ژنتیک و محیط دو عامل تاثیر گذار در شکل گیری شخصیت افراد هستند. شخصیت و استعدادهای ما باعث می‌شود که هر یک از ما منحصربه‌فرد باشیم. تئوری‌ها نشان می‌دهد که شخصیت ما با تاثیر عوامل گسترده ای شکل می‌گیرد. روانشناسان همواره در مورد خصوصیات فردی صحبت می‌کنند، ولی دقیقاً این خصوصیات چیست‌اند؟ متخصصین حوزه‌ی سلامت روان چه تعریفی از این خصوصیت‌ها دارند؟
شخصیت و استعدادهای ما باعث می‌شود که هر یک از ما منحصربه‌فرد باشیم. تئوری‌ها نشان می‌دهد که شخصیت ما با تاثیر عوامل گسترده ای شکل می‌گیرد. برای مثال برون گرایی یک ویژگی شخصیتی است که نشان‌دهنده‌ی مدل برخورد فرد با دنیای اطراف اوست. برخی افراد بسیار برون گرا و اجتماعی هستند، درحالی‌که برخی دیگر در سر دیگر این طیف بسیار درون گرا و منزوی هستند.
ژنتیک یا محیط؟ کدام‌یک بر ویژگی‌ای شخصیتی و استعدادها اثرگذار است؟
مطالعات جدید نشان داده است که برخلاف باورها درگذشته، ویژگی‌های شخصیتی و استعدادها در طول زمان تغییرات اندکی می‌کنند. اما تغییرات در ویژگی‌های شخصیتی و استعدادی ما چگونه است؟ زمانی که صحبت از شخصیت و استعداد می‌شود، اهمیت کدام‌یک بیشتر است؛ طبیعت و یا تربیت؟ محیط و ژن های شما تا چه حد بر ویژگی‌های شما تأثیر دارد؟
محققین چند دهه به مطالعه بر روی خانواده‌ها، دوقلوها و کودکان بی‌سرپرستی که خانواده بزرگ‌شده‌اند، پرداختند تا بهتر بتوانند به اثرات ژنتیک و محیط بر انسان پی ببرند. ژنتیک و محیط، هر دو بر روی خصوصیات ما تأثیرگذارند، البته مطالعه بر روی دوقلوها نشان می‌دهد که ژنتیک نقش مهم و زیادی را ایفا می‌کند.
مطالعه‌ای که بر روی 350 جفت دوقلو در مینوسیتای آمریکا در سال‌های 1979 تا 1999 انجام شد، نشان داد که هر دوقلوهای همسان و غیرهمسان، چه در یک خانه بزرگ‌شده باشند و یا جدا هم از بزرگ‌شده باشند، خصوصیات شبیه به هم زیادی دارند. این مطالعات تأثیر ژنتیک بر خصوصیات فردی را بیان می‌کند.
البته این گفته باعث نمی‌شود که تأثیر محیط نادیده گرفته شود. تمامی مطالعات نشان می‌دهد که ویژگی‌های فردی بر اساس ژنتیک و محیط شکل می‌گیرند و این دو عامل در فرم‌های مختلفی باهم در تعامل هستند تا شما خاص باشید.
اصول صفات شخصیتی
-
اصل بلوغ
با افزایش سن، ویژگی‌های شخصیتی در افراد معمولاً به نقطه‌ی تعادل نزدیک‌تر می‌شود؛ و با کسب مهارت‌های مختلف، افراد توانایی‌هایی را در برخی زمینه‌ها کسب می‌کنند.
-
اصل توسعه و شناخت هویت
بلوغ فردی و شناخت از خود باعث می‌شود فرد به توسعه‌ی مهارت‌ها و ویژگی‌های فردی‌اش بپردازد. در سال‌های جوانی مردم در حال تجربه کردن نقش‌های مختلف و یادگیری هستند ولی با بالاتر رفتن سن، این تجربیات و مهارت‌ها به کمک فرد می‌آید تا بتواند هویت خود را پیدا کند.
-
اصل پلاستیک
بااینکه ویژگی‌ها و استعدادها معمولاً ثابت هستند ولی می‌توانند با محیط خود، مانند پلاستیک، تطابق بیابند.
اگر کسی از شما بپرسد که خصوصیات مختلف خود را نام ببرید، معمولاً به باهوش بودن، خجالتی بودن، مهربانی، درون گرایی و این دسته ویژگی‌ها اشاره می‌کند. درحالی‌که امروزه روانشناسان برای این امر، به مدل شخصیتی بیگ فایو استناد می‌کنند و با توجه به آن ویژگی‌های شخصیتی شما را دسته‌بندی می‌کنند.
مواردی که مدل شخصیتی بیگ فایو یا نئو بررسی می کنند به شرح زیر هست:
- برون گرایی
- وجدانی بودن
- توافق جویی
- باز بودن نسبت به تجربیات جدید
- عدم ثبات هیجانی (روان رنجوری)
طبیعت ما یا تربیت، کدام‌یک تأثیرگذارند؟
با یک مثال بهتر است این بحث را شروع کنیم. همان‌طور که روبرت پلومین اشاره‌کرده است، دانشمندان یک ژن که در کمتر از 1% از مردم فعال است را کشف کرده‌اند. اگرچه این ژن در بین 70% از ورزشکاران حرفه‌ای وجود دارد و به آن‌ها در بازیابی نیروی ازدست‌رفته‌شان بعد از تمرین‌های سخت کمک می‌کند ولی بدین معنی نیست که بدون آن نمی‌توان یک ورزشکار حرفه‌ای شد. بدون این ژن، تبدیل‌شدن به ورزشکار حرفه‌ای بسیار سخت خواهد بود؛ و حتی با داشتن این ژن برای ورزشکار حرفه‌ای شدن باید تلاش بسیاری کرد.
در مورد ویژگی‌های غالب و درونی شده، ایجاد یک تغییر بسیار سخت است و زمانی که تغییر رخ می‌دهد به دلیل صرف زمان طولانی، بسیار نامحسوس است. فرد بسیار برونگرا در طول زمان ممکن است منزوی شود، ولی این به معنی تبدیل‌شدن این فرد به یک فرد درونگرا نیست. بلکه درواقع ویژگی برونگرایی در این فرد تعدیل‌یافته است. این فرد همچنان اجتماعی و جمع گراست ولی به این باور رسیده است که می‌تواند از تنهایی و سکوت در برخی زمان‌ها هم لذت ببرد. ممکن است فرد درون گرا با بالاتر رفتن سن، بیشتر به سمت برونگرایی متمایل شود.
این به معنی تغییر ناگهانی این گرایش در فرد نیست، بلکه این فرد توانسته است مهارت بودن در جمع و لذت بردن از آن را کسب کند و احساس خستگی کمتری با شرکت در فعالیت‌های گروهی داشته باشد. در این مثال‌ها، ویژگی اصلی فرد تغییری نکرده است و تنها بر مبنای تجربه، فرد از ویژگی اصلی خود، فاصله گرفته است.
وقتی‌که استعداد کافی دارید و زمانی که ژن‌های شما (نه فقط یک ژن) بستر آماده را داشته باشند، آن‌وقت باید محیط را فراهم کنید و تمرین داشته باشید تا به هرچه می‌خواهید، برسید. در اصل، استعداد ذاتی شما با تمرین پرورش می‌یابد.
با توجه به مطالعاتی که از زمان پلومین انجام‌شده، ژنتیک می‌تواند توانایی‌های گفتاری شما، یادگیری زبان، ریاضیات و بسیاری از ویژگی‌ها و مهارت‌ها را مشخص کند. ولی شما همچنان باید مهارت‌های لازم را کسب کنید. ساختار ژنتیکی شما می‌تواند به ما بگوید که شما برای رسیدن به آنچه می‌خواهید راه آسان و یا دشواری پیش رودارید.
سخن پایانی
امروزه با رشدعلم ژنتیک در کنار پیشرفت علومی مانند هوش مصنوعی امکان تحلیل بسیاری داده های ژنتیکی به وجود آمده است و انواع تست‌های ژنتیکی مانند استعدادیابی ژنتیکی و شناخت اختلالات و غربالگری های قبل از بارداری و بسیاری از کاربردهای دیگر ایجاد شده است. برای اطلاعات بیشتر فرم مشاوره رایگان انتهای مقاله را تکمیل نمایید.
