لکه زرد چشم چیست؟

لکه زرد چشم (Age-related macular degeneration-AMD) یک بیماری چشمی به حساب می‌آید که بیشتر افرادی که در دهه 50 و 60 سالگی قرار دارند، به آن مبتلا می‌شوند و اگر مورد درمان قرار نگیرد، منجر به نابینایی خواهد شد و فرد به دلیل مشکلات بینایی در ابعاد مختلف زندگی با مشکلات رو به رو می‌گردد.

پیش از این در مجله مای اسمارت ژن درباره یکی از بیماری های ژنتیکی چشم، به نام بیماری آب سیاه چشم صحبت کرده بودیم؛ در این مقاله به یکی دیگر از بیماری های چشمی یعنی ماکولای چشم می پردازیم و با علل، عوارض و روش درمان آن آشنا خواهیم کرد. با ما همراه باشید و در انتها نظرات خود را با ما در میان بگذارید.

ماکولای چشم چیست؟

ماکولای چشم که در واقع لکه زرد چشم است، نوعی بیماری چشمی به حساب می‌آید که بخش میانی چشم را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری در افرادی شایع است که در ششمین یا هفتمین دهه عمرشان هستند. این بیماری باعث نابینایی نمی‌شود و فرد با قدرت بینایی کم به فعالیت‌های خود ادامه خواهد داد.

البته باید توجه داشته باشید که اگر بیماری دژنراسیون ماکولا وابسته به سن درمان نشود، احتمالاً بدتر می‌شود و در نتیجه قدرت بینایی فرد در طی چندین ماه یا حتی خیل سریع و در طی چند هفته به شدت کاهش خواهد یافت. به نحوی که در نهایت فرد نابینا خواهد شد.

انواع بیماری ماکولا 

• ماکولای خشک

• ماکولای مرطوب

بیماری ماکولا در دو نوع مرطوب و خشک وجود دارد. نوع اول یا مرطوب، زمانی رخ می‌دهد که عروق خونی به شکل غیر طبیعی پشت شبکیه و زیر ماکولا شروع به رشد می‌کنند.

از طرفی دیگر نوع خشک است و زمانی رخ می‌دهد که ماکولا به علت پیری چشم به مقدار زیادی نازک می‌شود. در نتیجه دید مرکزی تار خواهد شد. باید بدانید که بیماری چشمی (AMD) خشک از نوع مرطوب آن شایع تر است.

علت و عوامل ابتلا به لکه زرد چشم چیست؟

اکنون که می‌دانیم تباهی لکه زرد یا همان لکه زرد چشم چیست، بهتر است به این موضوع بپردازیم که چه عواملی باعث ابتلا به بیماری چشمی (AMD) می‌شود؟ علت دیدن لکه های زرد چیست؟

در حقیقت دژنراسیون ماکولا وابسته به سن نوعی بیماری است که هنوز پژوهش‌ها با قطعیت درباره علت ابتلای به آن نظر نداده‌ اند. اما به طور کلی می‌توان عوامل زیر را در ظهور بیماری ماکولای شبکیه چشم مؤثر بدانیم:

رشد نامنظم عروق چشمی‎

گاهی عروق خونی جدید که در بخش مشیمیه (Choroid) – لایه ای از عروق خونی که بین شبکیه و پوشش خارجی و سفت قرار دارد- به طور نامنظم رشد می‌کنند و به زیر یا داخل ماکولا می‌روند. در این حالت بیماری نئوواسکولاریزاسیون مشیمیه (choroidal neovascularization) به وجود می‌آید. با نشت خون یا مایع به بیرون از عروق خونی، عملکرد شبکیه مختل خواهد شد.

تجمع مایع بیرون چشم

گاهی تراوش مایع موجود در مشیمیه به بیرون و تجمع آن پشت چشم در سلول‌هایی صورت می‌گیرد که اپیتلیوم رنگدانه شبکیه (Retinal Pigment Epithelium) نام دارند. این بی‌ نظمی‌ها منجر به اختلال در عملکرد شبکیه و کاهش دید می‌شود.

اختلالات ژنتیکی

لکه زرد شبکیه چشم یکی از انواع بیماری‌های ژنتیکی به حساب می‌آید. به همین دلیل می‌توان در یک خانواده چندین نفر را دید که به ماکولا دژنراسیون مبتلا هستند.

ماکولای چشم تنها بیماری ژنتیکی در چشم نیست اما همین عامل نقش پر رنگی در ابتلای افراد به بیماری لکه زرد چشم بازی می‌کند. برای آشنایی بیشتر با ژنتیک، مقاله همه چیز درباره ژنتیک را که به ساده شکل درباره DNA صحبت کرده؛ مطالعه نمایید.

علائم دژنراسیون ماکولا

با مطالعه ریسک فاکتورها و عوامل افزاینده احتمال این وجود دارد که بسیاری فکر کنند که در میان سالی و پیری بسیاری از این عوامل مانند فشار خون، دیابت، مشکلات قلبی و عرقی یا گاهی افزایش وزن وجود دارند.

این موضوع نگران کننده می‌شود. اما بهتر است با علائم لکه زرد چشم آشنا شوید تا بدانید که لزومی به مشورت با پزشک متخصص چشم پزشکی یا فوق تخصص شبکیه دارید یا خیر.

کج دیدن خطوط

افرادی که بیماری چشمی (AMD) خشک دارند، با مشکل چروکیدگی ماکولا مواجه می‌شوند. این مسئله باعث می‌شود که بیمار دچار تاری دید شود و هنگام مطالعه یا مشاهده تصویر یا فیلم خطوط را کج و معوج ببیند.

اختلال در دید رنگی (تشخیص رنگ ها)

یکی از علائم مربوط به بیماری لکه زرد چشم، کوررنگی است که با کاهش شدت روشنایی و رنگ‌ها همراه خواهد بود. در واقع افرادی که دچار اختلال در دید رنگی هستند و نمی‌توانند بعضی از رنگ‌ها را تشخیص دهند، احتمال اینکه به ماکولا دژنراسیون نیز مبتلا شده باشند، وجود دارد.

تار شدن بینایی

خشکی ماکولا یکی از عواملی است که دید افراد را مختل می‌کند. افرادی که با مشکل لکه زرد چشم مواجه هستند، از تاری دید شکایت می‌کنند که علت اصلی آن چروکیدگی ماکولاست. در نتیجه شفافیت تصاویر کاهش می‌یابد و اگر درمان نشود با مشکلات جدی تری همراه خواهد بود.

نواحی تیره در میدان دید

افزایش نقاط و لکه‌های سیاه در میدان دید یکی از علائم لکه زرد چشم است که به خاطر مشکلاتی که در عملکرد شبکیه چشم وجود دارد، به وجود می‌آیند. این مشکل در افراد مسن، دیابتی‌ها و آنهایی که نزدیک بینی شدیدی دارند، مشاهده می‌شود.

کاهش دید مرکزی

کاهش دید مرکزی که با نام کم بینایی و نابینایی شناخته می‌شود در بیماران مبتلا به تخریب لکه زرد شبکیه چشم، به دلیل انحطاط ماکولا به وجود می‌آید.

افرادی که به بیماری چشمی (AMD) خشک مبتلا می‌شوند، بیشتر از بیماری ماکولا مرطوب از کاهش دید مرکزی شکایت می‌کنند.

اختلال در شناسایی چهره‌ ها

از علائم دیگری که به بیماری تباهی لکه زرد نسبت می‌دهند، اختلال در شناسایی چهره‌هاست. در واقع آسیبی که به ماکولا و سپس شبکیه چشم وارد می‌‌شود، با تاری و اختلال در دید همراه است. همین موضوع شناسایی چهره‌ها را برای بیماران دشوار خواهد کرد.

تیرگی در کلمات چاپ شده کاغذ

تاری دید، کاهش دید مرکزی و حتی اختلال در دید رنگی که به خاطر آسیب وارد شده به ماکولا به وجود می‌آیند، باعث احساس تیرگی هنگام مطالعه متون می‌شود. در این شرایط فرد مبتلا به بیماری ماکولای شبکیه چشم باید با متخصص چشم مراجعه کند تا مسیر درمان به بهترین شکل انجام شود.

ریسک فاکتورهای ابتلا به تباهی لکه زرد – AMD

با اینکه هنوز علل ابتلا به لکه زرد چشم دقیق مشخص نیست، پزشکان و پژوهشگران معتقدند که ریسک فاکتورهایی در زندگی هستند که احتمال ابتلای افراد به آن بیماری را افزایش می‌دهند. به همین دلیل در ادامه به مواردی می‌پردازیم که حضور آنها در زندگی خطر ابتلا به لکه زرد چشم را افزایش می‌دهد.

افزایش سن

سن یکی از مهم‌ ترین عواملی است که بستر را برای ابتلا به لکه زرد چشم یا همان دژنراسیون ماکولا وابسته به سن بیشتر می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که مبتلایان به بیماری لکه زرد چشم  در دهه 50 و 60 سالگی قرار دارند.

سابقه خانوادگی

همانطور که پیش از این اشاره کردیم، ژنتیک یکی از عوامل مؤثر در ابتلای افراد به بیماری‌های چشم از جمله بیماری ماکولای چشم به حساب می‌آید.

پژوهشگران توانسته‌ اند ژن‌هایی را تشخیص دهند که باعث ابتلای افراد به لکه زرد چشم خواهد شد.

به همین دلیل شاهد این موضوع بوده ایم که احتمالاً افراد مختلف در یک خانواده به این بیماری چشمی مبتلا شده اند.

نژاد

پژوهشگران در بررسی‌های زیستی و انسان شناسی متوجه این موضوع شده اند که:

مبتلایان به بیماری ماکولای شبکیه چشم در میان سفید پوستان بیشتر از سیاه پوستان یا افرادی با نژاد زرد پوست است.

بنابراین عامل «نژاد» در میان ریسک فاکتورهای این بیماری چشمی قرار می‌گیرد.

کلسترول بالا

کلسترول بالا و دشواری در متابولیسم آن از عوامل مهمی به حساب می‌آیند که تأثیر آنها به سلول‌های شبکیه چشم آسیب می‌زند. به همین دلیل پزشکان توصیه می‌کنند که مردم به ویژه افراد مسن از خوردن زیاد از حد غذاهایی که به مقدار زیادی کلسترول دارند، مانند انواع فست فود، جلوگیری کنند.

رژیم غذایی ناسالم

همانطور که اشاره کردیم، کلسترول بالا عملکرد صحیح شبکیه چشم را مختل می‌کند. این در حالی است که کربوهیدرات‌ها و قند خون بالا هم تأثیر منفی بر سلامت چشم، به خصوص شبکیه دارند.

افرادی که غذاهای پر چرب، سرخ کردنی و فست فود را به مقدار زیاد می‌خورند یا خوراکی‌های شیرین مانند بیسکویت، شکلات، شیرها طعم دار و کیک را به مقدار زیادی مصرف می‌کنند، بیشتر در خطر ابتلا به کله زرد قرار دارند.

پیش از انتخاب رژیم غذایی، باید شناخت کافی از آن داشته باشید؛ در مقاله آشنایی با بهترین رژیم های غذایی، اطلاعات مفیدی کسب خواهید کرد.

سیگار

سيگار باعث کاهش سطح سرمی آنتی اکسيدان‌ها در بدن می‌شود. به همین دلیل مشیمیه چشم آسیب می‌بیند. در نتیجه شاهد افزایش احتمال ابتلای افراد به بیماری چشمی (AMD) خواهیم بود.

این در حالی است که کاهش میزان آنتی اکسیدان‌ها باعث قرار گرفتن چشم در معرض رادیکال‌های آزاد و کاهش میزان دریافت مواد مغذی توسط چشم می‌شود. به همین خاطر سیگار از ریسک فاکتورهای ماکولای چشمی به شمار می‌آید.

اضافه وزن

پیروی از رژیم غذایی نامناسب باعث افزایش وزن خواهد شد که خود با افزایش میزان کلسترول و قند خون همراه است. به همین دلیل بافت چشم از جمله شبکیه تحت تأثیر منفی قرار می‌گیرد. همین نکته نشان می‌دهد که چاقی می‌تواند احتمالا ابتلا به ماکولای چشم را افزایش دهد.

بیماری قلبی

بیماری‌های پر خطر قلبی و عروقی باعث کاهش خونرسانی به چشم می‌شوند. از طرفی آسیب به شریان کاروتید منجر به انسداد جریان خون به چشم می‌شود. به همین دلیل شبکه چشم آسیب دیده و شاهد ابتلای فرد به بیماری لکه زرد چشم خواهیم بود.

از کجا بدانیم بیماری قلبی داریم یا نه؟ بیماری های قلب علائم مختلفی می تواند داشته باشد؛ در مقاله شایع ترین علائم بیماری قلبی، این موضوع را بررسی کردیم.

فشار خون بالا

با توجه به اینکه در بخش‌های مختلف چشم عروق خونی وجود دارند، بیماری فشار خون بالا می‌تواند عروق مشیمیه، کروئید و ملتحمه را تحت تأثیر قرار دهد. این تأثیرگذاری به نوبه خود عملکرد شبکیه و سایر قسمت‌های چشم را مختل می‌کند. بنابراین احتمال ابتلا به لکه زرد چشم به شکل قابل توجهی افزایش می‌یابد.

دوربینی

مطالعات نشان می‌دهند که عیب انکساری دوربینی چشم یکی از عوامل بسیار مؤثر در ابتلای افراد به لکه زرد چشم است. زیرا این نقص در بینایی احتمال ابتلا به بیماری نئوواسکولاریزاسیون و پس از آن ماکولای چشمی را افزایش می‌دهد.

چشم رنگ روشن

افرادی که رنگ چشم روشن دارند، بیشتر در خطر ابتلا به ماکولا دژنراسیون هستند. در حقیقت، چشمانی با رنگ آبی و سبز رنگ‌دانه کمتری نسبت به چشمانی با رنگ قهوه ای و مشکی دارند. همین موضوع باعث می‌شود که بیشتر در خطر ابتلا به لکه زرد چشم باشند.

پیشگیری از ابتلا به بیماری چشمی ماکولا (AMD)

اکنون با علائم افرادی که به لکه زرد چشم مبتلا هستند آشنا شدیم. از طرفی ریسک فاکتورهای این بیماری را شناختیم. اما سؤال اینجاست که چگونه می‌توان سبک زندگی را به نحوی تغییر داد که در میان سالی و پیری به ماکولا دژنراسیون مبتلا نشد؟

در ادامه نکاتی را توضیح خواهیم داد که به واسطه اجرای آنها بتوانید احتمال ابتلا به بیماری چشمی مورد بحث را به حد قابل توجهی کاهش دهید.

ترک دخانیات

مصرف دخانیات مانند سیگار کشیدن باعث کاهش میزان آنتی اکسیدان‌های بدن می‌شود. در واقع آسیب به سیستم ایمنی باعث بروز چنین مشکلی خواهد شد. این اتفاق با حضور رادیکال‌های آزاد در چشم و تلاش این عضو بدن برای حذف آنها همراه است.

در نتیجه عملکرد شبکیه و سایر بخش‌های چشم از روال معمول خارج می‌شود. اما ترک دخانیات باعث حفظ سطح معمولی از آنتی  اکسیدان‌ها و حفظ سلامت چشم خواهد شد.

فعالیت بدنی منظم (ورزش)

وزرش منظم یکی از راه‌‌های مناسب برای کاهش کلسترول و مبتلا نشدن به چاقی است. شما می‌توانید با فعالیت بدنی کافی به حفظ سلامت مشیمیه و شبکیه چشم کمک کنید. در نتیجه توصیه پزشکان مبنی بر وزرش را نباید نادیده گرفت.

مراقبت از فشار خون

همانطور که در علائم بیماری لکه زرد چشم مشاهده کردید، فشار بالای عروق خونی چشم باعث تراوش مایع یا خون از مشیمیه به سلول‌های شبکیه و تجمع آن در پشت چشم خواهد شد.

در نتیجه با کنترل فشار خون با دارو، رژیم غذایی یا حتی عصبی نشدن می‌توانید میزان فشار خون عروق چشمی را هم کنترل کرده و احتمال ابتلا به دژنراسیون ماکولا وابسته به سن را کاهش دهید.

برای پیشگیری از فشار خون بالا چه کار کنیم؟ 

مراقبت از سطح کلسترول

با کنترل میزان کلسترول خون، می‌توان احتمال بروز بیماری‌های قلبی و عروقی یا فشار خون را کاهش داد. در حالی که شاهدیم متابولیسم کلسترول بالای خون باعث آسیب زدن به اندام‌های مختلف از جمله چشم می‌شود. بنابراین بهتر است میزان کلسترول خون را با تغییر رژیم غذایی و خوردن قرص برای کاهش ابتلا به بیماری ماکولا کنترل کنیم.

شرایط زندگی با لکه زرد شبکیه

سبک زندگی تأثیر بسزایی در سلامت افراد دارد. شرایط زندگی شامل خوراک، فعالیت‌های بدنی و  روابط افراد با اطرافیان و محیط می‌شود. مواردی که پیش از این نیز به آنها اشاره کردیم. بنابراین با رعایت موارد درست می‌توان سلامت اندام‌های مختلف از جمله چشم را تضمین و احتمال ابتلا به بیماری ماکولای چشم یا هر بیماری دیگر کاهش داد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

بیماری ماکولا به گونه ای است که اگر درمان نشود، به نابینایی فرد مبتلا منجر خواهد شد. اگرچه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما پزشک شما را از نوع بیماری و روش‌هایی که به کنترل شرایط کمک می‌کنند، مطلع می‌سازد. بنابراین باید با دیدن علائمی که پیش از این به آنها پرداختیم آشنا باشید.

جمع‌ بندی

• لکه زرد چشم (Age-related macular degeneration-AMD) یک بیماری چشمی به حساب می‌آید که بیشتر افرادی که در دهه 50 و 60 سالگی قرار دارند، به آن مبتلا می‌شوند.
• لکه زرد شبکیه در دو نوع مرطوب و خشک وجود دارد. نوع اول یا مرطوب، زمانی رخ می‌دهد که عروق خونی به شکل غیر طبیعی پشت شبکیه و زیر ماکولا شروع به رشد می‌کنند. از طرفی دیگر نوع خشک است و زمانی رخ می‌دهد که ماکولا به علت پیری چشم به مقدار زیادی نازک می‌شود.
• اضافه وزن، سیگار کشیدن، نژاد، رنگ روشن چشم، بیماری قلبی، افزایس کلسترول، دیابت، سن و سابقه خانوادگی از جمله عواملی هستند که احتمال ابتلای افراد به بیماری ماکولا را افزایش می‌دهند.
• تاری دید، تیرگی کلمات در کاغذ، خطوط کج، اختلال در دیدن رنگ‌ها و تشخیص چهره‌‌ها از علائم ماکولا محسوب می‌شوند.
• تغییر شرایط زندگی، کنترل سطح کلسترول خون، کنترل فشار، مصرف نکردن دخانیات و پیروی از رژیم غذایی مناسب به کاهش احتمال ابتلا به بیماری چشمی (AMD) کمک می‌کنند.

سوالات شما