بیماری پارکینسون و عاقبت آن

بیماری پارکینسون یکی از بیماری‌های پیشرونده مغز و اعصاب به حساب می‌آید که به دلیل آسیب سلول‌های عصبی در مغز، ترشح هورمون دوپامین کاهش می‌یابد و نتیجه آن بروز علائمی از جمله کندی حرکت، لرزش دست و پا و مشکل در تکلم و بلع است.

در این مقاله از مجله مای اسمارت ژن شما را با تشخیص، مراحل و درمان بیماری پارکینسون آشنا خواهیم کرد. در ادامه همراه ما باشید.

بیماری پارکینسون چیست؟

بیماری پارکینسون (Parkinson’s disease-PD) یکی از انواع بیماری‌های مغز و اعصاب به حساب می‌آید که سیستم عصبی تمام بدن را تحت الشعاع قرار می‌دهد.

بنابراین عملکرد تمام اندام‌ها نیز متأثر از فعالیت متفاوت سیستم عصبی و کاهش مداوم تولید دوپامین در مراحل مختلف بیماری پارکینسون هستند.

بیماران مبتلا به پارکینسون علائم مختلفی را در طول عمر خود تجربه می‌کنند. اما با آگاه شدن از آن علائم امکان بهبود کیفیت زندگی و توانمندتر زندگی کردن وجود دارد.

نحوه عملکرد سیستم عصبی و تاثیر بیماری پارکینسون بر آن

مغز به عنوان بخش اصلی سیستم عصبی مرکزی دارای میلیاردها رشته عصبی است که کار انتقال پیام‌های عصبی را بر عهده دارند.

در توضیح ساده باید بگوییم که انتقال دهنده‌های عصبی مانند دوپامین از طریق فاصله سیناپسی از نورونی به نورون دیگر منتقل می‌شوند و پیام‌های این انتقال دهنده‌های عصبی را از طریق سیستم عصبی محیطی به اندام‌های مختلف بدن منتقل می‌کنند.

مراحل اولیه بیماری پارکینسون هنگامی شکل می‌گیرند که 80 درصد سلول‌های عصبی تولید کننده دوپامین از بین رفته اند.

در حقیقت درباره چگونگی ایجاد پارکینسون باید بگوییم، اولین علائم هنگامی بروز می‌کنند که تنها 20 درصد از سلول‌های تولید کننده دوپامین در مغز بیمار پارکینسونی فعال هستند. اما این سلول‌های عصبی به تدریج از بین می‌روند و روند کاهش تولید دوپامین تا آخر عمر ادامه می‌یابد.

جیمز پارکینسون کیست؟

جیمز پارکینسون پزشک بریتانیایی قرن 18 میلادی است که بر خلاف تصور مردم از نام بیماری پارکینسون، این پزشک انگلیسی به دلیل تلاشی که در انتشار اطلاعات پزشکی و کارهای جغرافیایی داشت، به موفقیت رسید.

در واقع دغدغه اصلی او پیدا کردن روش‌های درمانی برای انواع بیماری‌ها بود. به این واسطه آثار پزشکی متعددی از او به یادگار مانده اند. مهم ترین اثر او دایره المعارف پزشکی خانواده بود که به انواع مراقبت‌های بهداشتی و درمان بیماری‌های شایع می‌پرداخت.

جالب است بدانید با اینکه دکتر پارکینسون فردی پر تلاش در جهت درمان مردم و امور جغرافیایی بود، اما هیچ ارتباطی با روش درمانی بیماری پیشرونده پارکینسون ندارد.

انواع پارکینسون

بیماری پارکینسون 3 نوع اصلی دارد. علاوه بر این سه نوع، چند دسته بندی دیگر وجود دارند که پارکینسونیسم نامیده می‌شوند. در ادامه شما را با انواع بیماری پارکینسون آشنا خواهیم کرد.

• ایدئوپاتیک (Idiopathic Parkinson’s)

 بیشتر افرادی که به بیماری پارکینسون مبتلا می‌شوند، از نوع ایدئوپاتیک هستند. علت ابتلای افراد به پارکینسون ایدئوپاتیک هنوز مشخص نشده است.

• عروقی (Vascular)

تصلب شریان‌هایی که به مغز می‌روند باعث بروز بیماری پارکینسون عروقی می‌شود. افرادی که سکته مغزی می‌کنند، بیشتر در خطر ابتلا به این نوع از پارکینسون قرار دارند.

• دارویی (Drug-Induced)

این نوع از بیماری پارکینسون تحت تأثیر مصرف داروهایی رخ می‌دهد که فعالیت انتقال دهنده شیمیایی دوپامین را مسدود می‌کنند.

داروهای بیماران اسکیزوفرنی یا روانی از این دست داروهاست و علائم آنها عموماً ثابت است و کمتر پیش می‌آید که این علائم پیشرفت داشته باشند.

بیماری پارکینسونیسم

شاید شما هم علاوه بر اسم بیماری پارکینسون، اسم پارکینسونیسم را هم شنیده باشید. در واقع بیماری پارکینسون، نوعی بیماری مغز و اعصاب است و کاهش تولید دوپامین مسبب رخ دادن آن به حساب می‌آید.

اما پارکینسونیسم نوعی اختلال مغزی است که علل مختلفی مانند ضربه مغزی‌ شدید، بیماری‌های متابولیکی و حتی سموم باعث ایجاد آن می‌شوند. بهتر است این نکته را در نظر داشته باشید که پارکینسونیسم مجموعه ای از بیماری‌های مغز و اعصاب

اعصابی به حساب می‌آید که علائمی مشابه بیماری پارکینسون دارند. در حالی که با بیماری پارکینسون متفاوت هستند.

علائم بیماری پارکینسون

بیماران پارکینسون در مراحل مختلف علائمی متفاوتی را از خود نشان می‌دهند. لرزش، سفتی عضلات، حرکات غیر ارادی دست و پا، مشکلات در بلع، کندی و دشواری در گفتار، مشکلات گوارشی از جمله یبوست، کندی حرکت، عدم تعادل و حرکت رو به عقب و کاهش کیفیت دست خط از علائم بیماری پارکینسون به حساب می‌آیند که در بیماران مختلف متفاوت هستند.

• لرزش

اصلی ترین علامت اولیه پارکینسون لرزش است که در تمام مراحل بیماری پارکینسون مشاهده می‌شود.

• سفتی عضلات

انقباص مداوم عضلات بیماران پارکینسونی باعث می‌شود که در این بافت‌ها سفتی حس شود.

• حرکات غیر ارادی دست و پا

بی قراری و حرکات غیر ارادی از علائمی به حساب می‌آیند که در زمان کم شدن میزان تأثیر دارو در بدن مشاهده می‌شوند. البته افرادی که عمل (DBS) را انجام داده اند، هنگامی که متوجه آغاز تأثیر داروها هستند، با حرکات غیر ارادی زیادی مواجه می‌شوند.

• مشکلات در بلع

لرزش علامتی است که در بافت حلق هم وجود دارد. به همین دلیل بیماران مبتلا به پارکینسون در بلع با مشکل مواجه می‌شوند. این علامت احتمال خفگی و مرگ را در این بیماران افزایش می‌دهد.

• کندی و دشواری در گفتار

اختلال در عملکرد مغز و کاهش تولید دوپامین سرعت عمل بیماران را در صحبت کردن کاهش می‌دهد. این در حالی است که با صدای آرامی حرف می‌زنند که برای اطرافیان شیوا و گویا نیست.

یکی دیگر از مشکلات گفتاری، لکنت زبان است؛ درباره این بیماری بیشتر بدانید: لکنت زبان در بزرگسالان

• مشکلات گوارشی

کندی حرکت و سفتی عضلات در سیستم گوارشی باعث بروز اختلال در عملکرد روده‌ها می‌شود. به همین دلیل یبوست از علائم گوارشی شایع در میان بیماران پارکینسونی به حساب می‌آید.

• کندی حرکت

اختلال در انتقال پیام‌ها در سیناپس باعث می‌شود که کندی حرکت علامتی شایع در بیماران مبتلا به پارکینسون باشد.

• عدم تعادل و حرکت رو به عقب

عدم تعادل و حرکت رو به عقب هم ناشی از اختلالات مغزی بیماری پارکینسون است که در میان افرادی که عمل (DBS) کرده اند، کمتر شایع است.

• کاهش کیفیت دست خط

لرزش دست‌ها و کندی حرکت باعث می‌شود که نگه داشتن و حرکت دادن خودکار و مداد برای بیماران مبتلا به پارکینسون مشکل باشد. در نتیجه کیفیت دست خط این افراد افت خواهد کرد.

آیا می‌دانید از نظر ژنتیکی چقدر ریسک ابتلا به بیماری پارکینسون را دارید؟  با آزمایش ژنتیک سلامت، امکان پیشگیری از +57 بیماری ژنتیکی از جمله پارکینسون را دارید! برای آشنایی بیشتر با چکاپ کامل ژنتیکی و همچنین دریافت مشاوره ژنتیک رایگان کلیک کنید.

پیشرفت بیماری پارکینسون

مراحل پیشرفت پارکینسون به نحوی است که فرد شدت مختلف و حتی علائم گوناگونی را تجربه می‌کند. برای مثال ممکن است ابتدا لرزش بیمار تنها در دست و پای چپ یا راست یا حتی تنها در دست یا پای او باشد.

اما با گذر زمان مشاهده کند که لرزش در دو طرف بدنش وجود دارد و علائم دیگری نیز به علائم قبلی اضافه شده اند. در ادامه مراحل بیماری پارکینسون را توضیح خواهیم داد.

مراحل پیشرفت بیماری پارکینسون

همانطور که پیش از این گفتیم، مراحل پیشرفت بیماری پارکینسون با تشدید علائم یا افزوده شدن علائم جدید همراه هستند. در ادامه به مراحل پارکینسون که 5 مورد هستند، اشاره خواهیم کرد.

مرحله اول

افراد مبتلا به بیماری پارکینسون علائم خفیفی را تجربه می‌کنند که به طور کلی در زندگی و فعالیت‌های روزمره آنها تداخلی ایجاد نمی‌کنند.

لرزش و سایر علائم حرکتی فقط در یک طرف بدن رخ می‌دهند. بیماران در مراحل اولیه پارکینسون متوجه حضور علائمی در شرایط جسمانی خود هستند که با لرزش، کند بودن حرکات و اختلال در انجام کارهای روزمره آنها همراه هستند.

مرحله دوم

در دومین مرحله پارکینسون علائمی از جمله لرزش، سفتی عضلات و سایر علائم حرکتی بدتر می‌شوند و هر دو طرف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. اما فرد هنوز می‌تواند به تنهایی زندگی کند. با این وجود کارهای روزانه سخت تر و طولانی تر می‌شود.

مرحله سوم

مرحله سوم به عنوان مرحله میانی در نظر گرفته می‌شود. بیماران در این شرایط از دست دادن تعادل و کندی حرکات را تجربه می‌کنند.

در حالی که این علائم هنوز کاملاً مستقل هستند، به طور قابل توجهی فعالیت‌هایی مانند لباس پوشیدن و غذا خوردن را مختل می‌کنند. افتادن نیز در مرحله سه شایع تر می‌شود.

مرحله چهارم

 در مراحل اخر پارکینسون علائم شدید و محدود کننده هستند. ممکن است بیماران بدون کمک بایستند، اما به احتمال زیاد برای حرکت به واکر نیاز داشته باشند.

افراد در مراحل نهایی پارکینسون برای انجام فعالیت‌های روزانه به کمک نیاز دارند و نمی‌توانند به تنهایی زندگی کنند.

مرحله پنجم

احتمالاً در پارکینسون پیشرفته سفتی در پاها، ایستادن یا راه رفتن را غیرممکن می‌کند. فرد برای حرکت به ویلچر نیاز دارد و ترجیح می‌دهد که در بستر باشد.

در آخرین مرحله از بیماری پارکینسون مراقبت شبانه روزی و پرستاری برای همه فعالیت‌ها ضروری است. از طرفی ممکن است فرد دچار توهم و هذیان شود.

علت بیماری پارکینسون

اگرچه در مورد افرادی که به پارکینسون ایدئوپاتیک مبتلا هستند، هنوز علل بیماری مشخص نیست، اما پژوهشگران، متخصصان علوم اعصاب (Neuroscientist) و متخصصان مغز و اعصاب، ژنتیک و عوامل محیطی را در ابتلا به بیماری پارکینسون بسیار تأثیرگذار می‌دانند. در ادامه به این علل می‌پردازیم.

1. ژنتیک
2. عوامل محیطی
3. سبک زندگی

با انواع بیماری ژنتیکی شنا شوید.

از کجا بفهمیم پارکینسون داریم؟

آگاهی از اولین علائم پارکینسون به شما کمک می‎کند که برای اطمینان از سلامت خود به متخصص مغز و اعصاب مراجعه نمایید. در این راستا پزشک چندین روش تشخیص پارکینسون را مورد استفاده قرار می‌دهد.

در حال حاضر تست خون و آزمایشی وجود ندارد که تأثیر عوامل غیر ژنتیکی را در ابتلا به این بیماری تأیید کنند. پزشکان با بررسی سابقه خانوادگی، آزمایش‌های عصبی و بررسی علائم اولیه پارکینسون، داروهایی را تجویز می‌کنند.

برخی اختلالات عصبی مانند بیماری (PSP) وجود دارند که به پارکینسونیسم معروف هستند و تنها علائمی شبیه به پارکینسون دارند ولی بیماری پارکینسون نیستند.

پزشکان با بررسی علائم و نتایج آزمایش‌هایی که بیماران انجام داده اند، به تشخیص دقیق بیماری می‌پردازند.

خصوصیات مشترک بین افراد مبتلا به بیماری پارکینسون

شاید این سؤال برای شما هم مطرح شده باشد که چه خصوصیاتی میان بیماران مبتلا به پارکینسون مشترک هستند. در ابتدا می‌توان به ظاهر این بیماران اشاره کرد که چهره ماسکی شکل و بدون حالتی دارند. پس از آن علائم بیماری هستند که میان آنها مشترک است. این علائم کندی حرکت، لرزش دست و پا، اختلال در تکلم و بلع هستند.

پارکینسون درمان دارد؟

همانطور که گفتیم بیماری پارکینسون نوعی بیماری مغز و اعصاب پیشرونده است. در دهه‌های اخیر با انواع داروی پارکینسون مانند لوودپا، مادوپار، سلجلین، آمانتادین، پارکوهیل و پارکین سی، سعی کرده اند که علائم را تحت مدیریت بیمار در آورند.

هرچند بیماری همچنان در حال پیشرفت است. از طرفی سلول‌های بنیادی برای درمان مورد آزمایش قرار گرفته اند و پژوهش‌ها روی تأثیر سلول‌های بنیادی در کنترل علائم و درمان قطعی همچنان ادامه دارند.

اما در دو دهه اخیر عمل (Deep Brain Stimulation-DBS) در جهان و ایران مورد استقبال قرار گرفته است. البته تیم درمانگر تمام آزمایش‌ها و بررسی‌ها را انجام می‌دهد و تنها افرادی که کاندیدای مناسب هستند، تحت جراحی در طی سه روز قرار می‌گیرند.

کاشت الکترود درون مغز، قرار دادن دستگاهی زیر پوست در کنار پستان و بررسی صحت عملکرد در نظر گرفته می‌شوند. پس از آن دکتر دستگاه را تنظیم می‌کند و ابزاری به نام پروگرمر (Programmer) به بیمار داده می‌شود تا تغییرات جزئی برای بهبود شرایط و سبک زندگی خود اعمال کند.

جلوگیری از پارکینسون

بهترین روش‌ها برای پیشگیری از پارکینسون به اصلاح سبک زندگی مرتبط هستند. با اینکه علائم پارکینسون در زنان و مردان مشترک اند، اصلاح سبک زندگی مانند کاهش استرس، پیروی از رژیم غذایی مناسب، ورزش کردن و کار کردن در محیط تمیز و بدون آلودگی‌های شیمیایی به جلوگیری از ابتلا به پارکینسون کمک می‌کنند.

جمع بندی

بیماری پارکینسون یکی از بیماری‌های مغز و اعصاب پیشرونده به حساب می‌آید که بیماران به دلیل کاهش تولید دوپامین در مغز با علائمی مانند سفتی عضلات، کندی حرکت و لرزش دست و پا مواجه می‌شوند.

این بیماری 5 مرحله دارد و طول عمر بیماران با توجه به شدت علائم و عوامل دیگر متفاوت است. اما اختلال در عمل بلع یکی از مشکلاتی است که باعث شکستن آب و غذا در گلوی بیماران پارکینسونی شده و احتمال مرگ آنها را افزایش می‌دهد.

پارکینسون پلاس همان بیماری پارکینسون است؟

خیر. پارکینسون پلاس به مجموعه ای از بیماری‌ها گفته می‌شود که علائمی مشابه پارکینسون دارند، اما بیماری پارکینسون نیستند.

طول عمر بیماران پارکینسون چقدر است؟

بیماری پارکینسون طول عمر را تحت الشعاع قرار نمی‌دهد. زیرا علائم و شدت آنها در بیماران مختلف متفاوت است. در حالی که امید به زندگی بیماران هم در این مورد اثر مستقیم دارد.

پارکینسون ارثی است؟

ژنتیک 10 تا 15 درصد در ابتلا به بیماری پیشرونده پارکینسون مؤثر است.

پارکینسون باعث مرگ میشود؟

بیماری پارکینسون باعث افزایش اختلال در عمل بلع و آسپیره شدن (کشیده شدن آب و مواد غذایی به ریه) می‌شود. این مشکل خطر مرگ برای بیماران پارکینسونی را افزایش می‌دهد.

پارکینسون بیماری خاص است؟

بله. در سال گذشته بیماری پارکینسون در گروه بیماران خاص قرار گرفته و خدمات ارائه شده به آنها تحت نظارت صندوق بیماری‌های خاص و صعب‌العلاج در مرحله اول به صورت تدریجی انجام می‌شود.