21 نشانه‌ی مهم اختلال اسکیزوفرنی و باورهای غلط درباره آن

باورهای غلط بسیاری در مورد اختلال اسکیزوفرنی رایج است. به عنوان مثال، برخی از افراد فکر می‌کنند که اسکیزوفرنی باعث ایجاد «شخصیت دوگانه» می‌شود. این در حالی است که شیزوفرنی و دوگانگی شخصیت (که اختلال هویت تجزیه‌ای نامیده می‌شود) دو اختلال متفاوت هستند.

اختلال اسکیزوفرنی یا همان شیزوفرنی، مدل فکری و رفتاری شما را تغییر می دهد. نشانه های آن در هر فرد متفاوت است؛ این علائم در مقطعی از زمان بروز پیدا می کنند و بعد مدتی ناپدید می شوند. هیچ فردی همه ی علائم اختلال اسکیزوفرنی را مداوم و همیشه ندارد.

این اختلال روانپزشکی در هر دو جنسیت مرد و زن شایع است و می‌تواند در هر سنی رخ دهد. مردان در سنین پایین تری نسبت به زنان آن را بروز می دهند:

آقایان اغلب در اواخر نوجوانی یا اوایل 20 سالگی علائم شیزوفرنی را از خود بروز می‌دهند. این در حالی است که زنان در اواخر دهه‌ی 20 و اوایل 30 سالگی علائم این اختلال را نشان می‌دهند.

معمولا تغییرات قابل توجهی در هر فرد قبل از شروع اختلال خواهید دید؛ به این مرحله از بیماری، فاز پرودوم می گویند. وقتی که این اختلال در بالاترین حد خود قرار دارد و علائم شدید هستند، فرد مبتلا به روان گسیختگی یا اسکیزوفرنی نمی تواند بگوید که ایده ها و تفکراتش واقعی هستند یا نه.

مطلب پیشنهادی: شابع ترین اختلالات روانی

عواملی بروز اختلال اسکیزوفرنی

شاید در ابتدا برای شما هم سوال باشد که چرا افراد به این اختلال مبتلا می‌شوند؟ باید بدانید که علت دقیق ابتلا به این اختلال ناشناخته است؛ با این وجود، محققان پزشکی بر این باورند که عوامل متعددی می‌توانند در این امر نقش داشته باشند. این عوامل عبارتند از:

• عوامل بیولوژیکی
• عوامل مرتبط با ژن
• عوامل محیطی

طبق مطالعات اخیر، آزمایش‌های انجام شده روی افراد مبتلا به شیزوفرنی، ناهنجاری‌هایی را در ساختارهای خاص مغز آن ها نشان می دهد.

هر چند که تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد و دانش متخصصان در رابطه با علل ابتدا به این اختلال در حال گسترش است؛ اما تا امروز، اعتقاد بر این است که ناهنجاری‌های شیمیایی در مغز، مسئول بسیاری از علائمی هستند که در این اختلال مشاهده می‌شود.

محققان همچنین بر این باورند که سطوح پایین برخی از مواد شیمیایی مغز (که بر احساسات و رفتار تأثیر می‌گذارند) نیز ممکن است در ایجاد این اختلال روان‌پزشکی نقش داشته باشد.

آشنایی با انواع شیزوفرنی

این اختلال روانپزشکی زمانی به پنج زیرگروه تقسیم میی شد؛ تا این که در سال 2013، زیرگروه‌های این بیماری حذف شدند و امروزه تمام آن‌ها به‌طور ثابت شیزوفرنی تشخیص داده می‌شوند. امروزه نام انواع مختلف این اختلال به پزشکان در برنامه‌ریزی طرح درمان کمک می‌کند. با این حال، از آن‌ها دیگر به عنوان یک تشخیص بالینی استفاده نمی‌شود. انواع شیزوفرنی:

• پارانوئید (Paranoid)

در سال 2013، پزشکان به این نتیجه رسیدند که پارانویا یک علامت «مثبت» در این اختلال است؛ نه یکی از انواع آن.

• اسکیزوفرنی آشفته Hebephrenic (سازمان‌نیافته یا هبفرنیک)

این نوع در افرادی تشخیص داده می‌شود که توهم یا هذیان را تجربه نکرده اند اما گفتار یا رفتار نامنظم دارند.

• اسکیزوفرنی تمایز نیافته (Undifferentiated)

پزشکان افرادی را در این زیرگروه قرار دادند که بیش از یک نوع علامت غالب را از خود بروز داده بودند.

• اسکیزوفرنی باقیمانده (Residual)

اگر فردی در اوایل زندگی خود، مبتلا به شیزوفرنی تشخیص داده می‌شد؛ اما علائمی از خود نشان نمی‌داد، از این زیرگروه برای او استفاده می‌شد.

• اسکیزوفرنی کاتاتونیک (Catatonic)

 این نوع از اختلال شیزوفرنی در افرادی تشخیص داده شد که علائم عدم تکلم و واکنش‌های زبانی محدود را نشان می‌دادند یا حالت گیجی و بی‌حالی داشتند.

هر چند که دیگر این زیرگروه‌ها برای تشخیص اسکیزوفرنی استفاده نمی‌شود اما برای درک بیشتر این اختلال می‌توانید در مورد هر یک از آن‌ها و علائمی که متمایزشان می‌کند بیشتر بخوانید.

علائم و نشانه‌های اختلال اسکیزوفرنی

علائم اولیه‌ی این اختلال به‌طور معمول در سنین نوجوانی و اوایل دهه‌ی 20 سالگی ظاهر می‌شود. در این سنین، اولین علائم ممکن است به دلیل رفتارهای معمول نوجوانان نادیده گرفته شوند. علائم اولیه عبارتند از:

• منزوی شدن و دوری از دوستان و خانواده
• تغییر دوستان یا گروه‌های اجتماعی
• تغییر در تمرکز و نشان دادن علاقه
• مشکلات خواب
• تحریک‌پذیری
• مشکلات در انجام تکالیف مدرسه یا عملکرد ضعیف تحصیلی

ما نشانه‌های اسکیزوفرنی را به ۲ بخش:

• نشانه‌های مثبت ابتلا به اختلال اسکیزوفرنی
• نشانه‌های منفی ابتلا به اختلال اسکیزوفرنی

تقسیم می‌کنیم و در خصوص آن ها در ادامه بیشتر خواهیم گفت.

نشانه های مثبت ابتلا به اختلال اسکیزوفرنی:

علائم «مثبت»، رفتارهایی هستند که به‌طور معمول در افراد سالم بروز نمی‌کنند.

خیال پردازی:

نشانه های مثبت این اختلال شامل ایده های بسیار اغراق آمیز، برداشت های عجیب و کارهایی که نشان دهد فرد مبتلا نمی تواند واقعیت را از وهم و خیال متفاوت بداند. در اینجا نشانه های مثبت به معنای وجود این نشانه ها است که شامل:

افراد مبتلا به اسکیزوفرنی چیزهایی را می بینند، می شنوند، بو می کشند و احساس می کنند که سایرین قادر به درک آن نیستند. دسته بندی متفاوتی برای خیال پردازی این افراد وجود دارد.

• شنیداری

فرد همواره صداهایی را در ذهن خود می شنود. این صداها بیشتر عصبی هستند و ممکن است از او درخواست کمک کنند و یا تقاضای انجام کارهایی را داشته باشند. می تواند صدای یک نفر و یا چند نفر باشد که به حالت های پچ پچ کردن، عصبی و کمک خواستن هستند.

• بینایی

فرد ممکن است نورها، اجسام، انسان ها و یا تصاویر مختلفی را ببیند. معمولا نزدیکان و دوستانی هستند که فوت شده اند؛ فرد مبتلا فاصله ی این تصاویر و یا وضوح آن ها را به درستی درخاطر ندارد.

• بویایی یا چشایی

بوهای مختلف و طعم های مختلف خوب یا بد. ممکن است که دچار وهم مسموم شدن باشند و یا از خوردن امتناع کنند.

• لامسه

احساسی که حرکت چیزی روی بدن را القا می کند. مانند تماس دست کسی با بدن و یا راه رفتن حشره بر روی بدن.

 توهمات و هذیان  :

توهمات تجربیاتی هستند که واقعی به نظر می‌رسند اما توسط ذهن شما ایجاد می‌شوند. این توهمات می‌توانند شامل دیدن چیزها، شنیدن صداها یا بوییدن چیزهایی باشند که اطرافیان شما تجربه نمی‌کنند و در واقعیت وجود ندارند.

هذیان زمانی رخ می‌دهد که شما چیزی را باور کنید که شواهد یا حقایقی وجود دارد که خلاف آن را اثبات می‌کند.

• هذیان/توهم

باورهایی که برای سایرین بسیار عجیب به نظر می رسد و به راحتی می توان اثبات کرد که این باورها اشتباه هستند. آن ها معتقد هستند که کسی سعی دارد ذهن آن ها را تحت کنترل خود دربیاورد یا مثلا پلیس اطلاعات به دنبال آن هاست. ممکن است به این باور برسند که هنرپیشه ای معروف و یا ییس جمهور هستند و یا قدرت های خارق العاده ای دارند. این توهم ها شامل:

• توهم آزار و اذیت

کسی آن ها را تعقیب می کند و یا تمامی کارها و مکالمات آن ها تحت نظر است.

• توهم های مرجع

فرد باور دارد که نحوه ی ارتباط، متن یک آهنگ و یا زبان بدن یک مجری تلویزیون حاوی پیام مهمی برای آن هاست.

• توهم های جسمی

این توهم ها بیشتر روی بدن متمرکز هستند. افراد مبتلا به اختلال اسکیزوفرنی تصور می کند که بیماری صعب العلاجی دارند و یا مشکلات بسیار جدی جسمی دارد؛ مانند وجود کرم زیر پوست او و یا آسیب هایی بدلیل استفاده از لوازم آرایشی.

• توهم های شهوانی

فرد مطمئن است که یک سلبریتی عاشق اوست و یا همراه ش به او خیانت کرده است. و یا افرادی که او جذب شان نمی شود، همیشه در تعقیبش هستند.

• توهم های دینی

فرد شیزوفرنیک توهم ارتباط الهی ویژه و یا در ارتباط بودن با شیطان را دارد.

• توهم های بزرگ بینی

آن ها تصور می کنند که فردی بسیار خاص در دنیا هستند، و نقش بسیار مهمی را در این دنیا بازی می کنند، مانند سیاستمداران و یا بازیگردان ها.

 تفکرات درهم و مکالمات بی هدف

این اختلالات فکری، در حقیقت روش‌های غیرعادی تفکر یا پردازش اطلاعات هستند. افراد مبتلا به شیزوفرنی به سختی می توانند ذهن خود را جمع و جور کنند. آن ها نمی توانند مکالمه ای که شما با آن ها دارید را دنبال کنند.

به نظر می رسد که آن ها پریشان هستند و یا بر موضوع خاصی تمرکز کرده اند. زمانیکه فرد مبتلا صحبت می کند، کلمات جسته و گریخته از دهانش بیرون می پرند و جملات به نحوی بی معنی بیان می شوند.

مشکلات در تمرکز

برای مثال ممکن است در هنگام دیدن یک برنامه ی تلویزیونی، در حین تماشای برنامه قادر به دنبال کردن برنامه و اتفاقات آن نباشند.

مشکلات حرکتی

اختلالات حرکتی ناشی از این اختلال، شامل حرکات آشفته‌ی بدن یا حالت‌های عجیب‌ و غریب هستند. مبتلایان به اسکیزوفرنی ممکن است یک حرکت را بارها و بارها تکرار کنند. و گاهی ساعت ها در یک حالت بی حرکت باقی بمانند که متخصصین به این حالت کاتاتونیک می گویند. در باور عموم، مبتلایان به این اختلال بی آزار هستند.

نشانه های منفی شیزوفرنی

به علایمی گفته می شود که به معنی نبود وضعیت نرمال ذهنی مانند فکر، رفتار و پیش بینی هاست. علائم منفی این اختلال می‌توانند احساسات، رفتارها و توانایی‌های معمولی فرد را مختل کنند. این علائم عبارتند از:

• تفکر یا گفتار آشفته، به‌طوری که فرد هنگام صحبت کردن به سرعت موضوع را تغییر می‌دهد یا از کلمات یا عبارات ساختگی استفاده می‌کند.

• مشکل در کنترل تکانه‌ها

• واکنش‌های احساسی عجیب به موقعیت‌ها

• کمبود احساسات یا عملی که در طی آن افکار یا احساسات شخص به‌وجود می‌آیند.

• از دست‌دادن علاقه یا هیجان برای زندگی

• انزوای اجتماعی

• مشکل در تجربه‌ی لذت

• مشکل در شروع یا دنبال‌کردن برنامه‌ها

• مشکل در انجام فعالیت‌های عادی و روزمره

 لذت نبردن

فرد از هیچ چیزی دیگر نمی تواند لذت ببرد. دکترها به این حالت آنهدونیا می گویند.

مشکلات گفتاری

نمی توانند خیلی صحبت کنند و یا احساسات خود را نشان دهند، به این حالت آلوگیا می گویند.

روحیه ی بازنده

وقتی فرد مبتلا به شیزوفرنی صحبت می کند، تن صدایش تغییر نمی کند و همیشه ثابت است؛ گویا حسی در آن ها وجود ندارد. ممکن است آن ها نتوانند به راحتی لبخند بزنند و یا در برابر مکالمات و اتفاقاتی که رخ می دهد، حالت چهره ی متناسبی داشته باشند.

نادیده گرفتن

ممکن است دیگر تمایلی به قرار گذاشتن با دوستان نداشته باشند و گوشه نشین شوند. صحبت کردن با دیگری برایشان بسیار سخت است و اگر می خواهید جوابی برای سوال خود از آن ها بشنوید باید تلاش زیادی کنید.

عدم پیگیری

برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، رعایت یک برنامه و یا تمام کردن کاری که شروع کرده اند بسیار دشوار است. برخی مواقع حتی نمی توانند کاری را که می خواهند شروع کنند.

تشخیص شیزوفرنی و آزمایشات مرتبط با آن 

هیچ آزمایش مشخصی برای تشخیص این اختلال وجود ندارد. با این وجود، یک معاینه‌ی کامل روانپزشکی می‌تواند به پزشک در تشخیص بیماری کمک کند. بنابراین اولین قدم در تشخیص اختلال شیزوفرنی، مراجعه به روان‌پزشک یا روان‌شناس است.

معاینه‌ی فیزیکی، آزمایش خون، بررسی سوابق بیماری خانوادگی و پیشینه‌ی پزشکی مراجعه‌کننده از مواردی هستند که در این گام مورد بررسی قرار می‌گیرند. در سطوح بعدی، آزمایشات تصویربرداری مانند ام‌آر‌آی (MRI) یا سی‌تی اسکن (CT Scan) نیز انجام خواهد شد.

البته گاهی اوقات، ممکن است دلایل دیگری نیز برای بروز علائم مشابه این اختلال وجود داشته باشد، این دلایل عبارتند از:

• مصرف مواد مخدر و توهم‌زا
• مصرف داروهای خاص
• سایر بیماری‌های روانی

اگر فردی حداقل دو علامت مرتبط با این اختلال را برای یک دوره‌ی یک ماهه داشته باشد، تشخیص پزشک ممکن است شیزوفرنی باشد. این علائم باید شامل موارد زیر باشند:

• توهمات حسی
• توهمات مرتبط با باورهای نادرست
• سخنرانی سازمان‌نیافته

در اطراف خود فردی را می شناسید که این علائم را داشته باشد ؟ یا خودتان برخی از این علائم را دارید و مطمئن نیستید نشانه های بیماری است یا خیر؟ بهترین راه برای شما، دریافت مشاوره است.

کارشناسان مجموعه مای اسمارت ژن شنبه تا چهارشنبه از ساعت 10 الی 17 به شما عزیزان مشاوره رایگان ارائه می دهند. در پایان این مشاوره، سوالات و ابهامات شما برطرف شده است؛ در نهایت راحت تر تصمیم می گیرید که آیا مراجعه به متخصص ضروری است یا خیر!

درمان اسکیزوفرنی

متاسفانه هیچ درمانی برای این اختلال روانی وجود ندارد؛ بنابراین اگر در فردی تشخیص داده شود، به درمان مادام‌العمر نیاز خواهد داشت. درمان‌های مشخص شده برای شیزوفرنی می‌توانند شدت علائم این اختلال را کاهش دهند و به‌نوعی آن‌ها را کنترل کنند.

دریافت درمان‌های مناسب از روانپزشک یا روانشناسی که پیش از این تجربه‌ی درمان افراد مبتلا به این اختلال را داشته است نیز اهمیت بالایی دارد. درمان های احتمالی این اختلال شامل موارد زیر هستند:

داروها

مصرف داروهای ضد روان‌پریشی، رایج‌ترین درمان برای این اختلال است. این داروها می‌توانند به توقف این علائم کمک کنند:

• توهمات حسی
• توهمات مرتبط با باورهای نادرست

توانبخشی حرفه‌ای

توانبخشی حرفه‌ای می‌تواند مهارت‌های لازم برای بازگشت به کار را در اختیار افراد مبتلا به شیزوفرنی قرار دهد. بنابراین ممکن است بتواند حفظ یک شغل معمولی را برای این گروه آسان‌تر کند.

درمان‌های جایگزین

مصرف دارو برای درمان این اختلال مهم است. با این حال، برخی از افراد مبتلا به آن ممکن است بخواهند از طب مکمل نیز کمک بگیرند. البته اگر افراد دارای اختلال شیزوفرنی بخواهند از این درمان‌های جایگزین کمک بگیرند، باید با پزشک خود مشورت کنند. انواع درمان‌های جایگزین مورد استفاده برای این اختلال عبارتند از:

• ویتامین درمانی
• مکمل‌های روغن ماهی
• مکمل‌های گلیسین
• مدیریت رژیم غذایی

علائم شناختی اسکیزوفرنی

تشخیص علائم شناختی گاهی به دقت بسیار بالایی نیاز دارد و ممکن است دشوار باشد. با این حال، این اختلال می‌تواند بر حافظه و تفکر تأثیر بگذارد. علائم شناختی عبارتند از:

• تفکر بی‌نظم، مانند مشکل در تمرکز یا توجه
• عملکرد اجرایی ضعیف یا عدم توانایی در درک اطلاعات و استفاده از آن‌ها برای تصمیم‌گیری
• مشکل در یادگیری و استفاده از اطلاعات
• بی‌اطلاعی از علائم خود

در نهایت فراموش نکنید که تشخیص علائم شیزوفرنی ممکن است دشوار باشد. بنابراین باید درباره‌ی تمام علائم احتمالی این اختلال که ممکن است تشخیص آن‌ها را آسان‌تر کند، بیشتر بدانید. اگر بر همین اساس به دنبال اطلاعات بیشتری درباره‌ی شیزوفرنی و ژنتیک اسکیزوفرنی هستید، ما در ادامه‌ی این مطلب کار را برای شما آسان می‌کنیم.

آیا ابتلا به شیزوفرنی ژنتیکی است؟

ژن اسکیزوفرنی نیز ممکن است در ابتلا به این اختلال نقش داشته باشد. یکی از استدلال‌هایی که بحث ژنتیک اسکیزوفرنی را به میان می‌آورد این است که افرادی با سابقه‌ی خانوادگی شیزوفرنی، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این اختلال هستند.
علاوه‌بر ژن اسکیزوفرنی، سایر عواملی که ممکن است خطر ابتلا به این اختلال را بالا ببرند شامل موارد زیر هستند:

•  در معرض سموم یا ویروس‌ها بودن (قبل از تولد یا در دوران نوزادی)
• داشتن یک بیماری التهابی یا خودایمنی
• استفاده از داروهای تغییردهنده‌ی ذهن
• سطوح استرس بالا

آیا اختلالات روانی ژنتیکی هستند؟

شیوع اختلال اسکیزوفرنی

شناخت درست این اختلال ها بخصوص در نوجوانان کار بسیار دشواری است. ریشه بسیاری از اختلالات از جمله اختلال شیزوفرنی ژنتیک در بحث وراثت پذیری است.

به گزارش سازمان بهزیستی کشور سالانه 20 هزار جوان و نوجوان ایرانی مبتلا به این اختلال شناخته می شوند.

البته این آمار تنها نشان دهنده ی افرادی است که به دلیل داشتن علایم حاد بیماری برای شناسایی و درمان مراجعه کرده اند و قطعا آمار اصلی بیشتر است.

شناسایی اختلال اسکیزوفرنی

مبتلایان به اسکیزوفرنی معمولا خودشان متوجه تغییرات در خود نیستند. آن ها گاهی نمی توانند درک کنند که چیزی درون آن ها درست نیست و زمانی که نشانه هایی مانند عدم توانایی در تفکر صحیح را در خود تشخیص می دهند، آن را به خستگی و یا استرس ارتباط می دهند. این افراد حتما باید با متخصصین روانشناس معتبر در ارتباط باشند.

تفاوت اسکیزوفرنی و سایکوز ( روان پریشی)

هر چند که ممکن است اسکیزوفرنی و روان‌پریشی (Psychosis) با یکدیگر اشتباه گرفته شوند اما یکسان نیستند. زیرا یکی از آن‌ها وضعیتی از سلامت روان و دیگری یک علامت است.

روان‌پریشی یا سایکوز فاصله گرفتن از واقعیت است. در طول یک دوره‌ی روان‌پریشی، ممکن است صداهایی را بشنوید یا چیزهایی را ببینید که واقعی نیستند. همچنین احتمال دارد چیزهایی را باور کنید که واقعیت ندارند. روان‌پریشی یک عنصر یا علامت چندین اختلال سلامت روان از جمله اسکیزوفرنی است.

همچنین روان‌پریشی می‌تواند در افرادی رخ دهد که علائم دیگری از مشکلات سلامت روان را ندارند. هر چند که روان‌پریشی می‌تواند در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی رخ دهد اما همه‌ی افراد مبتلا به این اختلال، روان‌پریشی را تجربه نمی‌کنند.

در نهایت با توجه به اهمیت موضوعی که در این مطلب درباره‌ی آن صحبت شد، اگر شما یا اطرافیانتان علائم روان‌پریشی یا اسکیزوفرنی را تجربه می‌کنید در اولین فرصت به‌دنبال مراجعه به متخصص و درمان باشید.

سوالات متداول