دروغگویی در کودکان یک امر طبیعی است. حتی اگر شما والدین خوبی هم باشید، ممکن است بارها با چنین رفتاری از فرزند خود مواجه شوید. وقتی کودک دروغ می‌گوید شاید حتی در مواردی تربیت خود را زیر سؤال ببرید. به عنوان یک والد طبیعی از دروغ گفتن فرزند خود ناراحت و حتی در موارد شدید عصبانی شوید.
اما بسیاری از افراد هم در مقابل این رفتار ساده عبور می‌کنند و به مرور باعث نهادینه شدن چنین خصلتی در فرزند خود خواهند شد که در نهایت می‌تواند آینده شغلی و زندگی شخصی او را تحت تأثیرات منفی قرار دهد.
یکی از راه هایی کنترل اختلال دروغگویی کودکان، پی بردن به ریشه دروغگویی فرزند و علت آن است. با پیدا کردن دلایل دروغگویی، بهتر می‌توانید از دروغگویی کودک در آینده پیشگیری کنید. به همین دلیل در این راهنما به بررسی این مسئله و ریشه یابی آن از نگاه روانشناسی می‌پردازیم.
کودک در چه موقعیت هایی به دروغ پناه می برد؟
دروغگویی در کودکان می‌تواند به علل مختلفی اتفاق بیفتد. برای مثال زمانی که کودک قصد دارد اشتباه خود را بپوشاند تا به دردسر گرفتار نشود، دروغ می‌گوید. کودکانی که در موقعیت‌های استرس زا قرار می‌گیرند نیز ممکن است برای جلوگیری از بروز درگیری دروغ بگویند.
حتی بروز اتفاقات بد و گاهی شرم آور برای کودک می‌تواند در دروغگویی او نقش داشته باشد. در چنین حالتی کودک برای اینکه موضوع را پنهان نگه دارد یا برای اینکه نسبت به اتفاق رخ داده حس بهتری پیدا کند، به دروغ متوسل می‌شود.
دو عامل مهم که در دروغگویی کودک نقش دارند، سن و موقعیت هستند. بر این اساس خردسالان ممکن است درباره هر چیزی دروغ بگویند، بدون اینکه درباره درست یا نادرست بودن آن حسی داشته باشند. این در حالی است که دروغگویی کودکان دبستانی می‌تواند نشأت گرفته از حفظ حریم خصوصی برای آن‌ها باشد.
نکات مهمی که در اصول تربیتی کودک باید رعایت شود! برای مطالعه کلیک کنید: اصول تربیتی کودک
کدام دسته از کودکان بیشتر دروغ می گویند؟
همانطور که گفتیم کودکان دارای استرس و کسانی که از تنبیه والدین خود می‌ترسند، به پنهان کاری و دروغ تمایل بیشتری دارند. کودکان قبل از سنین مدرسه و تا پیش از رفتن به دبستان معمولاً در دنیایی غیر واقعی زندگی می‌کنند.
به همین دلیل دروغگویی در کودکان پیش از دبستان بیشتر با خیالات همراه است. از سوی دیگر کودکان وقتی وارد دوران دبستان می‌شوند، بیشتر برای دروغ گفتن دلایل واقعی دارند. به همین دلیل نباید رفتن به دنیای فانتزی کودکانه را با دروغگویی اشتباه بگیریم.
این در حالی است که با بالا رفتن سن کودک و قدم گذاشتن او به دبستان دروغ گفتن می‌تواند ریشه‌های روانشناختی جدی تری داشته باشد.
البته سنی که کودک تقریباً می‌تواند دنیای واقعی را از خیالی تشخیص دهد، حدود 10 سالگی (در برخی کمتر و در برخی بیشتر) است. بنابراین ریشه دروغگویی کودکان در سنین بالاتر باید حتماً مورد بررسی قرار گیرد.
مطلب پیشنهادی: بهترین سن استعدادیابی کودکان
قطعا شناخت بیشتر نسبت به فرزندتان، به تشخیص اینکه کودک شما در کدام دسته قرار می گیرد، بیشتر کمک می کند. برای شناخت و درک بیشتر کودک در ابتدا بهتر است به تیپ شخصیتی کودک پی ببرید؛ در این صورت درک علت برخی رفتارها و واکنش ها برایتان آسان تر می شود؛ برای کسب اطلاعات بیشتر در این باره می توانید به تشخیص تیپ شخصیتی کودک سر بزنید.
دروغگویی در کودکان بیشتر در چه بازه سنی اتفاق می افتد؟
بر اساس مطالعات، دروغگویی در کودکان حدوداً از 3 سالگی شروع می‌شود. در واقع کودک در این سن متوجه می‌شود که شما نمی‌توانید ذهن او را بخوانید، بنابراین ممکن است به گفتن چیزهایی روی بیاورد که حقیقت ندارند.
از طرف دیگر کودکان 4 تا 6 ساله بیش از سایر کودکان خود دروغ می‌گویند. جالب است بدانید که هر چه سن کودک بالاتر می‌رود، با تطبیق دادن صدا و چهره خود، راحت تر می‌تواند دروغ بگوید.
کودکان با افزایش سن از خیال پردازی فاصله می‌گیرند، دروغ‌هایی می‌گویند که بر پایه واقعیت است و از طرف دیگر نمونه دروغ‌های آن‌ها پیچیده تر از قبل می‌شود.
در سن دبستان کودکان درک بهتری از ذهن اطرافیان دارند و بهتر می‌توانند از کلمات برای دروغگویی استفاده کنند. یک نوجوان نیز اغلب برای جلوگیری از آسیب رسیدن به اطرافیان دروغ می‌گوید.
به کودکت یاد بده از توانایی هاش درست استفاده کنه!
با آزمایش استعدادیابی ژنتیکی، ویژگی های ذاتی فرزندت رو بشناس و برای تقویت نقاط قوت و ضعفش راهکار دریافت کن! اینطوری آینده اش روشنه!
کودک دروغگو از دیدگاه روانشناسی
جالب است بدانید که طبق تحقیقات روانشناسی تقریباً همه بچه‌ها در مقاطعی دروغ می‌گویند. پس نباید هنگام دروغگویی فرزند خود احساس تنهایی کنید. اما این به معنای سهل انگاری هم نیست. کودکان همه دروغ می‌گویند، اما والدین، مدارس و به طور کلی محیط از جمله عوامل مؤثر در شدت دروغگویی محسوب می‌شوند.
از نظر روانشناسی کودکان از حدود 3 سالگی در زمانی که دیدگاه دقیق نسبت به دروغ ندارند، به این رفتار دست می‌زنند. اما با گذشت زمان کودک از این زمان فاصله می‌گیرد و از دروغگویی برای مقاصد دیگری استفاده می‌کند.
بر اساس مطالعات روانشناسی کودکان والدین سهل گیر، بیش از سایر کودکان دروغ می‌گویند. پس نگرش والدین در این زمینه هم مؤثر است. روانشناسان تأکید دارند که داستان‌ها از جمله عوامل مؤثر در آموزش و ترویج صداقت هستند.
در این بین داستان‌هایی که مستقیماً با تنبیه سر و کار دارند، تأثیرات کمتری از کتاب‌هایی دارند که روی جنبه صداقت تأکید می‌کنند. سه کتاب «پادشاه دروغگو»، «حقیقت از نظر آرتور» و «پسری که دروغ گفت» از جمله کتاب‌های داستانی مناسب در این زمینه هستند.
مطلب پیشنهادی: روش های استعدادیابی کودکان
علت و ریشه دروغگویی در کودکان چیست؟
دروغگویی در کودکان یکی از مسائل آزار دهنده ای است که تقریباً در سنین مختلف بیشتر والدین را درگیر می‌کند. این مسئله علل گوناگونی دارد، به همین دلیل بسیار مهم است که با دلیل دروغگویی فرزند خود آشنا شوید. اگرچه دروغگویی کودک خصوصاً وقتی مداوم باشد، بسیار ناراحت کننده است، اما شما باید به دید یک فرصت به آن نگاه کنید تا ببینید چه چیزی کودک شما را آزار می‌دهد و او را وادار به دروغگویی می‌کند.
بنابراین اگر بتوانید ریشه دروغگویی در کودکان را بیابید، به راحتی می‌توانید این مشکل را بدون نیاز به روانشناس درمان کنید. در ادامه به ذکر دلایل اختلال دروغگویی در کودکان می‌پردازیم.
پنهان کاری و سرپوش گذاشتن
گاهی فرزندان کاری خلاف میل شما انجام می‌دهند و برای سرپوش گذاشتن به آن دروغ می‌گویند. این حالت به دلیل جلوگیری از مجازات از سوی شما رخ می‌دهد که اغلب یکی از شایع ترین دلایل دروغگویی در کوکان هم محسوب می‌شود.
زمانی که کودک احساس کند گفتن حقیقت به شما می‌تواند در هر حالتی عواقب بدی داشته باشد، ترجیح می‌دهد که اصل ماجرا را از شما پنهان کند. این حالت در کودکانی که زیاد تنبیه بدنی می‌شوند بیشتر است.
جلب توجه
یکی دیگر از دلایل دروغگویی در کودکان که اتفاقاً بسیار هم شیوع دارد، جلب توجه است. زمانی که فرزند شما به گفتن دروغ‌های واضح و آشکار روی می‌آورد، معمولاً می‌خواهد مورد توجه اطرافیان خود قرار بگیرد. کودکانی که از کمبود توجه والدین رنج می‌برند، اغلب بیش از سایر هم سن و سالان خود به دروغگویی روی می‌آورند.
کنجکاوی یا سرگرمی
کودکان مانند افراد بزرگسال فکر نمی‌کنند. آن‌ها ممکن است حتی برای سرگرمی و گاهی برای کشف احتمالات مختلف به دروغ متوسل شوند. بنابراین دلیل دروغگویی در برخی از موارد هیچ ارتباطی با محیط یا رفتار شما ندارد و نتیجه طرز فکر کودک برای سرگرمی خواهد بود.
داشتن تخیلات
دروغ‌ها همیشه هم عمدی نیستند. این رفتار گاهی از فانتزی‌های کودکان و تخیلات آن‌ها نشأت می‌گیرد. به همین دلیل ممکن است آن‌ها ناخواسته دروغ بگویند.
این حالت خصوصاً در کودکانی که سن پایین تری دارند و هنوز با دنیای واقعی ارتباط عمیقی پیدا نکرده اند، بیشتر دیده می‌شود. تخیلاتی که منجر به دروغگویی در کودکان می‌شوند، اغلب به دلیل این است که آن‌ها خیال پردازی‌های خود را با زندگی واقعی اشتباه می‌گیرند.
کسب عزت نفس از طریق بزرگ نمایی
یک کودک ممکن است دروغ‌هایی به اطرافیان خود بگوید که اغراق آمیز هستند. این گروه از کودکان معمولاً از طریق دروغ‌های بزرگ به دنبال کسب عزت نفس در خود هستند تا بتوانند خود را در جایگاه بالاتری قرار دهند. برای مثال کودکی که به دروغ ادعا می‌کند در مسابقه فوتبال توانسته 10 گل بزند، در این دسته قرار می‌گیرد.
دروغ سفید برای مؤدب بودن
دروغ سفید یکی دیگر از دروغ‌هایی است که می‌تواند کودکان را درگیر کند. چنین دروغ‌هایی به عنوان یک نقاب از سوی کودک برای پنهان کردن کمبودها، ضعف‌ها و یا در خوشبینانه ترین حالت، به منظور مؤدب بودن به کار گرفته می‌شوند.
برای مثال وقتی یک کودک در تولد خود کادویی می‌گیرد که به آن علاقه ندارد اما از داشتن آن ابزار خوشحالی می‌کند، در واقع به دروغ سفید روی آورده است. این گروه از کودکان معمولاً نمی‌خواهند به احساسات دیگران آسیب بزنند.
حفاظت از اطرافیان
کودک گاهی برای حفاظت از دیگران خود را در شرایط دروغ گفتن قرار می‌دهد. این سری از دروغ‌ها اغلب برای دوستان صمیمی یا اعضای خانواده گفته می‌شوند. کودکان بسته به شرایطی که در آن قرار می‌گیرند، ممکن است احساس کنند که باید برای کمک و حفاظت از اطرافیان دروغ بگویند.
با کودک دروغگو چگونه برخورد کنیم؟
برای اینکه بتوانید با دروغگویی در کودکان مقابله کنید، قبل از هر چیز باید نوع دروغ آن‌ها را تشخیص دهید. شما باید بفهمید که دروغگویی از واقعیت یا تخیل کودک نشأت گرفته است تا بتوانید مطابق با آن راه حل مناسب را در پیش بگیرید.
هنگام آگاهی از دروغگویی کودک به جنگ قدرت با او نروید، لحن تنفرآمیز نداشته باشید و بدون زدن اتهام به آرامی به او بگویید که از دروغگویی او آگاه هستید.
هرگز از تنبیه بدنی برای رفع مشکل دروغگویی کودک استفاده نکنید و ضمن آموزش دادن ارزش‌های اخلاقی به وی، خودتان مظهر صداقت باشید.
خواندن برخی از کتاب‌های داستان دروغگویی برای کودکان یا اشعار کودکانه در این زمینه هم می‌تواند به عنوان یک روش فوق العاده در ایجاد بحث درباره دروغگویی و راه عبور از آن محسوب شود.
شما به جای داشتن واکنش‌های تند می‌توانید در قالب یک داستان آموزنده و به صورتی کاملاً دوستانه، درست و نادرست و دوراهی‌های اخلاقی را به فرزند خود نشان دهید.
درمان اختلال دروغگویی کودکان
اگر به دروغگویی کودکان بی توجه باشیم، این رفتار می‌تواند به یک عادت ناخوشایند تبدیل شود. عادتی که به وی می‌آموزد تا همیشه برای فرار از مشکلات و مسئولیت‌ها به دروغ گفتن روی بیاورد.
به همین دلیل وقتی متوجه دروغ گفتن در فرزند خود شدید، بسیار مهم است که این مسئله را با توجه به سن او ریشه یابی کنید، سپس بر اساس علت به درمان وی بپردازید. در ادامه به معرفی برخی از درمان‌های دروغگویی در کوکان می‌پردازیم.
- گفتن حقیقت را به عنوان یکی از قوانین خانه در نظر بگیرید.
- خودتان به عنوان الگوی رفتاری همیشه و در هر موقعیتی صادق باشید.
- در سنین کودکی تفاوت بین حرف راست و دروغ را به کودک بیاموزید.
- در زمان گیر انداختن کودک هنگام دروغگویی، به او فرصتی دوباره برای گفتن حقیقت بدهید.
- به جای تنبیه و سلب امتیاز، برای کودک کار و مسئولیت اضافی در نظر بگیرید.
- از پیامدهای دروغگویی در زندگی برای کودک بگویید.
کتاب در مورد دروغگویی کودکان
آموزش بیش از تنبیه می‌تواند در تربیت درست فرزند شما برای داشتن صداقت و پرهیز از دروغگویی مؤثر باشد. اما انتخاب کتابی که علاوه بر محتوای خوب، از نظر سنی برای کودک مناسب باشد، کمی دشوار به نظر می‌رسد.
به همین دلیل ما در ادامه به معرفی چند مورد از کتاب‌های داخلی و خارجی در زمینه اختلال دروغگویی در کودکان می‌پردازیم تا بتوانید با آسودگی خیال آن‌ها را خریداری و استفاده کنید.
- کتاب دیگ خالی: مناسب برای گروه سنی 4 تا 8 سال
- کتاب حقیقت صادقانه به خیر: مناسب برای گروه سنی 4 تا 8 سال
- کتاب راستش را بگو: مناسب برای گروه سنی بالای 4 سال
نتیجه گیری
دروغگویی در کودکان یکی از مشکلات رایجی است که تقریباً تمام والدین در دوره ای با آن درگیر هستند. این رفتار از حدود 3 سالگی بروز پیدا می‌کند و اگرچه در اوایل کودکی بیشتر به خاطر تخیلات و فانتزی‌های ذهنی کودک رخ می‌دهد، اما رفته رفته بر اساس واقعیت موجود بروز پیدا می‌کند.
دروغگویی در سنین بعد از مدرسه یک اختلال است و باید مورد توجه قرار گیرد. برخی از کتاب‌های داستانی مانند «پادشاه دروغگو» برای نکوهش این رفتار نامناسب و آموزش صداقت به کودکان مناسب هستند.
