بلاگ

تست شخصیت شناسی در حوزه های شغلی، تحصیلی، استعدادیابی و غیره بسیار مورد توجه افراد، به خصوص قشر تحصیل کرده، قرار گرفته است.  عموم افراد علاقه دارند تا خود را از جنبه های مختلف شخصیتی مورد آزمایش قرار دهند. اما از بین این همه تست خودشناسی، کدام یک بهتر است؟

یک آزمون شخصیت شناسی خوب باید معتبر، قابل اعتماد و علمی باشد و تمام جوانب مهم را در نظر بگیرد. خودشناسی یک دانش مهم است و به موفقیت در محیط کار، تحصیل و اجتماع و تصمیم گیری ها و رفتارهایمان کمک می‌کند.

تست ‌های روانشناسی شخصیت، تصویر ذهنی ما از خودمان را شفاف‌تر کرده و کمک می کند هنگام تصمیم های مهم رویدادهای زندگی، بهترین انتخاب را داشته باشیم. این تست‌ها انواع تیپ شخصیتی را مشخص می کنند و در شناخت رفتارها، عادات، تصمیم‌گیری‌ها و غیره نقش کمکی دارند. در ادامه این مطلب، ما به بررسی 10 تا از معروف ترین تست‌های شخصیت شناسی می پردازیم.

تست شخصیت شناسی چیست و چه کاربردهایی دارد؟

شخصیت هر فرد، مهم ترین نقطه تمایز او با سایر انسان ها است. از همین رو، تست های شخصیت شناسی تفاوت‌های انسان ها در نحوه فکر، احساس و رفتار را زیر ذره بین می گذارند و جنبه اصلی تفاوت میان افراد مشخص می کنند.

درک شخصیت خود و دیگران به ما در برقراری ارتباط با افراد جامعه کمک می‌کند، روی تعاملات ما با دیگران اثر می‌گذارد و باعث افزایش موفقیت‌های ما در موقعیت‌های شغلی، اجتماعی، تحصیلی، روان‌شناختی و… می‌شود.

در تست‌های خودشناسی، هیچ جواب درست یا غلطی وجود ندارد؛ در واقع پاسخ به سوالات، تصویری از شخصیت، رفتارها و عادت ها ترسیم کرده و به شناخت بهتر از خود کمک می کند. این تست‌ها به خودشناسی کمک می‌کند، پس از شناخت خود و پیروی از راه های توسعه فردی، انسان می‌تواند به بهترین نسخه خود نزدیک شود.

انواع آزمون های خودشناسی

تست های شخصیت شناسی در چند حوزه به شدت رایج و مورد توجه هستند؛ مهم ترین این حوزه ها عبارتند از:

تست شخصیت شناسی تصویری

تست شخصیت شناسی تصویری در واقع مجموعه‌ای از تصاویر است که می‌توانیم از طریق آن‌ها اطلاعاتی در مورد خود کسب کنیم. این دسته از تست‌ها، پیشینه طولانی و بلند و بالایی دارند. تست‌های شخصیت شناسی تصویری، از تعدادی عکس تشکیل شده‌اند که پاسخ به آن‌ها جنبه‌ای از ذهن ناخودآگاه ما را نمایان می‌کند.

این تست‌ها انواع مختلفی دارند؛ برخی از آن‌ها صرفاً سرگرم‌ کننده بوده و جنبه علمی خاصی ندارند. این درحالی است که روان شناسان، تست های شخصیت شناسی را به صورت تصویری طراحی کرده اند؛ دانشگاه ها، مراکز تحقیقات و سایر مشاوران از این نوع آزمون ها استفاده می کنند.

تست شخصیت شناسی شغلی

شغل ایده‌آل هر فرد شغلی است که از انجام آن لذت ببرد. آشنایی با علایق، استعدادها و توانایی‌ها به افراد کمک می‌کند تا شغل‌هایی را که بیشتر به خصوصیات شخصیتی آن‌ها نزدیک است؛ انتخاب کنند.

تست شخصیت شناسی، یکی از بهترین راه های رسیدن به شغل مناسب و مورد علاقه افراد است. البته امروزه به علت تعداد بسیار بالای تست‌های شخصیت شناسی شغلی که در اینترنت قرار دارد؛ انتخاب تست مناسبی که جواب دقیقی به ما ارائه دهد کار دشواری به نظر می رسد. برخی از بهترین تست‌ها در این زمینه شامل تست‌های زیر هستند:

•   MBTI
•  هالند
• تست گاردنر
•  آنیاگرام

تست اوکانر نیز یکی دیگرهای از آزمون های شخصیت شناسی است که توانایی های شما را به چالش می کشد.

تست استعداد تحصیلی

شناخت صحیح ویژگی‌های شخصیتی می‌تواند به شما در انتخاب رشته و شناخت استعداد تحصیلی کمک کند. انتخاب رشته تحصیلی مناسب، تأثیر بسیار مهمی در آینده‌ شغلی و رضایت افراد ایفا می‌کند اما اینکار یک تصمیم سخت و چالشی محسوب می‌شود.

با این حال مواردی مثل بررسی تست‌های مناسب استعداد تحصیلی می‌تواند در این تصمیم به کمک‌تان بیاید. توجه داشته باشید که تست های معرفی شده،  توانایی‌های لازم برای انجام یک نوع شغل خاص یا تحصیل در یک رشته را پیش‌بینی نمی‌کنند.

توجه داشته باشید که اگر می‌خواهید برای انتخاب مسیر تحصیلی یا شغلی‌تان از یک تست شخصیت شناسی کمک بگیرید باید یک منبع قابل اعتماد را انتخاب کنید که مورد تایید متخصصان و مراجع علمی-تحقیقاتی باشد.

تست‌های شخصیت شناسی که دارای تعداد بالایی سوال در طیف‌های وسیعی از ترجیحات شخصی هستند و توسط محققان طراحی شده‌اند؛ به احتمال زیاد نتایج دقیق‌تر، قابل اعتمادتر و نزدیک تری به ترجیحات شخصی و پتانسیل کاری شما خواهد داشت. برای آشنایی با تست انتخاب رشته مناسب من، کلیک کنید.

معرفی 10 بهترین تست شخصیت شناسی جهان

یکی از بهترین گزینه‌ها برای آگاه شدن از ویژگی های شخصیتی و آشنایی بهتر با عادات و رفتارها، تست‌های شخصیت شناسی هستند. با این حال بهتر است قبل از انتخاب یک تست با آن آشنایی داشته و درباره اهداف آن تست از آگاهی کافی برخوردار باشیم.

تست‌های روانشناسی باید پایه علمی و روانشناسی داشته باشند و مورد تائید متخصصان قرار گیرند. در ادامه ده تست شناختی معروف و شناخته‌شده را معرفی و به کاربردهای آن اشاره می کنیم:

تست شخصیت شناسی DISC

تست شخصیت شناسی DISC رفتارهای افراد را در شرایط متفاوت توصیف می‌کند. از این آزمون می توان به عنوان یک تست شخصیت شناسی شغلی در مصاحبه های استخدامی، برای شناخت بهتر واکنش های احتمالی فرد مصاحبه کننده در موقعیت های مختلف استفاده کرد؛ تمرکز این تست روی موضوعاتی از قبیل:

• یک فرد در برابر چالش‌ها و شرایط سخت چطور رفتار می‌کند؟
• روی دیگران چه تأثیری می‌گذارد؟
• رفتار فرد در مقابل قوانین و چارچوب ها چگونه است؟

است. به کمک تست DISC پاسخ این سوال ها را پیدا خواهید کرد.

تست DISC چهار موضوع اصلی را توضیح می‌دهد:

1. نفوذ (Dominance): به عنوان مثال رک، اراده قوی، قدرتمند
2. تأثیرگذاری (Influence): مثلاً اجتماعی، پرحرف، سرزنده
3. ثبات (Steadiness): به عنوان مثال آرام، مهربان، سازگار
4. وظیفه‌شناسی (Conscientiousness): منطقی، خوددار، آنالیزگر

تست دیسک(DISC) مناسب چه کسانی است؟

این تست برای افرادی مناسب است که می‌خواهند شخصیت خود در محیط کار را بهتر بشناسند و با نقاط قوت و ضعف خود بهتر آشنا شوند. نتایج این تست به نحوی طراحی شده‌اند که برای هرکسی قابل درک باشد و به سادگی بتوان آن‌ها را به یاد آورد. همچنین تست DISC نمودارهایی برای درک بهتر نتیجه تست دارد و نوشته‌ها و توضیحات آن هم ساده و روان هستند.

بنابراین تست DISC یک ابزار شخصی برای افزایش بهره‌وری کاری، ارتقاء کیفیت کار تیمی، کمک به رهبری، افزایش فروش و بهبود مهارت‌های ارتباطی با دیگران است. این تست شخصیت شما را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و استایل رفتاری افراد را تحلیل می‌کند و یک تست برای اندازه‌گیری هوش، اشتها، سلامت ذهنی یا ارزش‌ها نیست.

تست MBTI، دقیق ترین تست شخصیت شناسی

در تست MBTI افراد برحسب پاسخ هایشان به یکی از 16 گروه شخصیتی موجود تقسیم‌بندی می‌شوند. هدف تست  MBTI این است که افراد شخصیت خود را بهتر مورد بررسی قرار دهند و با علایق، نقاط قوت و ضعف، شغل‌های مناسب، سازگاری خود با دیگر افراد و… بهتر آشنا شوند. این تست برای تمام افراد مفید است و به خودشناسی کمک می‌کند. در تست شخصیت شناسی MBTI هیچ تایپ شخصیتی نسبت به بقیه «برتر» یا «بدتر» نیست.

تست معروف MBTI فقط برای شناخت بهتر نسبت به خودتان طراحی شده است. تایپ شخصیتی کارکترهای فیلم و سریال‌ ها، افراد معروف و سلبریتی‌ها نیز در این تست بررسی و رسانه ای شده اند. چهار مقیاس اصلی MBTI شامل موارد زیر هستند:

E(برون‌گرا) و I(درون‌گرا)

افراد برون‌گرا به تعاملات اجتماعی و آشنا شدن با افراد جدید علاقه بیشتری نشان می‌دهند و از انجام این کارها انرژی می‌گیرند. احساسات خود را راحت‌تر بروز می‌دهند و راحت تر با بقیه ارتباط برقرار می کنند.

در مقابل، افراد درون‎گرا از تنها ماندن با افکار خود لذت می‌برند و دوست دارند در دنیای درونی خود غرق شوند. این گروه تعاملات و مکالمات عمیق و پرمفهوم با تعداد محدودی از افراد را ترجیح می‌دهند. در مقاله کودک درونگرا، این موضوع را دقیق تر مورد بررسی قرار دادیم.

 S(حسی) و N(شهودی)

افراد حسی بیشتر به حقایق و چیزهایی که خودشان می‌توانند تجربه کنند علاقه دارند. این افراد به مسائل اثبات شده‌؛ توجه بیشتری نشان می‌دهند. در مقابل افراد شهودی بیشتر به نکات پنهان، الگوهای رفتاری و برداشت‌ها توجه می‌کنند. این گروه، از فکر کردن به احتمالات و تئوری‌ها لذت می‌برند.

 T(منطقی) و F(احساسی)

افراد منطقی بیشتر بر اساس عقل و منطق خود تصمیم‌گیری می‌کنند و صلاح خودشان را بیشتر از دیگران در نظر می‌گیرند. گروه احساسی در تصمیم‌گیری‌های خود به احساسات دیگران و شرایط آن‌ها هم توجه می‌کنند.

 J(قضاوتی) و P(ادراکی)

افراد قضاوتی در تصمیمات و عقاید خود کاملاً قاطع هستند در حالی که افراد ادراکی سازگارتر بوده و آمادگی روبه‌رو شدن با عقاید جدید را دارند.

تست NEO – بیگ فایو

تست NEO دارای 5 فاکتور اصلی است و از طریق این موارد شخصیت افراد را مورد بررسی قرار می‌دهد. این تست به صورت گسترده در مطالعات، کلینیک‌ها و مراکز آموزشی مورد استفاده قرار گرفته است و به شناخت ویژگی‌های شخصیتی افراد و علایق و سلایق آن‌ها کمک می‌کند.

 5 فاکتوری که در آزمون بیگ فایو بررسی می شود، شامل موارد زیر هستند:

• وظیفه‌شناسی: مواردی مثل کارآمدی، نظم، احتیاط، دستاوردها و…

• آزمایش‌گری: آمادگی برای تجربه شرایط جدید، خلاقیت، احساسات، ماجراجویی، علاقه‌های هنری، آزادی‌خواهی و…

• سازگاری: مهربانی، قابل اعتماد بودن، قابلیت همکاری، باوجدانی، فروتنی، حس همدردی، همکاری با دیگران و…

• ثبات: آرامش در مقابل اضطراب، صبر دربرابر عصبانیت، شادی دربرابر افسردگی و…

• برون‌گرایی: رفتار دوستانه، سطح فعالیت، هیجان‌طلبی، نشاط و نحوه بروز احساسات و…

تست Enneagram

در تست آنیاگرام به معرفی 9 تایپ شخصیتی پرداخته شده است که هرکدام استعدادها، انگیزه‌ها، علایق، تمایلات و ترس‌های مخصوص خود را دارند. این آزمون به آشنایی با نقاط قوت و ضعف، شغل‌های مناسب هر شخصیت و برقراری روابط بهتر با خود و دیگران کمک می‌کند. تست Enneagram برای رشد شخصیتی، خودشناسی و آگاهی از ذات فردی به کار می‌رود. نام تیپ‌های شخصیتی آنیاگرام به شرح زیر است:

• تیپ 1 (اطلاح‌طلب، کامل‌گرا)
• تیپ 2 (کمک‌گرا، مهربان، مراقب)
• تیپ 3 (موفق، موفقیت‌طلب)
• تیپ 4 (فردگرا، هنردوست، خیال‌پرداز)
• تیپ 5 (پژوهش‌گر، کنجکاو، مشاهده‌گر)
• تیپ 6 (شکاک، پرسش‌گرا)
• تیپ 7 (خوش‌گذران)
• تیپ 8 (رهبر، مدیر، مبارز)
• تیپ 9 (صلح‌طلب، میانجی)

تست PF 16

آزمون 16PF یک تست قابل اعتماد و متعبر از 16 ویژگی شخصیتی است که رفتار فرد در شرایط مختلف را توصیف و پیش‌بینی می‌کند. از این ابزار برای انتخاب افرادی استفاده می‌شود که باعث رشد و پیشرفت کسب و کارها می‌شوند. تست 16PF که بالای 50 سال درخصوص آن تحقیق و توسط 2700 مقاله تحقیقاتی بازبینی شده است؛ بسیار قابل اعتماد و دقیق محسوب می‌شود.

تست 16PF بینش گسترده‌ای ارائه می‌دهد که به شما کمک می‌کند تا به صورت عینی درک کنید افراد چه کسانی هستند و فقط اخلاق حرفه‌ای آن‌ها را نشان نمی‌دهد. این تست خطر تصمیم‌گیری درباره استخدام نیروی کار را کاهش می‌دهد و به تصمیم‌گیری‌های کلیدی مانند ارائه ترفیع و انتخاب نقش‌های کلیدی در یک کسب و کار کمک می‌کند. همچنین این تست می‌تواند به عنوان یک مرجع در طول یک حرفه عمل کرده و با شناسایی پتانسیل‌های فرد به رشد کسب و کار و خود فرد کمک شایانی نماید.

تست MMPI

MMPI یک تست شخصیت شناسی است که ویژگی‌های شخصیتی و روان‌شناختی را مشخص می‌کند. از این تست اغلب برای تشخیص افرادی که از مشکلات روانی یا سلامت ذهنی رنج می‌برند استفاده می‌شود.

با وجود آنکه تست MMPI، تنها برای افرادی با مشکلات روانی طراحی شده است؛ از MMPI برای تشخیص ثبات روانی افرادی با شغل‌های پرخطر مانند خلبانان، پلیس‌ها و فعالان انرژی هسته‌ای  نیز استفاده می شود.

MMPI یک ابزار روان‌شناختی محافظت‌شده است؛ بدین منظور که فقط روان‌شناسان آموزش دیده می‌توانند آن را ارائه و تفسیر کنند. امروزه تست MMPI توسط رایانه انجام می‌شود و نیازی به دخالت مستقیم روانشناس در طول اجرای آن نیست؛ اما پس از آماده شدن نمرات تست توسط کامپیوتر، روانشناس گزارشی در این رابطه می‌نویسد که نتایج آزمون را در زمینه مشکلات گذشته فرد و نگرانی‌های روان‌شناختی فعلی تفسیر می‌کند.

البته برای اینکه نتایج تست صحیح و قابل اعتماد باشد؛ لازم است فرد در جواب به سوالات صادقانه عمل کرده و جواب‌ها را عوض نکند. همچنین باید بدانید که تست MMPI را در اینترنت نمی توانید پیدا کنید.

تست HEXACO

تست HEXACO یک مدل ساختاری 6 بعدی از شخصیت انسان‌ها ارائه می‌دهد و توسط اشتون و لی ایجاد شده است. این شش عامل شامل:

1. صداقت و فروتنی (H)
2. عاطفه (E)
3. برونگرایی (X)
4. سازگاری (A)
5. وظیفه‌شناسی (C)
6. آمادگی برای کسب تجربه‌های جدید (O)

است. بالا یا پایین بودن هر عامل در افراد مختلف با بهره‌گیری از خصوصیات و ویژگی‌های مخصوص آن مشخص می‌شود.

این مدل چند عامل مشترک با برخی دیگر از انواع تست‌ها دارد اما منحصر به فرد محسوب می‌شود. در توسعه مدل HEXACO مطالعات گسترده ای صورت گرفته است؛ از این مدل برای شناسایی مجموعه‌ای از ویژگی‌های شخصیتی از آن استفاده می‌شود. HEXACO یکی از تست های معتبر و قابل اطمینان به شمار می ‎آید.

تست شخصیت شناسی آرکتایپ‌ها یا کهن الگوها

تست شخصیت شناسی زنان و مردان بر اساس آرکتایپ‌ها است که در رسیدن افراد به خودآگاهی کمک می‌کند و تغییرات ضمیر ناخودآگاه افراد از کودکی تا بزرگسالی را مورد بررسی قرار می‌دهد. این تست به شکلی طراحی شده است که افراد را در شرایط و موقعیت‌های گوناگون قرار داده و از طریق جمع‌آوری پاسخ‌‌هایشان الگوی زندگی آن‌ها را تشخیص می‌دهد.

آرکتایپ‌ها یا کهن الگوها برگرفته از خدایان و الهه‌های یونانی است. تست شخصیت شناسی کهن الگوها می‌تواند علت بسیاری از انتخاب‌ها و رفتارهای افراد که به صورت ناخودآگاه انجام می‌شوند را مشخص سازد. افراد با استفاده از این تست می‌توانند ضمیر ناخودآگاه خود را بهتر بشناسند و از این طریق کنترل بیشتری زندگی خود پیدا کنند.

در واقع افزایش خودآگاهی تأثیر بسیاری بر نحوه تصمیم‌گیری افراد می‌گذارد و به آن‌ها در کنترل هیجانات‌شان کمک بسزایی می‌کند. در این تست 15 آرکتایپ وجود دارد که 7 تا از آن‌ها زنانه و 8 تا مردانه هستند. هر یک از آرکتایپ‌ها دارای خصوصیات مخصوص خود بوده و توانایی‌ها، علایق، استعدادها و سبک زندگی ویژه‌ای را دارا هستند. تست کهن الگوها به شناسایی استعدادهای افراد و انتخاب مسیر شغلی مناسب هر فرد، کمک می کند.

تست گاستون برژه

تست گاستون برژه یکی از انواع تست‌های شخصیتی است که به سنجش خلق و خوی افراد کمک می‌کند. این تست به بررسی کلی رفتارهای افراد می‌پردازد. در تست گاستون برژه، موارد زیر مورد بررسی قرار می گیرند:

• تأثیرپذیری یا عدم تأثیرپذیری

تأثیرپذیری نشان دهنده آمادگی فرد برای بروز هیجانات و احساساتی شدن است.

• فعال یا غیرفعال

ویژگی فعال یا غیر فعال، میزان انگیزه افراد برای دستیابی به اهدافشان را مشخص می‌کند. افراد فعال، به راحتی از اهداف خود دست نمی کشند و نا امید نمی شوند؛ آن ها اراده و انگیزه بالایی دارند. در مقابل افراد غیرفعال در برابر مشکلات زود از تلاش دست می‎‎کشند.

• ابتدایی یا ثانویه

ابتدایی بودن به معنی واکنش سریع به اتفاقات است و ثانویه بودن یعنب واکنش کند و آرام‌تر به رویدادهای مختلف.

• حالت قطبی

ین عامل به نحوه سلطه‌گری افراد اشاره دارد. تیپ مریخ سعی در حاکمیت طلبی از طریق اجبار دارد و تایپ زهره از طریق جلب توجه اینکار را می‎کند.

• مهربانی یا نامهربانی

نشان‌دهنده وجود یا عدم وجود همدردی و مهربانی است.

• روشن‎فکر یا مقرراتی

نشان‌دهنده میزان آمادگی افراد برای پذیرش افکار جدید است.

• جاه‌‌‌طلبی

 میل افراد برای افزایش موفقیت‌ها و دست یابی به موقعیت‌های بهتر را نشان می دهد.

تست Hartman

این آزمون از دور ممکن است کمی ساده به نظر برسد. در تست شخصیت شناسی هارتمن، 45 سوال در زمینه‌های مختلف از افراد پرسیده می ‎شود؛ سپس با توجه به پاسخ های دریافتی افراد داوطلب، یک کد رنگ به آن‌ها نسبت داده می شود. تست هارتمن روش بسیار خوبی برای تعیین شخصیت افراد است.

• قرمز : کسانی که کد رنگ قرمز دریافت می ‎کنند قدرت را دوست دارند. تایپ شخصیتی قرمز، به افراد بسیار قاطع، با توانایی رهبری بالا نسبت داده می شود. این افراد در کارهای خود به رعایت نظم توجه زیادی داشته و اکثراً نسبت به دیگران منتقد و کنترل‌گر هستند.

• آبی : افراد آبی خوبی‌خواه هستند و برای دوستان و عزیزان خود هرکاری می‌کنند. این افراد اغلب کمال‌گرا بوده و برای حفظ ریشه‌های فرهنگی تلاش می‌کنند. تایپ آبی اغلب کنترل‌گر است و به راحتی به دیگران اعتماد نمی‌کند.

• زرد : افراد شاد و سرزنده در این گروه قرار می‌گیرند. این افراد همیشه مثبت‌اندیش اند و برای رویارویی با دنیا آمادگی کامل دارند. ماجراجویی هم از ویژگی‌های دیگر تایپ زرد است. این گروه همچنین راحت دوست پیدا می‌کنند و بسیار اجتماعی هستند اما گاهی دوستی‌های آن‌ها کوتاه‌مدت و سطحی است.

• سفید : افرادی که در این گروه قرار می‌گیرند صبور و مهربان‌ هستند. آن‌ها از قضاوت دیگران دوری می‌کنند و دوستان بسیار خوبی محسوب می‌شوند. علاقه ای به کار کردن زیر دست دیگران ندارند و اغلب از موفقیت‌های خود راضی نمی شوند.

تست کتل

تست کتل، در مقیاس های 1،2،3، برای سه گروه سنی مختلف انجام می شود. تمرکز این تست در ارزیابی هوش سیال افراد است. هوش سیال را می توان ظرفیت یادگیری ذاتی فرد تعریف کرد. تست هوش کتل یک تست تصویری است؛ در هر سوال از این تست، باید مناسب ترین تصویر را برای جای خالی پیدا کنید. اما کاربرد این تست چیست؟ در ادامه سه کاربرد مهم تست هوش سیال را آورده ایم:
شناخت معلولیت های یادگیری
کمک به تعیین مسیر شغلی برحسب به توانایی های فرد
همچنین برای ورود به انجمن افراد باهوش (Triple Nine Society) از تست کتل به عنوان آزمون ورودی استفاده می شود.
برای اطلاعات بیشتر و آشنایی با تمام کاربرهای های هوش سیال، به مقاله تست کتل مراجعه نمایید.

جمع بندی

تست شخصیت شناسی تصویر ذهنی ما از خودمان را کمی شفاف‌تر می‌کند. در این مقاله ما به معرفی بهترین آزمون های شخصیت شناسی از جمله MBTI، NEO، HARTMAN پرداختیم. افراد به کمک تست های شخصیت شناسی می توانند  نسب به خود و توانایی هایشان شناخت بهتری پیدا کنند.

هوش سیال چیست؟ همه ما شنیده‌ایم که افراد با بالا رفتن سنشان ادعا می‌کنند که بهره هوشی آنها کاهش یافته است. آیا این ادعا صحت هم دارد؟

تحقیقات نشان می‌دهد که چنین چیزی غیر ممکن است، زیرا هوش انسان ترکیبی از دو نوع هوش سیال و متبلور است. با افزایش سن یکی از این‌ها کاهش و دیگری افزایش میابد، پس در مجموع تغییری در ضریب هوش افراد ایجاد نمی‌شود.

از سنین نوجوانی به بعد هوش سیال کاهش و هوش متبلور افزایش پیدا می‌کند و این روند تا پایان عمر فرد ادامه دارد.

پس از این همکاری نظریه به دست آمده به «نظریه هوش سیّال و متبلور کاتل- هورن» معروف شد. این نظریه به زبان ساده می‌گوید هوش انسان ترکیبی از قابلیت‌های متعدد است که در کنار یک‌دیگر هوش کلی فرد را به وجود می‌آورند. اما هوش سیال و متبلور چیست؟ چطور می‌شود هوش جاری را اندازه گرفت و آن را افزایش داد؟

برای پاسخ به تمام سوالات تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

• بهره هوشی شما چقدر است؟ با تست هوش ریون، هوش خود را به چالش بکشید!

ریموند کاتل روانشناس آمریکایی برای اولین بار اظهار داشت که هوش آدمی ترکیبی از دو نوع هوش جاری و متبلور است. او پس از گذر مدت زمانی در مورد این فرضیه خود با کمک جان هورن نظریه مشخص و ثابتی ارائه داد.

هوش سیال چیست؟

هوش جاری یا هوش مایع در مقالات علمی با علامت اختصاری Gf نمایش داده می‌شود. هوش مایع  بر هوش عمومی افراد تاثیر زیادی دارد.

نوع جاری هیچ ارتباطی با تجربیات، آموخته‌ها و سطح تحصیلات افراد ندارد. به عبارتی این مدل، ظرفیت یادگیری درونی و ذاتی فرد است.

در واقع شما هر زمان با مسئله جدیدی رو به رو شدید و برای حل آن روش‌هایی را مستقل از هر آنچه تا کنون آموخته‌اید، به کار بستید، از هوش سیال خود بهره برده‌اید. با استفاده از هوش مایع شما توانایی تحلیل مشکلات ، شناسایی الگوها و ارتباط آنها با آنچه که در پس مشکلات وجود دارد را خواهید داشت.

توانایی استدلال لحظه‌ای شما، توانایی حافظه، توجه و تحلیل اطلاعات نیز در گرو هوش مایع است. این هوش تحت کنترل مناطقی است که بر حافظه کوتاه مدت تاثیر می‌گذارند. این مناطق عبارتند از قشر کمربندی قدامی و قشر پیش پیشانی خلفی.

هوش سیال در سنین کودکی و نوجوانی در بالاترین سطح خود قرار دارد و بعد از بیست سالگی رو به افول می‌رود و این کاهش با انحطاط مخچه سمت راست همراه است. روند کاهش این هوش در افراد اختلال طیف اوتیسم و افرادی که دچار سندرم آسپرگر هستند؛ سریع‌تر است.

آسیب و جراحات مغزی، تمرین ندادن و مغز و تنبل کردن آن می‌تواند به کاهش سریع‌تر سطح هوش جاری کمک کند.

مقایسه هوش سیال و هوش متبلور

قبل از هر چیز لازم است در مورد هوش متبلور نیز اطلاعاتی کسب کنیم.

هوش متبلور چیست؟

هوش متبلور که در مقالات علمی با Gc نوشته می‌شود، تمام مهارت‌های یادگرفته شده توسط شما در طول دوران زندگیتان است. به عبارتی هر نوع اطلاعاتی که شما در طول دوران عمرتان توسط زندگی در محیط‌های مختلف مثل خانواده، مدرسه، کلاس‌های متفاوت و غیره آموخته‌اید؛ در زیر دسته هوش متبلور قرار می‌گیرند.

به طور خلاصه این هوش محصول تمام تجربیات و البته سطح تحصیلا و مطالعات شما است.هر زمان برای حل مسئله‌ای به آموخته‌های خود رجوع کردید و از تجربیات خود کمک گرفتید به عبارتی شما برای حل آن مسئله خاص از هوش متبلور خود بهره گرفته‌اید.

هرگز اشتباه نکنید!

هوش متبلور همان حافظه نیست. اما در پردازش اطلاعات از طریق حافظه بلند مدت از آن استفاده می‌کند. بنابراین هوش متبلور توسط مناطقی که بر ذخیره سازی و کاربرد حافظه طولانی مدت تاثیر می‌گذارند مانند هیپوکامپس مدیریت می‌شود.

هوش متبلور از دوران کودکی تا حدود 65 سالگی رشد می‌کند. رشد این هوش به صورت مرحله‌ای رخ می‌دهد و در بزرگسالی برعکس هوش سیال افزایش می‌یابد. این تحلیل با توجه به توضیح ساده هوش متبلور منطقی است.

اگر این هوش حاصل تجربیات و آموخته‌های شما باشد، پس با افزایش سن، همان‌طور که تجربیات و آموخته‌های شما رشد می‌کنند، هوش متبلور نیز به رشد خود ادامه می‌دهد و پس از 65 سالگی رو به افول می‌رود.

هوش متبلور می‌تواند در طی سالیان تغییر کند و مهارت‌هایی که آن را تشکیل داده‌اند، ارتقا پیدا کنند، تغییر کنند یا حتی حذف شوند.دو نوع هوش سیال و متبلور با هم در ارتباط هستند و در تست‌های هوش کنار یک‌دیگر اندازه گیری می‌شوند. برای مثال تست هوش وکسلر ترکیب هوش جاری و متبلور را اندازه می‌گیرد.

مقایسه سیال و هوش متبلور

برای مقایسه این دو نوع هوش، نکاتی را به صورت مختصر بیان می‌کنیم:

• هوش مایع و هوش متبلور مکمل یک‌دیگر هستند و هوش عمومی افراد توسط هر دوی این ها کنترل می‌شود.
• سطح هر دو هوش در دوران کودکی و نوجوانی افزایش می‌یابند.
• هوش سیال در دوران نوجوانی به حداکثر خود می‌رسد و از 20 سالگی کم کم رو به افول می‌رود.
• هوش متبلور در دوران بزرگسالی رشد می‌کند و به حداکثر خود می‌رسد.
• هر کدام از این دو نوع هوش توسط قسمت‌هایی جداگانه در مغز مدیریت شده و کارکرد‌های متفاوتی دارند.

روش های ارزیابی هوش سیال

به نظر بسیاری از روانشناسان بهترین راه برای اندازه‌گیری هوش عمومی که هوش سیال نیز قسمتی از آن است، استفاده از آزمون‌هایی است که به فرهنگ خاصی وابسته نیستند. یعنی هر فردی با هر فرهنگی و هر سطحی از تحصیلات می‌تواند به آن پاسخ بدهد.

در این میان با همین طرز فکر ریموند کتل هم آزمون خود را طراحی کرد. این آزمون امروزه به تست کتل معروف است و یکی از معروف‌ترین تست‌های علمی بین المللی است.

تست هوش کتل

تست هوش کتل نوعی تست غیر کلامی (تصویری) نابسته به فرهنگ است که به منظور اندازه‌ گیری هوش سیال طراحی شده است.

آزمون هوش کتل به تست هوش نابسته به فرهنگ کتل هم معروف است. ریموند کتل در این تست تمام سعی خود را کرده است تا تاثیر زبان و فرهنگ افراد آزمون دهنده را در نتیجه تست هوش کاهش دهد. به عبارتی نتیجه به دست آمده از این تست کم‌ترین ارتباط را با فرهنگ جایی که فرد از آن آمده و سطح تحصیلات وی دارد.

تاریخچه تست هوش کتل

بعد از ادعای کتل در مورد دو قسمتی بودن هوش انسان (همان طور که گفتیم کتل هوش انسان را به دو بخش هوش متبلور و هوش سیال تقسیم کرد) سعی کرد آزمونی برای اندازه گیری ضریب هوشی افراد نیز طراحی کند.

کتل بر این باور بود اندازه گیری هوش متبلور کار چندان سختی نیست، زیرا هوش متبلور در واقع همان آموخته‌ها و تجربیات فرد در طول دوران زیستنش است، اما هوش سیال این چنین نیست.

هوش سیال یک توانایی ذاتی برای کسب دانش و حل مسئله است به همین دلیل اندازه گیری آن بسیار سخت‌تر از هوش متبلور می‌باشد. بنابراین کتل تصمیم گرفت ذهن خود را به چالش بکشد و آزمونی برای اندازه گیری هوش جاری یا همان هوش مایع طراحی کند.

ریموند کتل اولین نمونه از تست هوش خود را در سال 1930 منتشر کرد. رفته رفته با تکمیل تحقیقات و اطلاعات خود دست به بازبینی این تست در سال‌های ۱۹۴۰، ۱۹۴۴ و ۱۹۶۱ زد.

این تست طراحی شده توسط ریموند کتل که امروزه به نام خود روانشناس «تست هوش کتل» معروف است دارای 3 مقیاس است. تست هوش مقیاس 1 دارای 8 زیر آزمون، تست هوش مقیاس 2 دارای 4 زیر آزمون و تست هوش مقیاس 3 نیز دارای 4 زیر آزمون است. البته هر کدام از این مقیاس‌ها برای یک گروه سنی خاص مناسب هستند.

کاربرد آزمون کتل

آزمون هوش کتل می‌تواند به صورت گروهی یا فردی برگزار شود. البته هر فردی توانایی گذراندن این آزمون را ندارد زیرا هر کدام از مقیاس‌های مربوط به این تست هوش بر اساس سن افراد دسته بندی شده است.

• مقیاس 1: برای کودکان ۴ تا ۸ سال (و بالاتر) و افراد دارای معلولیت ذهنی
• مقیاس 2: برای کودکان ۸ تا ۱۴ سال و همچنین بزرگسالان متوسط
• مقیاس 3: برای کودکان ۱۴ سال به بالا و همچنین بزرگسالان دارای هوش برتر

امروزه از این تست در موارد بسیاری استفاده می‌شود که برخی از آنها عبارتند از:

• کمک در شناسایی معلولیت‌های یادگیری
• شناسایی دانش آموزان برای برنامه‌های شتاب دهنده
• شناسایی احتمال موفقیت دانش آموزان در دوره متوسطه
• راهنمایی و مشاوره برای تعیین مسیر شغلی و زندگی حرفه‌ای
• به عنوان آزمون ورودی انجمن افراد با ضریب هوشی بالا مانند انجمن ۹۹۹ (Triple Nine Society)

چگونه تست کتل را انجام دهیم؟

تست کتل یک آزمون تصویری است و کاملا ماهیت بصری دارد. شما در هر سوال با تعدادی تصویر همراه با یک جای خالی رو به رو می‌شوید که از بین گزینه‌های ارائه شده باید تصویر مناسب را برای جای خالی پیدا کنید. این تست هوش درجه دشواری و استاندارد بالاتر نسبت به تست‌های رایج دیگر دارد.

تفسیر تست هوش کتل

تست هوش مستقل از فرهنگ کتل در نمره دهی نیز با سایر آزمون های IQ  متفاوت است. اگر با آزمون‌های هوش دیگر تا حدودی آشنایی داشته باشید می‌دانید که اکثر آزمون‌های هوش از انحراف معیار 15 و همین طور متوسط 100 برای تعیین ضریب هوشی استفاده می‌کنند.

به عبارتی در نتیجه تست هوش‌های متنوع دیگر ضریب هوشی افراد متوسط جامعه در بازه‌ای بین 85 تا 115 قرار می‌گیرد، در صورتی که همه چیز در مورد آزمون هوش کتل متفاوت است.

انحراف معیار در آزمون IQ کتل برابر با 24 است، بنابراین ضریب هوشی متوسط جامعه در بازه 76 تا 124 قرار می‌گیرد.

نمونه سوال از آزمون کتل

تمام سوالات تست Cattell Culture Fair تصویری هستند و این آزمون به طور کلی ماهیت بصری دارد. دو عدد از سوالات آن را به عنوان نمونه در زیر قرار می‌دهیم.

جمع بندی

به عنوان کلام آخر تنها می‌توان به یکی از نقاط ضعف احتمالی این تست اشاره کرد. همان طور که پیشتر ذکر شد این آزمون یک تست تصویری است و برای کسب نمره خوب در آن فرد آزمون دهنده نیازمند هوش تصویری بالا نیز می‌باشد و شاید این بزرگ‌ترین نقص تست هوش کتل باشد.

سپاسگزاریم که تا انتهای این مقاله با ما همراه بودید. اگر تجربه‌ای از شرکت در آزمون هوش کتل دارید در قسمت نظرات با ما به اشتراک بگذارید.