یکی از اختلالات روانی نسبتا شایع اختلال روانی هراس یا پنیک است. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند دچار حمله پانیک می‌شوند. علت ایجاد این حمله‌ها چیست و چه نشانه‌هایی دارد؟ این حمله‌ها به چه انواعی تقسیم می‌شوند؟ آیا پنیک قابل درمان است؟ جهت درمان این بیماری چه اقداماتی میتوان انجام داد؟ در ادامه می‌خواهیم به بررسی کامل پنیک و نکات پیرامون آن بپردازیم، پس با ما همراه باشید.
اختلال پنیک چیست؟
در اولین قدم باید به توضیح کامل این مطلب بپردازیم که پنیک کردن یعنی چه و چه علائمی دارد. وقتی یک فرد سالم در یک موقعیت خطرناک و یا ترسناک قرار می‌گیرد، بدن وی به طور طبیعی نشانه‌های نرمال از ترس را از خود نشان می‌دهد و یک واکنش طبیعی برای مواجه با چنین شرایطی را ایجاد می‌کند. اما فردی که به اختلال هراس مبتلا است در شرایط غیرمنتظره و مواقعی که دلیلی برای ترس وجود ندارد احساس ترس را تجربه می‌کند. در نتیجه حمله پنیک(panic attak) را تجربه می‌کند.
برای درک بهتر در نظر بگیرید که فرد خطرناک همراه با چاقویی در دست رو به رو شما ایستاده است و شما را تهدید می‌کند. در این صورت بدن شما با واکنش‌های عصبی و هورمونی خود را برای فرار و مبارزه آماده می‌کند. طی این فرایندهای طبیعی ضربان قلب افزایش پیدا می‌کند، جریان خون در دست و پا ها زیاد میشود و اندکی لرزش در بدن حس میشود. همچنین در طی افزایش دما بدن عرق می‌کند، سطح هشیاری بیشتر میشود. احساس ترس و برانگیختگی نیز در چنین شرایطی کاملا عادی است.
در اختلال اضطراب تمامی علائم ذکر شده اتفاق می‌افتد بدون آنکه هیچ‌گونه خطر و تهدیدی برای وجود داشته باشد. در طی حمله پانیک احساس ترس شدیدی به فرد دست می‌دهد تا جایی که حس می‌کند وضع کنونی غیرواقعی است. این موضوعی تا حدی شدید است که فرد مبتلا به اختلال هراس از مرگ ناگهانی، سکته قلبی و جنون هراس دارد.
علت حمله پانیک (پنیک اتک) چیست؟
حال که فهمیدیم پنیک شدن چیست لازم است به علت ایجاد این بیماری بپردازیم.
پنیک ریشه ارثی دارد و در حقیقت یک ژن پانیک را ایجاد می‌کند.
مغز مبتلایان به این بیماری عصبی پاسخ‌های شدیدتر و حساس‌تری نسبت به محرک‌های محیطی دارد. همچنین عوامل محیطی نیز می‌توانند در ایجاد حمله پنیک تاثیرگذار باشند. به‌عنوان‌مثال برای بسیاری از افراد اولین تجربه پانیک شدن پس از یک حادثه تلخ و بسیار هراس‌زا اتفاق افتاده است. به‌عنوان‌مثال شروع حمله پنیک بعد از کرونا مشاهده شده است. در خصوص پنیک کودکان نیز میتوان گفت که این مورد چندان شایع نیست اما مشاهده شده است که کودکان با اختلال اضطراب بیشتر در خطر ابتلا به حمله پنیک هستند.
نشانه‌های حمله پنیک چیست؟
شایع‌ترین سن بروز اختلال پنیک سن 20 تا 30 سال است.
پنیک اتک معمولا همراه با علائم استرس و اضطراب اتفاق می‌افتد.و فرد مبتلا احساسی همچون استرس، اضطراب و نگرانی شدید را تجربه می‌کند. تنگی نفس و پنیک نیز می‌توانند در ارتباط با یکدیگر باشند. همچنین از دیگر علائم آن میتوان به تعریق، لرزش بدن، سرگیجه، عدم تعادل، درد قفسه سینه، ترس و نگرانی از مرگ و احساس خفگی اشاره کرد.
طول حمله پنیک چقدر است؟
این حملات 10 الی 30 دقیقه طول می‌کشند اما چند دقیقه بیشترین شدت را دارند.
تشخیص حمله عصبی یا پنیک چگونه است؟
اکثر افراد در هنگام تجربه تنگی نفس و تپش قلب به متخصص قلب یا ریه مراجعه می‌کنند. در این صورت پزشک متخصص نیز پس از انجام آزمایش‌های خاص همچون نوار قلب و مشاهده کارکرد طبیعی ارگان‌های بدن، بیماری خاصی را تشخیص نمی‌دهد. درصورتی‌که جهت تشخیص پنیک یا حمله عصبی باید به متخصص اعصاب مراجعه کنیم. در این صورت روانپزشک پس از مشاوره می‌تواند پنیک را تشخیص دهد.
عوارض اختلال هراس چیست؟
تعداد حمله‌های پنیک در افراد مختلف متفاوت است. برخی از افراد هر روز این عارضه را تجربه می‌کنند و برای برخی دیگر هرچند ماه یکبار است. ازآنجایی‌که حمله پنیک هر موقع و حتی در حین خواب ممکن است اتفاق بیفتاد این افراد همواره نگران این موضوع هستند که هر لحظه دچار حمله پنیک شوند. در واقع این افراد از اینکه دچار ترس و واهمه برای اطرافیان خود در موقعیت‌های مختلف شوند خجالت می‌کشند. بیشترین مبتلایان به اختلال هراس سعی می‌کنند در جمع حضور نیابند. در صورتی که این مورد تشدید شود می‌تواند باعث اختلال دیگری به نام جمع هراسی یا آگورافوبیا که یکی از انواع فوبیا است؛ شود.
مبتلایان به جمع هراسی سعی می‌کنند از حضور در جمع و اجتماع اجتناب کنند. در صورتی که مجبور شوند در جمعی حضور داشته باشند همواره به دنبال راهی هستند تا از آن جمع فرار کنند. این عارضه باعث میشود تا مبتلایان به جمع هراسی از وسایل نقلیه عمومی همچون اتوبوس و هواپیما استفاده نکنند و همچنین از مکان‌های عمومی همچون ورزشگاه و رستوران نیز استفاده نکنند.
حمله پنیک در خواب
در این قسمت می‌خواهیم به این موضوع بپردازیم که پنیک شبانه چیست. حمله پنیک در هر زمانی و حتی در هنگام خواب نیز می‌تواند اتفاق بیفتاد. این حمله با استرس و اضطراب‌های شدید شروع میشود. این استرس و اضطراب‌ها می‌توانند سبب بروز علائم ترسناکی شوند. حمله عصبی در هنگام خواب باعث میشود تا فرد در هنگام خواب از کنترل خارج شود و از محیط خواب خود بیرون برود.
از علائم آن میتوان به احساس سرگیجه، سردرد و ضعف اشاره کرد. همچنین درد قفسه سینه و تنگی نفس نیز در برخی شایع است. تنگی نفس می‌تواند تا حدی شدید باشد که فرد برای نفس کشیدن تقلا کند و دست و پایش را در هوا تکان دهد. لرزش پنیک نیز یکی دیگر از علائم شایع در پنیک خواب است. تپش قلب شدید و اسپاسم عضلانی نیز در برخی از افراد مشاهده شده است. از عوارض کمتر شایع پنیک در خواب میتوان به احساس سرما و گرمای شدید و احساس سوزن‌سوزن شدن در اندام‌های مختلف اشاره کرد.
نشانه‌های حمله پانیک در خواب تا حدی می‌تواند شدید باشد که فرد تصور کند دچار سکته قلبی یا عارضه مغزی شده است. اگر فرد پس از اولین پنیک اتک در خواب به متخصص مراجعه نکند این حملات می‌توانند شدیدتر شوند. این عارضه به نام‌هایی همچون حملات وحشت شبانه یا وحشت شبانه نیز معروف است. چنین حمله هایی در خواب کوتاه مدت است اما مدت زیادی طول می‌کشد تا فرد آرام شده و بتواند دوباره به رختخواب بازگردد. از عوارض حمله پنیک در خواب میتوان به اختلال خواب اشاره کرد. زیرا معمولا این عارضه باعث کابوس و کاهش کیفیت خواب شبانه میشود.
حمله پنیک در بارداری
تحقیقات نشان داده است که حملات پنیک در حین بارداری می‌توانند افزایش یابند زیرا در بارداری احساسات و هیجانات زیادی تجربه میشود. بدن خانم‌ها در این زمان در حال تغییر است و این تغییر می‌تواند برای آنها نوعی اضطراب را ایجاد کند. اضطراب در حین بارداری طبیعی است اما برای فردی با سابقه حملات پانیک عصبی می‌تواند برای مادر و جنین بسیار مضر باشد. با استفاده از راهکارهای زیر میتوان حملات پنیک در بارداری را مدیریت کرد.
• کاهش عوامل استرس‌زا
• شناخت علائم پنیک
• دریافت رژیم غذایی مناسب از متخصص تغذیه
• مراجعه به روانپزشک
• انجام یوگا، مدیتیشن و ورزش‌های سبک
درمان بیماری پنیک
از بروز بیماری اختلال هراس نمی‌توان جلوگیری کرد اما میتوان از ایجاد حملات پیشگیری کرد و با رعایت نکات خاصی پنیک قابل‌درمان است. لازم است که این بیماری جدی گرفته شود و به متخصص مراجعه کنید. در صورتی که مواردی از جمله توصیه‌های پزشک متخصص، درمان غذایی پنیک و مصرف را رعایت کنید میتوان تعداد حملات پنیک را کاهش داد و به مرور این بیماری را درمان کرد.
راهکارهای مختلف درمان اختلال هراس
راهکارهای مختلفی وجود دارد که با استفاده از آنها می‌توانید این بیماری را کنترل کنید و به مرور شدت آن را کاهش دهید. در ادامه به توضیح راهکارهای درمانی مختلف می‌پردازیم.
درمان‌های دارویی حمله پنیک
درمان دارویی یکی از روش‌های کنترل و درمان حمله پنیک است. داروهای ضدافسردگی می‌توانند در کنترل و بهبود اضطراب نیز مفید باشند. ازآنجایی‌که این داروها اختلال اضطراب را بهبود می‌بخشند در درمان اختلال هراس نیز موثر اند. از جمله این داروها میتوان به فلوکستین، پاروکستین و سرترالین اشاره کرد. دسته دیگر از داروهایی که درمان اختلال هراس استفاده می‌شوند، داروهای ضد تشنج هستند. داروهایی همچون کلونازپام و دیازپام نیز در درمان پنیک کاربرد دارند.
درمان غذایی پنیک
تغذیه و سبک زندگی سالم می‌تواند در درمان بسیاری از بیماری‌ها موثر باشد. مشخص شده است که تغذیه مناسب پنیک و علائم آن را بهبود می‌بخشد. در یک تغذیه سالم شما باید مقادیر صحیحی از تمام گروه‌های غذایی از جمله لبنیات، کربوهیدرات، گوشت، میوه و سبزیجات را مصرف کنید. همچنین مقدار دریافت کافئین که در چای و قهوه به میزان زیاد موجود است را کاهش دهید. کافئین نوعی محرک است و می‌تواند علائم حمله پنیک را شدیدتر کند.
به افرادی که به این بیماری مبتلا هستند توصیه میشود که سیگار و الکل را نیز ترک کنند. خواب و استراحت کافی نیز می‌تواند به‌خوبی در درمان این بیماری موثر باشد. از دیگر مواردی که می‌تواند در این زمینه مفید باشد ورزش و افزایش فعالیت بدنی است. فعالیت بدنی به رفع استرس و کاهش اضطراب کمک بزرگی می‌کند. فعالیت بدنی می‌تواند یک پیاده‌روی ساده و یا ورزش حرفه‌ای باشد.
درمان پنیک و طب سنتی
بسیاری از داروهای گیاهی خواص ضد اضطراب و آرام‌بخش دارند و در نتیجه مصرف آنها می‌تواند به‌خوبی در درمان بیماری پنیک مفید باشد. از جمله گیاهانی که می‌توانند در درمان اختلالات اضطراب همچون پنیک کاربرد داشته باشند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
بادرنجبویه
گیاه بادرنجبویه یکی از گیاهان با خواص ضد استرس و آرام‌بخش قوی به شمار می‌آید. ازآنجایی‌که این گیاه استرس را کاهش می‌دهد در درمان و کاهش علائم اختلال هراس نیز موثر است. مصرف این گیاه می‌تواند سبب کاهش حملات پنیک همچون تپش قلب، تنگی نفس و بی‌خوابی شود.
گل ساعتی
از دیگر گیاهان دارویی که می‌تواند در درمان مشکلات عصبی مفید باشد میتوان به گل ساعتی اشاره کرد. از این گیاه دارویی جهت کاهش استرس استفاده میشود زیرا حاوی ترکیباتی شیمایی است که سبب آرامش و رفع استرس می‌شوند. بهتر است این گیاه را قبل از خواب مصرف کنید تا با بهبود کیفیت خواب از بروز پنیک عصبی در خواب جلوگیری کند.
سنبل‌الطیب
گیاه سنبل‌الطیب با دارابودن اسید آمینه‌های خاص سطح استرس و اضطراب را در بدن کاهش می‌دهد. یک‌ماده‌ای در بدن وجود دارد که اسم آن اسید گاما آمینو بوتیریک است. این ماده یک در سیستم عصبی مرکزی است که سبب تحریک‌پذیری عصبی میشود. نقش سنبل‌الطیب تعدیل و تنظیم میزان اسید گاما آمینو بوتیریک است. این کار سبب کاهش تحریک‌پذیری و در نتیجه کاهش احتمال حمله پنیک میشود.
جو دوسر
یکی دیگر از مواردی که می‌تواند در حملات پنیک موثر باشد جو دو سر است. جهت کاهش حملات پنیک مصرف جو دوسر را در برنامه غذایی خود قرار دهید. این گیاه یکی از موثر¬ترین گیاهان در درمان حمله پنیک به شمار می‌رود. مصرف جو دو سر علائمی همچون تنگی نفس و تپش قلب در طی حمله پانیک عصبی را نیز کاهش می‌دهد.
بابونه
مصرف دمنوش بابونه جهت کنترل تپش قلب و استرس رایج است. در نتیجه مصرف این گیاه به‌صورت دمنوش با کنترل ضربان قلب و بهبود آرامش روانی فرد می‌تواند به‌خوبی در درمان این عارضه موثر باشد. این دمنوش را می‌توانید جایگزین چای و قهوه کنید.
در هنگام حمله پنیک چکار کنیم؟
روش‌های بسیاری برای کنترل حمله پنیک وجود دارد شما باید این روش‌ها امتحان کنید و سپس هر کدام نتیجه بهتری دارد را انجام دهید. از موثر ترین راهکارها جهت کنترل پنیک میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
• تنفس عمیق و شمرده
• بستن چشم‌ها
• انجام تمرینات ذهن‌آگاهی
• انجام تمرین ریلکسیشن
• استشمام رایحه اسطوخودوس
• تجسم یک مکان آرامش‌بخش در ذهن
• تداعی یک خاطره زیبا
جمع‌بندی
در این مطلب به معرفی بیماری اختلال هراس و حمله پنیک پرداختیم. ظاهرا یک ژن سبب ایجاد حملات پنیک میشود. همچنین علائم این بیماری را ذکر کردیم که شامل تپش قلب ، استرس شدید ، تنگی نفس ، درد قفسه سینه ، احساس خفگی ، سرگیجه و لرزش است. حمله پنیک انواع مختلفی دارد که از مهم ترین آنها میتوان به حمله پنیک در خواب و بارداری اشاره کرد.
از آنجایی که این بیماری آزاردهنده است و می‌تواند عوارض زیادی داشته باشد لازم است که فرد مبتلا این بیماری را جدی گرفته و به دنبال درمان آن باشد. این بیماری را میتوان درمان کرد و اصلی‌ترین راهکار جهت درمان این بیماری مراجعه به روانپزشک و فرد متخصص است. درمان این بیماری مجموعه‌ای از درمان دارویی، رژیم صحیح و استفاده از طب سنتی است. همچنین در هنگام حمله روش‌های به خصوصی می‌تواند به کنترل آن کمک کند.
