی:
- محصولات لبنی: زنانی که مقادیر بیشتری لبنیات مصرف میکنند، احتمال بیشتری برای بارداری دوقلو دارند.
- غذاهای سرشار از فولات: مانند اسفناج، عدس و پرتقال، که تخمکگذاری را تقویت میکنند.
- پروتئینهای حیوانی: مصرف گوشت قرمز و لبنیات به دلیل تأثیر بر هورمونهای رشد، احتمال دوقلوزایی را افزایش میدهد.
تأثیر تعداد زایمانهای قبلی بر دوقلوزایی
بررسیها نشان دادهاند که تعداد زایمانهای قبلی میتواند بر احتمال دوقلوزایی تأثیر داشته باشد. مطالعات منتشرشده توسط دانشگاه هاروارد نشان داده است که زنانی که حداقل دو زایمان قبلی داشتهاند، احتمال بیشتری برای بارداری دوقلو دارند. علت این ارتباط چیست؟
- افزایش هورمونهای باروری: پس از چند زایمان، سطح هورمون FSH که مسئول تحریک تخمکگذاری است، افزایش مییابد.
- بالا رفتن سن مادر: زنانی که چندین زایمان داشتهاند، معمولاً در سنین بالاتری قرار دارند که این موضوع احتمال تخمکگذاری چندگانه را افزایش میدهد.
- افزایش انعطافپذیری رحم: زایمانهای مکرر میتوانند رحم را پذیراتر برای رشد چندین جنین کنند.
بنابراین، تعداد زایمانهای قبلی میتواند احتمال دوقلوزایی ناهمسان را افزایش دهد، اما تأثیری بر دوقلوهای همسان ندارد.
ژن دوقلوزایی و مکانیزم ژنتیکی دوقلوزایی
ژن دوقلوزایی یکی از عوامل اصلی در بروز دوقلوهای ناهمسان است. این ژن بر فرآیند تخمکگذاری تأثیر گذاشته و باعث افزایش احتمال آزادسازی چندین تخمک در یک دورهی قاعدگی میشود.
تاثیر ژنهای خاص بر احتمال دوقلوزایی
ژن دوقلوزایی یکی از عوامل اصلی در افزایش احتمال بارداری دوقلو، بهویژه دوقلوهای ناهمسان، است. مطالعات نشان دادهاند که برخی ژنهای خاص میتوانند احتمال تخمکگذاری چندگانه را افزایش دهند. اما آیا این ژنها تنها به زنان منتقل میشوند یا مردان نیز میتوانند ناقل باشند؟
تحقیقات انجامشده در دانشگاه آمستردام نشان میدهد که زنان دارای ژنهای خاص روی کروموزومهای ۶ و ۱۶ احتمال بیشتری برای تخمکگذاری دوگانه دارند. این ژنها در افرادی که در خانوادهشان سابقه دوقلوزایی دارند، فعالتر است.
نام ژن | نقش در دوقلوزایی | محل کروموزومی | مطالعات مرتبط |
FSHB | افزایش ترشح هورمون FSH و تخمکگذاری چندگانه | کروموزوم ۱۱ | دانشگاه آکسفورد، ۲۰۱۹ |
GDF9 | تنظیم رشد تخمکها و افزایش تعداد تخمک آزاد شده | کروموزوم ۵ | مؤسسه ملی بهداشت آمریکا (NIH)، ۲۰۱۷ |
BMP15 | تأثیر بر روند بلوغ تخمک و تخمکگذاری همزمان | کروموزوم x | دانشگاه کمبریج، ۲۰۲۰ |
تحقیقات همچنان در حال بررسی عوامل ژنتیکی بیشتر هستند، اما نتایج فعلی نشان میدهد که برخی از این ژنها میتوانند دوقلوزایی را به نسلهای بعدی منتقل کنند.

نقش ژنها در ایجاد دوقلوزایی
تحقیقات نشان دادهاند که عوامل ژنتیکی، نقش مهمی در احتمال دوقلوزایی ایفا میکنند.
- ژنهای مسئول تخمکگذاری: برخی ژنهای مرتبط با افزایش تولید هورمون FSH، احتمال دوقلوزایی را افزایش میدهند.
- وراثت مادرانه: در صورتی که مادر دارای سابقه دوقلوزایی باشد، احتمال انتقال این ویژگی به نسل بعد افزایش مییابد.
- تأثیر قومیت: دوقلوزایی در برخی نژادها بیشتر دیده میشود؛ برای مثال، در آفریقاییتبارها شایعتر از آسیاییهاست.
- تأثیر سن: زنان بالای ۳۵ سال، به دلیل افزایش تولید هورمون FSH، احتمال بیشتری برای دوقلوزایی دارند.
- تأثیر رژیم غذایی: برخی مطالعات نشان دادهاند که مصرف لبنیات و پروتئینهای حیوانی، احتمال بارداری دوقلو را افزایش میدهد.
نتیجهگیری این مطالعات نشان میدهد که اگرچه دوقلوزایی ارثی است، اما بهشدت تحتتأثیر عوامل محیطی و بیولوژیکی نیز قرار دارد.
مهمترین مکانیسمهای ژنتیکی دوقلوزایی:
- تأثیر هورمون FSH: مطالعات در دانشگاه هاروارد نشان داده است که زنانی که سطوح بالاتری از این هورمون دارند، احتمال بیشتری برای تخمکگذاری چندگانه دارند.
- ارثی بودن از طریق مادر: در صورتی که یک زن مادر یا خواهرانی با بارداری دوقلو داشته باشد، احتمال دوقلوزایی او تا ۲.۵ برابر افزایش مییابد.
- ارتباط با ژنهای خاص: تحقیقات ژنتیکی نشان دادهاند که برخی ژنهای خاص در کروموزومهای ۶ و ۱۶ با دوقلوزایی مرتبط هستند.
اگر قصد بارداری در آینده نزدیک را دارید؛ حتما با آزمایشهای ژنتیک قبل بارداری آشنا شوید.
انتقال ژن دوقلوزایی به نسلهای بعدی
یکی از سؤالاتی که بسیاری از خانوادههایی که سابقه دوقلوزایی دارند میپرسند این است که آیا این ویژگی به نسلهای بعدی منتقل میشود؟ ژن دوقلوزایی بیشتر بر روی دوقلوهای ناهمسان تأثیر دارد و میتواند از نسلی به نسل دیگر منتقل شود. این انتقال معمولاً از سمت مادر به دخترانش انجام میشود، زیرا ژنهایی که مسئول تخمکگذاری چندگانه هستند، معمولاً در زنان فعال هستند.
مکانیسمهای انتقال ژن دوقلوزایی
- انتقال از طریق مادر: زنانی که مادرشان سابقه بارداری دوقلو دارند، احتمال بیشتری برای داشتن دوقلوهای ناهمسان دارند.
- نقش ژنهای خاص: تحقیقات نشان دادهاند که ژنهای روی کروموزوم ۶ و ۱۶ در دوقلوزایی نقش دارند و این ژنها از طریق وراثت میتوانند منتقل شوند.
- تأثیر قومیت: مطالعات در دانشگاه آکسفورد نشان دادهاند که نرخ دوقلوزایی در برخی نژادها بالاتر است و این ویژگی ژنتیکی میتواند به نسلهای بعدی نیز منتقل شود.
- نقش پدر: اگرچه پدر مستقیماً بر تخمکگذاری تأثیر ندارد، اما میتواند ژن دوقلوزایی را به دختران خود منتقل کند، که در آینده ممکن است باعث بارداری دوقلو در آنها شود.
- تأثیر سن: افزایش سن مادر باعث تغییرات هورمونی میشود که میتواند احتمال تخمکگذاری چندگانه را افزایش داده و این ویژگی در برخی خانوادهها موروثی باشد.
بنابراین، اگر در خانوادهای سابقه دوقلوزایی ناهمسان وجود داشته باشد، احتمال انتقال این ویژگی به نسلهای بعدی بالاتر است.
چگونگی وراثت دوقلوزایی: نقش مادر در انتقال ژن
در بیشتر موارد، دوقلوزایی ناهمسان از طریق مادر به نسلهای بعدی منتقل میشود. ژنهایی که باعث تخمکگذاری دوگانه میشوند، معمولاً از سمت مادر به دخترانش منتقل میشوند. عوامل کلیدی نقش مادر در انتقال دوقلوزایی:
- مکانیسم وراثتی از طریق مادر: ژنهای مرتبط با افزایش تخمکگذاری از طریق کروموزوم X از مادر به فرزند دختر منتقل میشوند.
- تأثیر سطح هورمون FSH: میزان این هورمون در بدن مادر میتواند تأثیر مستقیمی بر احتمال آزادسازی چندین تخمک داشته باشد.
- تأثیرات ژنتیکی در خط مادری: احتمال دوقلوزایی در خانوادههایی که مادرانشان سابقه بارداری دوقلو دارند، دو برابر بیشتر از سایر افراد است.
- نقش میتوکندری مادری: میتوکندری، که در تخمک مادر یافت میشود، نقش مهمی در تأمین انرژی سلولی دارد و برخی مطالعات نشان دادهاند که ممکن است در بروز برخی ویژگیهای ارثی مانند دوقلوزایی نیز تأثیرگذار باشد.
بر این اساس، اگر مادری دارای سابقه بارداری دوقلویی باشد، احتمال بیشتری دارد که این ویژگی را به نسلهای بعدی انتقال دهد.
آیا مردان هم میتوانند نقشی در دوقلوزایی داشته باشند؟
پاسخ این است که مردان نمیتوانند مستقیماً بر تعداد تخمکهای آزادشده در هر سیکل قاعدگی تأثیر بگذارند، اما میتوانند ژن دوقلوزایی را به دختران خود منتقل کنند.
با این آزمایشها، شما میتوانید نگاهی عمیقتر به ویژگیهای فردی، سلامت و تاریخچه ژنتیکی خود داشته باشید. برای دریافت اطلاعات بیشتر و شروع این مسیر شگفتانگیز، همین حالا کلیک کنید.
چگونه مردان میتوانند بر دوقلوزایی تأثیر بگذارند؟
- نقش ژنتیک پدری: اگر مردی در خانواده خود سابقه دوقلوزایی ناهمسان داشته باشد، احتمال اینکه این ویژگی را به فرزندان دخترش منتقل کند، افزایش مییابد.
- کیفیت اسپرم: برخی مطالعات نشان دادهاند که تحرک بالاتر اسپرم ممکن است به باروری دو تخمک همزمان کمک کند، اما این تأثیر بسیار ناچیز است.
- خصوصیات قومی و نژادی: مردانی که از قومیتهایی با نرخ بالای دوقلوزایی هستند، ممکن است این ویژگی ژنتیکی را به فرزندانشان منتقل کنند.
در نهایت، اگرچه مردان بهطور مستقیم تأثیری در دوقلوزایی ندارند، اما میتوانند ژن دوقلوزایی را به دختران خود منتقل کرده و احتمال بارداری دوقلویی را در نسل بعد افزایش دهند.
احتمال بروز دوقلوزایی در فرزندان: بررسی آمار و تحقیقات
تحقیقات متعددی درباره احتمال بروز دوقلوزایی در نسلهای بعدی انجام شده است. بر اساس دادههای مؤسسه ملی سلامت آمریکا (NIH):
- احتمال دوقلوزایی ناهمسان در زنان بدون سابقه خانوادگی ۱ در ۸۰ بارداری است.
- در زنانی که سابقه خانوادگی دوقلوزایی ناهمسان دارند، این احتمال ۲ برابر افزایش مییابد.
- احتمال دوقلوزایی همسان همچنان ثابت است و تقریباً ۱ در ۲۵۰ بارداری رخ میدهد، زیرا یک پدیده تصادفی محسوب میشود.
- قومیت نقش مهمی ایفا میکند؛ زنان آفریقاییتبار بالاترین نرخ دوقلوزایی را دارند.
مطالعات انجامشده در دانشگاه آمستردام نیز تأیید کردهاند که احتمال بارداری دوقلو در زنان بالای ۳۵ سال حدود ۱.۵ برابر بیشتر از زنان زیر ۳۰ سال است.

آیا دوقلوزایی ارثی است یا یک اتفاق تصادفی؟
ژن دوقلوزایی یکی از مهمترین فاکتورهای تأثیرگذار در بارداری دوقلو است. پژوهشهای انجامشده در دانشگاه آمستردام نشان میدهند که زنانی که سابقه خانوادگی دوقلوهای ناهمسان دارند، حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد شانس بیشتری برای داشتن دوقلو دارند. بااینحال، دوقلوهای همسان عمدتاً بهعنوان یک رویداد تصادفی در نظر گرفته میشوند و ارتباط مشخصی با ژنتیک ندارند.
بررسی آمارهای منتشرشده توسط مؤسسه ملی بهداشت آمریکا (NIH) نشان میدهد که در ۳۰ درصد موارد، دوقلوزایی در زنان به دلیل فاکتورهای ژنتیکی اتفاق میافتد. اما سؤال اصلی این است که آیا دوقلوزایی ارثی است؟ پاسخ این است که بله، اما تنها در دوقلوهای ناهمسان. این ویژگی از مادر به دخترانش منتقل میشود و در مردان تأثیر مستقیمی بر بارداری وجود ندارد، مگر اینکه ژن مربوطه را به فرزندان دخترشان منتقل کنند.
در کنار عوامل ژنتیکی، سن مادر و روشهای درمان ناباروری نیز بر افزایش احتمال بارداری دوقلو تأثیر دارند. تحقیقات نشان دادهاند که زنانی که در دهه ۳۰ یا ۴۰ زندگی خود قرار دارند، به دلیل تغییرات هورمونی، احتمال بیشتری برای تخمکگذاری چندگانه دارند. بنابراین، اگرچه ژن دوقلوزایی نقشی کلیدی در این پدیده دارد، اما تأثیر آن تحتتأثیر عوامل محیطی نیز قرار میگیرد.
منابع:
https://www.cell.com/ajhg/fulltext/S0002-9297(16)30060-0
https://www.nature.com/articles/ng.607
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/ajmg.c.20013
https://rep.bioscientifica.com/view/journals/rep/137/3/rep.1.00792.xml