انواع هیجان و تاثیر آن ها بر افکار و رفتار ما!

انواع هیجان های اصلی که فرد در موقعیت ها و شرایط متفاوت آن ها را تجربه می کند، شامل ترس، خشم، شادی، نفرت و موارد دیگر است که در ادامه مفصل به آن ها خواهیم پرداخت.

این نوسانات احساسی به دسته بندی های هیجانات مثبت و منفی، خفیف یا شدید تقسیم می شوند و در افکار و رفتار شخص تاثیر میگذارند. همراه ما باشید تا با هیجان های مختلف در شرایط متفاوت آشنا شویم.

هیجان چیست؟

تصور کنید تنها چند روز با یک مصاحبه کاری مهم فاصله دارید؛ انواع هیجانات مثبت و منفی را در این چند روز تجربه خواهید. احساساتی مثل استرس و ترس، شادی و ذوق ناشی از تغییراتی که ممکن است در زندگی کاری شما رخ دهد. آیا تجربه‌ی این هیجان‌ ها برای ما سراسر فایده است؟

ما انسان‌ها احساسات و هیجانات مختلفی را در طول زندگی تجربه می‌کنیم. احساساتی که در تعامل روزمره ما با دیگران نقش مهمی دارند. این احساسات در قالب هیجان‌ های مختلف بروز پیدا می‌کنند.

هیجان ما اغلب واکنش ما به اتفاقات دنیای اطراف است. برای مثال، در یک روز کاری سخت که کارها آن طور که خواسته‌ایم پیش نرفته، تجربه هیجانی همچون احساس خستگی یا خشم، منطقی است.

یا کودکی را تصور کنید که برای اولین بار در فضای جدیدی همچون مهد کودک یا مدرسه قرار گرفته است. تجربه قرار گرفتن در یک محیط جدید به ویژه همراه شدن آن با اولین تجربه‌ی جدا شدن از پدر و مادر، باعث بروز هیجانی مثل ترس در کودک خواهد شد.

بنابراین شاید لازم است با نحوه بروز انواع هیجان منفی و یا مثبت آشنا شویم.

هیجانات چطور بروز پیدا می‌ کنند؟

اگر بخواهیم بروز احساسات و هیجانات مختلف را از دیدگاه علمی بیان کنیم، همه چیز مربوط به فعالیت اعصاب بخش‌هایی از قشر مغز به ویژه بخش پیش پیشانی، اینسولا و آمیگدال مغز است. از طرف دیگر، بروز هیجان‌ ها بستگی به افکار ما نیز دارد.

افکار ما نسبت به اتفاقات گذشته می‎تواند باعث تجربه‌ی انواع هیجان مثل غم یا شادی در لحظه حال شود. برای مثال، یادآوری یک خاطره شیرین از دیروز، ممکن است امروز لبخند به لب ما بیاورد. اما این هیجان ها چگونه بروز پیدا می‌کنند؟

تجربه ذهنی متفاوت

هیجان‌ ما غالبا به شکل یک احساس ذهنی مانند شادی، ترس، خشم، غم و تعجب خود را نشان می‌دهد. دیدگاه ما نسبت به اتفاقات زندگی می‌تواند کاری کند که 2 نفر همزمان در یک اتفاق باشند اما هیجان های متفاوتی را تجربه کنند.

برای مثال، تصور کنید در حال سوار شدن بر یک ترن هوایی هستید، درست همان زمان که شما در حال تجربه هیجان ترس هستید، خواهر یا برادر شما هیجان لذت یا اضطراب را تجربه می‌کند.

پاسخ فیزیولوژیکی بدن نسبت به انواع هیجان

تجربه هیجان‌های مختلف ممکن است باعث تغییرات فیزیولوژیک در بدن ما شود. برای مثال ممکن است صرفا به دلیل تجربه‌ی احساس خشم دچار افزایش ضربان قلب یا به دلیل ترس ناگهانی دچار تعریق و تنش عضلانی شویم.

نوع رفتار ما در لحظه

اینکه چگونه صحبت می‌کنیم، چطور راه می‌رویم و مهم‌تر اینکه چطور با دیگران ارتباط برقرار می‌کنیم، بستگی به هیجاناتی دارد که در همان لحظه تجربه می‌کنیم.

بی شک هنگام تجربه هیجانی مانند غم، کنترل هیجان کاری بسیار دشوار است و علائمی همچون آهسته قدم زدن، بی اشتهایی یا میل به انزوا در ما پررنگ‌تر خواهد بود.

ارزیابی شناختی

ارزیابی ما از موقعیت‌های مختلف زندگی متفاوت است و همین ارزیابی‌ها باعث بروز واکنش‌های عاطفی و هیجانی در ما می‌شود. برای مثال وقتی یک سگ به سمت ما می‌دود، هیجان ترس را تجربه می‌کنیم زیرا آن را یک تهدید ارزیابی می‌کنیم.

اما لزوما همیشه ارزیابی ما از یک اتفاق درست نیست و همین امر باعث بروز انواع هیجانات منفی و غیر معقول می‌شود. بنابراین یادگیری مهارت کنترل انواع هیجان بسیار کمک کننده است.

حالا دیگر می‌دانیم که هیجان واکنشی پیچیده به اتفاقات اطراف است. از آنجا که هیجان های ما ممکن است به شکل‌های مختلفی همچون یک تجربه ذهنی مثل احساس خشم یا ترس تا یک پاسخ فیزیولوژیک مثل افزایش ضربان قلب بروز پیدا کند؛ شناخت آن ها در مدیریت این احساسات کمک می کند.

بررسی انواع هیجان؛ کلید درک بهتر خود و دیگران

یکی از روش‌های بررسی احساسات و هیجانات مختلف، دسته‌بندی انواع هیجان بر اساس کیفیت و شدت آن است. به این معنا که هیجان‌ها بر اساس کیفیت، مثبت یا منفی هستند و بسته به نوع شدت‌شان، خفیف (اولیه) یا شدید (ثانویه):

هیجان مثبت

منظور از هیجان مثبت انواع هیجان هایی است که باعث ایجاد رضایت و حال خوش در فرد می‌شود، از جمله عشق، شادی و پیروزی.

هیجان مثبت معمولا منجر به بروز رفتارهای خطرناک نمی‌شود اما گاهی تجربه بیش از حد و افراطی هیجان مثبت هم می‌تواند با افزایش ضربان قلب و خطراتی همراه باشد. بنابراین اهمیت یادگیری راه های کنترل انواع هیجان حتی به هیجان مثبت هم ختم می‌شود.

هیجان منفی

تجربه احساساتی همچون ترس، غم، استرس و خشم از بدترین انواع هیجان منفی است. غالب تروماها یا همان آسیب‌های شدید روانی، به نوعی با تجربه یک هیجان منفی غالب همراه هستند.

بنابراین در صورت طولانی شدن مدت زمان تداوم یک هیجان منفی، نیاز است با یک روانشناس صحبت کنید و برای مدیریت و کنترل هیجان منفی خود، یک تا چند جلسه مشاوره را پشت سر بگذارید.

اما روانشناسان و متخصصان چطور متوجه بالا بودن چیزی مثل هیجان در ما می‌شوند؟

علاوه بر اطلاعات و شواهدی که در جلسات مشاوره بین مراجع و مشاور رد و بدل می‌شود، نتایج آزمایش‌های ژنتیکی نیز یکی از راه‌های ساده کشف هیجان منفی در افراد است.

آزمایش ژنتیک TalentX با استفاده از نمونه بزاق، بیش از 20 ویژگی شخصیتی را در فرد بررسی می‌کند که از این بین، 7 ویژگی هیجانی از جمله خشم و همدلی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره چگونگی انجام این آزمایش اینجا کلیک کنید و برای دریافت مشاوره رایگان ژنتیک، فرم مشاوره انتهای مطلب را تکمیل کنید.

هیجان خفیف یا هیجان اولیه

نوع ضعیفی از هیجان مثبت یا منفی مثل هیجان شادی کودک شما به دلیل سورپرایز جشن تولد یا هیجان ترس ناشی از شنیدن ناگهانی صدای افتادن یک شئ شیشه‌ای در آشپزخانه، هیجان اولیه یا خفیف نام دارد.

هیجان های اولیه معمولا نوعی پاسخ فوری به محرک‌ها، مثل احساس شادی یا ناراحتی و لحظه‌ای هستند. این نوع هیجانات، تداوم نداشته و خفیف هستند و اثر آن‌ها بر سلامت افکار و روان و جسم ما، ظرف مدت زمان کوتاهی از بین می‌رود. 

هیجان شدید یا هیجان ثانویه

تمام هیجان‌هایی که با تاثیر عمیق بر سلامت روان و افکار ما همراه هستند و نوعی واکنش به هیجان‌های اولیه هستند در دسته هیجان های ثانویه قرار می‌گیرند.

برای مثال، هیجان شادی و خوشحالی قبولی در رشته تحصیلی مورد علاقه یا عشق به فرد مورد علاقه‌تان در زندگی. هر دو این موارد تجربه یک احساس مثبت مداوم هستند. نکته قابل توجه در هیجان های شدید اما، هیجان های شدید منفی هستند.

آسیب ناشی از تجربه یک هیجان منفی شدید مثل غم مرگ یک عزیز بسیار شدید و ماندگار است. در بسیاری موارد برای کنترل هیجان شدید منفی، حضور یک روانشناس و شرکت در جلسات روان‌درمانی ضروری است.

انواع هیجان را بشناسید تا بتوانید آن‌ها را کنترل کنید.

قدم اول برای کنترل هیجان آن هم به شیوه‌ای صحیح و موثر، شناخت صحیح انواع هیجان است. اینکه هر یک از احساسات خود را تا چه اندازه می‌شناسیم، به ما در کنترل هیجان‌های زندگی‌مان تا حد زیادی کمک می‌کند. پس بهتر است در ادامه مطلب به سراغ معرفی کوتاه برخی از انواع هیجان‌های پرتکرار در زندگی هر فرد برویم.

غم

احساسی مثل غم می‌تواند از ناراحتی کودک بعد از سرزنش پدر یا مادر تا سوگواری یک فرد بزرگسال برای عزیز از دست رفته خود به وجود آید. شناخت نوع و شدت هیجان ما را در انتخاب بهترین راه های کنترل انواع هیجان کمک می‌کند. 

ترس 

احساس ترس ممکن است به سبب تنهایی، تاریکی، گم شدن یا فکر از دست دادن اطرافیان ایجاد شود. مهم نیست چه نوع ترسی را تجربه می‌کنیم. احساس هیجان ترس، بسته به نوع تهدید تجربه شده متفاوت است.

گاهی یک ترس به ظاهر کوچک می‌تواند به یک نگرانی بزرگ تبدیل شده و با ایجاد احساس اضطراب، بیماری‌های خطرناکی را در فرد بروز دهد. در این مواقع دانستن دلیل بروز انواع اضطراب و مقابله با آن‌ها ضروری است. اگر دوست دارید درباره انواع اضطراب و روش‌های مقابله با آن بیشتر بدانید، اینجا کلیک کنید.

 اضطراب

به دنبال ایجاد هر ترس یا دلهره‌ای، مهم است که به سراغ دلیل نگرانی خود و میزان آن برویم. برای مثال، افرادی که دائما مضطرب هستند ممکن است در موقعیت‌هایی دچار ترس شوند که آنقدر ترسناک نباشند.

نکته مهم اینجاست که سنجش هیجانی مثل نگرانی در کودکان کار دشواری است. اما آزمایش ژنتیکی TalentX با تجزیه و تحلیل اطلاعات ژنتیکی موجود در DNA بزاق کودک شما، به بررسی نگرانی و 23 صفت شخصیتی دیگر از او می‌پردازد و شما را از میزان این صفت آگاه می‌کند تا در ادامه بتوانید بیشتر در روند بهبود سلامت افکار و روان کودک خود موثر باشید.

برای مطالعه بیشتر درباره انواع هراس و فوبیا، این مقاله را مطالعه کنید.

خشم 

خشم کنترل نشده ممکن است در ادامه تبدیل به پرخاشگری شود. به باور روانشناسان، خشم یک احساس منطقی و غیر خطرناک است. هیجانی که غالبا آن را به دلیل وقوع بی عدالتی یا قرار گرفتن در شرایطی دور از انتظار خود و مخالف عقایدمان تجربه می‌کنیم.

اما خشم به تنهایی خطرناک نیست و زمانی که فرد نتواند آن را کنترل کند و به پرخاشگری یعنی بروز گفتارهای ناشایست و ناسزا و رفتارهای آسیب زننده و ضرب و شتم تبدیل شود، باید تحت نظر و حتی درمان قرار گیرد.

اما چطور خشم خود را کنترل کنیم تا به پرخاشگری و عصبانیت تبدیل نشود؟ در این مقاله به توضیح دقیق دلایل بروز خشم و عصبانیت و راه‌های کنترل خشم پرداخته‌ایم.

لذت

لذت، هیجانی مثبت و شدید یا همان شادی بی حد و اندازه از وقوع یک اتفاق یا وجود یک فرد است. هیجانی که لزوما همیشه نتایج مفیدی به همراه ندارد و ممکن است با تعبیری غلط آمیخته شود.

برای مثال لذت از نوشیدن بی اندازه الکل نمی‌تواند مشابه تجربه حس پیروزی یک مسابقه ورزشی یا لبخند زدن به وقایع و خندیدن به اتفاقات شیرین زندگی باشد.

چگونه هیجانی تصمیم نگیریم؟

چند راه سریع و آسان برای مدیریت هیجانات:

1. مکث کنید و وضعیت موجود را بررسی کنید.

2. همیشه تنها به نظر خودتان اکتفا نکنید.

3. تصمیمات خود را جایی یادداشت کنید.

4. درباره تصمیم خود با افراد معتمد و با دانش مشورت کنید.

جمع‌بندی

انواع هیجان با استفاده از راه‌های موثر متفاوتی قابل کنترل است. راه‌حل‌هایی که با به کار گرفتن آن‌ها می‌توان به حالات روانی- ذهنی متعادل و آرامش رسید. گاهی هیجانات به تنهایی می‌توانند عامل اصلی تنش‌های روانی و آسیب روحی افراد باشند.

اما پیش از هر چیز، باید از سطح این هیجان ها در خود با خبر شویم. بنابراین با بررسی سطح هیجانات خود و فرزندان‌مان با استفاده از آزمایش ژنتیک TalentX می‌توانیم تا حد زیادی از آسیب‌های روانی و فیزیکی احتمالی پیش‌رو جلوگیری کنیم. با پر کردن فرم زیر می‌توانید مشاوره رایگان آزمایش ژنتیک TalentX بهره‌مند شوید.

منابع

1. https://www.vocabulary.com/dictionary/excitement#:~:text=the%20arousal%20of%20strong%20emotions,flush%2C%20kick%2C%20rush%2C%20thrill 
2. https://www.merriam-webster.com/dictionary/excitement 
3. https://www.verywellmind.com/an-overview-of-the-types-of-emotions-4163976 
4. https://www.healthline.com/health/list-of-emotions#anger 
5. https://www.simplypsychology.org/primary-and-secondary-emotions.html#:~:text=Primary%20emotions%20are%20immediate%2C%20instinctual,experiences%2C%20beliefs%2C%20and%20thoughts. 
6. https://www.idealist.org/en/careers/6-ways-to-control-your-emotions-and-make-better-decisions

آیا خشم هیجان منفی است؟

همانطور که پیش‌تر گفتیم، خشم هیجانی منفی نیست اما اگر شدت یابد و به پرخاشگری تبدیل شود می‌تواند هیجانی منفی تلقی شود.

هیجان زیاد باعث چه می‌شود؟

هیجان بیش از حد یا زیاد در دسته هیجان‌های ثانویه یا شدید قرار دارد و در صورتی که کنترل نشود می‌تواند باعث آسیب به خود فرد یا اطرافیان او شود. برای مثال، اضطراب حالت شدیدی از هیجانی مثل استرس است. یعنی اضطراب، همان استرس کنترل نشده است.

چه چیزی باعث هیجان می‌شود؟

هیجان یک واکنش پیچیده است. واکنشی خفیف (شادی) یا شدید (اضطراب) به اتفاقات زندگی. یعنی هیجان های اولیه (غم و شادی) در پاسخ به محرک و هیجان های ثانویه (استرس و اضطراب) در پاسخ به هیجان های اولیه ایجاد می‌شود.