شخصیت یک سیستم سلسله مراتبی است که می تواند به دو خصیصه ی اصلی تقسیم شود، خلق و خو  – Temperament – و سرشت – Character – . به زبان دیگر، از دیدگاه کلونینجر شخصیت هر فرد با تعامل بین خلق و خو و سرشت تعریف می شود. درحالیکه خلق و خو از هنگام تولد خصیصه های بیولوژیکی را نمایش می دهد، سرشت می تواند از محیطی که هر فرد در آن بزرگ می شود تاثیر بگیرد.

خلق و خو تفاوت بین انسان ها را زمانیکه یک واکنش ناگهانی به محرک های محیطی نشان می دهید، بیان می کند: این واکنش شامل الگوهای ساده ی احساسی فعال شده توسط محرک، مانند خشم، وابستگی و شناسایی است. به عبارت دیگر، واکنش های مختلف نشان دهنده ی تنوع بیولوژیکی است. خلق و خو در کودکی قابل شناسایی است و در طول عمر نسبتا یکسان است: با مطالعه بر روی دوقلوها فهمیدند که خلق و خو به میزان 50% وراثتی است.

• درباره خلق و خوی دوقلوها در مدرسه بخوانید!
• 16 راه کنترل خشم

مطالعات خلق و خوی کلونینجر

با مطالعاتی که دانشمند روانشناس ژنتیکی،  کلونینجر بر روی آسیب پذیری اختلالات ذهنی انجام داد؛ توانست مدل جامع خلق و خو برمبنای ژنتیک، نوروبیولوژیکی و نوروفارماکولوژیکالی ارایه دهد. تمرکز او برروی ساختار یادگیری هر فرد بود، همان طور که روانشناسان رفتار شناختی مدت هاست این ساختار را بررسی کرده اند. مدل او براساس 4 بعد خلق و خو است: 

• آسیب پرهیزی (Harm Avoidance): عصبی و بدبین در برابر فعال و خوش بین
• نوجویی (Novelty seeking): تکانشی و واکنش سریع در برابر سخت و واکنش کند
• وابستگی به پاداش (Reward dependence): گرم و در جستجوی تایید در برابر سرد و منزوی
• پشتکار (Persistence): تلاشگر و هدفمند در برابر دلسرد و دیرباور

این 4 ویژگی خلق و خو، ابزار بسیار قدرتمندی برای شناسایی اختلالات شخصیتی و آسیب پذیری نسبت به بسیاری از اختلالات ذهنی است.

آسیب پرهیزی (Harm avoidance):

میل شدید به نشان دادن واکنش های منفی است. ویژگی شخصیتی است که یا نگرانی بیش از حد، بدبینی، خجالت، داشتن ترس، شکاکی و به آسانی خسته شدن همراه است. این ویژگی در ارتباط مستقیم با روان رنجوری و ارتباط معکوس با برون گرایی از تست شخصیت شناسی نئو(بیگ فایو) است. 

بسیاری از افرادی که این خلق و خو را دارند، از اختلالات غذا خوردن رنج می برند. برخی اختلالات دیگر از جمله بی خوابی – Insomnia –، میگرن و  انواع افسردگی مثل افسردگی فصلی، به این ویژگی مرتبط هستند. افراد آسیب پرهیز نسبت به انتقاد و مجازات بسیار محتاط هستند.

نوجویی (Novelty Seeking):

تمایل به واکنش هیجانی در شرایط تازه. در روانشناسی با فعالیت هایی که در پاسخ به تحریک های محیطی جدید، تصمیم گیری های تکانشی، افراط در برخورد با گرفتن پاداش، به راحتی عصبانی شدن و پرهیز از ناامیدی گفته می شود. مانند سایر ویژگی های مدل کلونینجر، این ویژگی هم به میزان زیادی وراثتی است. 

یک مطالعه نشان داده است که نوجویی در ارتباط معکوس با آسیب پرهیزی و تا حد متوسطی با خودمحوری و تعالی است. و نیز در ارتباط مثبت با بعد برون گرایی مدل بیگ فایو و به میزان کمتری با باز بودن به تجربیات جدید و در ارتباط معکوس با وجدانی بودن است.

این افراد به آسانی بی حوصله می شوند و تکانشی رفتار می کنند. مهم است که بدانیم این ویژگی با افزایش سن، بخصوص بدلیل توسعه های نهایی ساختار مغز در جوانی و بزرگسالی، کاهش می یابد.

وابستگی به پاداش (Reward dependence):

ویژگی که واکنش به سیگنال های پاداش، به ویژه تاییدهای اجتماعی، حمایت اجتماعی و احساسی است. وقتی این ویژگی از حد نرمال خارج می شود، می توانید بروز اختلالات شخصیتی و اعتیاد است.

در روانشناسی، وابستگی به پاداش یک صفت وراثتی است که در طول زندگی ثابت می ماند. این مکانیزم ژنتیکی نوروفیزیولوژیکی است که درک ما از اجتماع و محیط را هدایت می کند. اگرچه ما با این خلق و خوها به دنیا می آییم ولی بیان این ویژگی در طول زندگی با تجربیاتی که به دست می آوریم توسعه پیدا می کند. 

بروز بیش از حد این صفت در فرد می تواند موجب اختلالات روانی، از جمله رفتارهای اعتیادآور، جامعه ستیز – Sociopath – و اختلالات شخصیتی شود. 

پشتکار(Persistence):

این صفت برای کسانی به کار رفته می شود که به رغم خستگی و ناامیدی، همچنان به تلاش ادامه می دهند. مطالعات کلونینجر نشان می دهد که این ویژگی به میزان بسیار زیادی وراثتی است.

در یک مطالعه که به بررسی مدل شخصیتی کلونینجر با مدل بیگ فایو، به این نتیجه رسیده اند که این ویژگی با وجدانی بودن مرتبط است. علاوه بر این پشتکار در ارتباط مثبت با تعالی دادن فرد است.

خلق و خو و دی ان ای

شخصیت بیانگر ارتباط هر فرد با خودش و با سایرین است، و بیانگر تفاوت های هر یک از ما براساس ژنتیک، تجربیات و آنچه آموخته ایم است. اگر چه تغییر یک شبه در کسی رخ نمی دهد، ولی با شناخت سرشت و آگاهی از DNA خود می توانیم در راستای پیشرفت و تغییر در مسیر زندگی گام برداریم.