تست وکسلر چیست؟

تست وکسلر (Wechsler Intelligence Scale) یکی از ابزارهای سنجش هوش و توانایی شناختی افراد بزرگسال و کودکان است که برای بزرگسالان به اسم انگلیسی (WAIS) و برای کودکان (WISC) شناخته می‌شود.

در این مقاله از مجله مای اسمارت قصد داریم شما را با تست هوش وکسلر، مقیاس‌ها، ویژگی‌ها، مزایا و معایب آن آشنا کنیم. اگر می‌خواهید اطلاعات کاملی درباره این ست هوش استاندارد بین المللی به دست آورید تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

تست وکسلر چیست؟

تست وکسلر یکی از آزمون‌های بین المللی است که (IQ) افراد بزرگسال، جوانان و کودکان را مورد سنجش قرار می‌دهد. این تست توانایی افراد را از بعد روانشناختی نیز بررسی می‌کند.

به این معنی که رفتار هدفمند، تفکر منطقی و ارتباط فرد در تعامل با محیط پیرامون او می‌سنجد. در نتیجه آزمون هوش وکسلر فاکتورهایی دارد که نه تنها خصوصیات فرد را به طور مستقل بررسی می‌کنند، بلکه فرد را از نظر تعامل با افراد و اشیای پیرامون خود می‌سنجد.

پیشینه تست هوش وکسلر

دیوید وکسلر روانشناس آمریکایی تست هوش وکسلر را در سال 1955 منتشر کرد. او معتقد بود معیارهایی که توانایی فرد را می‌سنجند، او را در شرایطی ایزوله و محدود بررسی می‌کنند. اما انسان‌ها در ارتباط با محیط زندگی می‌کنند و بخش مهمی از زندگی آنها تحت الشعاع تعاملی است که با افراد و اشیای محیط زندگی و کار خود دارند.

این موضوع باعث شد که دکتر وکسلر آزمون هوش وکسلر (Wechsler-Bellevue Intelligence Scale) را که در دهه 1930 طراحی شده بود، بازنگری کرده و در ویرایشی دیگر منتشر کند. بعدها نیز این تست مجدداً ویرایش شد و نسخه چهارم آن در سال 2008 توسط پیرسون به انتشار رسید.

هدف آزمون وکسلر

دکتر وکسلر تست وکسلر را به منظور بررسی جامع تر توانایی‎های فردی به وجود آورد. او در ابتدا روانشناس بالینی کودکان در مرکز (Bureau of Child Guidance) بود. همین باعث شد که هدف طراحی اولیه تست، بررسی کودکان باشد.

اما پس از آنکه مطالعاتش کامل تر شد، تصمیم گرفت نه تنها مهارت‌های مورد بررسی این تست هوش استاندارد بین المللی را افزایش دهد، بلکه جامعه هدف را از کودکان به بزرگسالان عوض کند.

به همین دلیل در جنگ جهانی با آگاهی از ناکافی بودن تست (Army Alpha Tests) تصمیم گرفت، سربازان جنگ را با آزمون وکسلر مورد بررسی قرار دهد تا علاوه بر هوش، توانایی آنها در زندگی واقعی نیز سنجیده شوند.

نسخه‌های مختلف تست وکسلر

آزمون‌های وکسلر شامل آیتم‌های غیرکلامی و کلامی برای همه شرکت‌ کنندگان در آزمون بود. آزمون‌های هوش دیگری مانند استنفورد-بینه با دقت کمتری نسبت به نسخه‌های قبلی توسعه داده شده بودند. همین باعث شد که نسخه (I WAIS) از نظر محبوبیت در دهه 1960 از آزمون‌هایی همچون استنفورد بینه پیشی بگیرد.

• (WAIS-) تست وکسلر

(WAIS-R)، نسخه بازبینی شده (WAIS) بود که در سال 1981 منتشر شد و از 6 خرده آزمون کلامی و پنج آزمون عملکردی تشکیل می‌شد. آزمون‌های شفاهی آن شامل اطلاعات، درک مطلب، حساب، فاصله ارقام، شباهت‌ها و واژگان بودند.

خرده آزمون‌های عملکرد نیز موضوعات چیدمان تصویر، تکمیل تصویر، طراحی بلوک، مونتاژ شی و نماد رقمی را در بر می‌گرفت. در نتیجه ضریب هوشی کلامی، ضریب هوشی عملکرد و ضریب هوشی در مقیاس کامل به دست می‌آمد.

• (WAIS-III)  تست هوش وکسلر

(WAIS-III) نسخه بازبینی شده (WAIS) و (WAIS-R) بود که در سال 1997 منتشر شد. این امتیاز برای هوش کلامی، ضریب هوشی عملکردی و ضریب هوشی کامل همراه با چهار شاخص ثانویه (درک کلامی، سازماندهی و سرعت پردازش، حافظه کاری، ادراکی) ارائه ‌شد.

• (WAIS-lV) آزمون هوش وکسلر

نسخه کنونی آزمون وکسلر، (WAIS-IV) که در سال 2008 منتشر شد، از 10 خرده آزمون اصلی و پنج خرده آزمون تکمیلی تشکیل شده است. 10 خرده آزمون اصلی، نمرات مقیاس ‌بندی شده را مشخص می‌کنند که مجموعاً ضریب هوشی مقیاس کامل را نشان می‌دهند.

• (WISC-V) آزمون وکسلر برای کودکان

آزمون هوش (WISC-V) نشان دهنده توانایی فکری عمومی کودک است. نتایج این آزمون 5 امتیاز شاخص اولیه، یعنی شاخص درک کلامی، شاخص فضایی بصری، شاخص استدلال سیال، شاخص حافظه کاری و شاخص سرعت پردازش را ارائه می‌کند.

این شاخص‌ها نشان دهنده توانایی‌های کودک در حوزه‌های شناختی است. 5 نمره ترکیبی فرعی را نیز می‌توان از ترکیب خرده آزمون‌های اولیه یا اولیه و ثانویه به دست آورد.

تست هوش وکسلر بزرگسالان

تست هوش وکسلر نسخه چهارم (WAIS–IV) بر پایه این تفکر طراحی شد که تست هوش باید علاوه بر ظرفیت عملکرد هدفمند انسان، روابط او را با محیط مورد بررسی قرار دهد. آزمون هوش وکسلر که در سال 2008 منتشر شد، برای افرادی در بازه سنی 16 تا 90 سال طراحی شده است.

این تست خود 10 خرده آزمون اصلی دارد که همراه آنها 5 خرده آزمون تکمیلی است. این پنج آزمون به سنجش کلی (IQ) پرداخته و شامل شاخص‌های درک کلامی، استدلال ادراکی، حافظه کاری و سرعت پردازش است.

تست هوش وکسلر کودکان

آزمون وکسلر برای کودکان هم طراحی شده است. در این تست وکسلر که با عنوان (WISC-V) در سال 2014 منتشر شد، برای تست کردن هوش کودکان استفاده می‌شود.

در حالی که شاخص‌های درک کلامی، دیداری – فضایی، استدلال سیال، حافظه کاری و سرعت پردازش برای گروه سنی 6 تا 16 سال در نظر گرفته می‌شوند.

جالب است بدانید که آزمون وکسلر کودکان با تست وکسلر بزرگسالان تفاوت دارد. در نسخه مخصوص کودکان هوش در حال رشد اندازه گیری می‌شود. اما در بزرگسالان هوش در حال پس روی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

در همین راستا با اینکه شاخص‌هایی که در تست وکسلر کودکان و بزرگسالان آمده شباهت اسمی دارند اما بر اساس مقیاس‌های مختلف طراحی شده اند.

کاربرد آزمون وکسلر

تست هوش همانطور که از نامش برمی‌آید، برای سنجش سطح هوش افرادی در گروه سنی مختلف به کار می‌رود. در ایران این تست هوش استاندارد بین المللی نه تنها برای پیش بینی موفقیت تحصیلی دانش آموزان، بلکه برای بررسی‌های بالینی افراد مختلف، مشاوره‌ در ابعاد مختلف مانند مشاوره کاری، استخدام و همچنین روان درمانی کاربرد دارد. بنابراین شاهد به کارگیری تست وکسلر در مراکز درمانی، آموزشگاه‌ها، مراکز استعدادیابی، دانشگاه‌ها و سازمان‌های دیگر بوده‌ ایم.

• ابزار بالینی

آزمون هوش وکسلر یکی از ابزارهای مهم در آزمون‌های روانشناختی، امور پژوهشی و درمانی به حساب می‌آید. روانشناسان و روانپزشکان از این ابزار برای بررسی توانایی‌های عقلانی، تشخیص اختلالات یادگیری، تشخیص تأثیرات آسیب‌های مغزی (Head Trauma) بر فعالیت‎های ذهنی و شناختی و تشخیص بیش فعالی (ADHD) استفاده می‌کنند.

در این فرآیند نمرات خرده آزمون‌ها با همدیگر مقایسه می‌شوند. امتیاز به دست آمده می‌تواند معیاری برای سنجش میزان ابتلای فرد به اختلالات رفتاری، یادگیری و عملکردی باشد.

• پیشرفت تحصیلی

تست هوش وکسلر، آزمون موفقیت تحصیلی کافمن و آزمون موفقیت فردی وکسلر سه آزمون مهم و کاربردی هستند که نتایج آن‌ها اطلاعات خوبی درباره پیشرفت تحصیلی کودکان ارائه می‌دهند.

با کسب اطلاعات مختلف می‌توان نظر دقیق‌تری درباره عملکرد شناختی و پیشرفت تحصیلی کودکان اعلام کرد. برای آگاهی بیشتر در این زمینه می‌توانید راه‌های کمک به پیشرفت تحصیلی را مطالعه نمایید.

• رشد کودک

تست وکسلر برای سنجش رشد کودکان هم کاربرد دارد. بررسی نتایج آزمون وکسلر و مقایسه آنها با نتایج آزمون‌های کاربردی دیگری در تعیین وضعیت رشد کودک از ابعادی مانند رشد جسمانی، روانی، شناختی و اجتماعی کمک قابل توجهی می‌کند.

به این ترتیب تأثیر عوامل محیطی مختلف در رشد کودک سنجیده می‌شود. در نتیجه می‌توان مشکلات را با بهترین راهکارها رفع کرد.

• اختلالات یادگیری

خرده آزمون‌های تست هوش وکسلر می‌تواند در بررسی ابعاد مختلف ذهن انسان نقش مهمی ایفا کنند. بنابراین با این آزمون می‌توان ناتوانی‌های یادگیری‌ را به راحتی تشخیص داد.

در این مسیر می‌توان نتایج آزمون وکسلر را با نتایج یک آزمون پیشرفت مانند وودکاک جانسون مقایسه کرد. با مشاهده اختلاف بین هوش و عملکرد کودک در مدرسه می‌توان درباره اختلالات یادگیری او نظر داد.

• عملکرد شناختی

آزمون وکسلر ابزار مناسبی برای تشخیص استعدادهای فکری و سنجش نقاط ضعف و قوت او در عملکردهای شناختی به حساب می‌آید. نتایج تست وکسلر در کنار سایر معیارها و آزمون‌های روانشناسی می‌توانند ارزشمند باشند. در این حالت کاربرد این آزمون هوش از جهت بالینی اهمیت پیدا می‌کند.

نمرات و امتیازدهی

آزمون هوش وکسلر در 7 حوزه مختلف نمره می‌دهد که شامل نمره هوش کلی، نمره هوش کلامی، درک کلامی، نمره هوش عملی، سازمان ادراکی، سرعت پردازش و حافظه فعال هستند. به این ترتیب شاخص‌های کلامی – غیر کلامی، سرعت تحلیل، ادراک و حافظه کاری شرکت کننده در آزمون مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

آزمون گیرندگان برای اینکه امتیازدهی را با دقت بالا انجام دهند از جداولی استفاده می‌کنند که جواب خرده آزمون‌ها را بر اساس سن و معیار طبقه بندی زبانی و غیر زبانی دسته بندی می‌کند. به این ترتیب امتیاز بالا و پایین هر کدام از شاخص‌ها مفهوم مشخصی دارد.

نمره خوب در آزمون کلامی نشان دهنده این است که فرد تحت آسیب مغزی و روان شناختی قرار ندارد و در محیط آموزشی خوب و باثباتی تحصیل می‌کند.

اما نمره پایین نشانه سرکوب شدن فرد در محیط و ضعف فرهنگی و عدم رشد کافی اوست که می‌تواند در محیط خانوادگی، تحصیلی و کاری اتفاق بیفتد. علاوه بر این اگر امتیازها خیلی پایین باشند، انتظار می‌رود که عضوی از بدن فرد آسیب دیده باشد.

مقیاس های تست وکسلر

پیش از این اشاره کردیم که تست وکسلر با بررسی 4 شاخص کلامی، ادراکی، سرعت تحلیل و پردازش و همچنین حافظه کاری به سنجش میزان هوش افراد می‌پردازد. در ادامه این بخش توضیح کامل تری درباره هر کدام از این مقایس‌ها ارائه خواهیم داد.

• کلامی – غیر کلامی

شاخص کلامی (Verbal Comprehension-VCI) در آزمون هوش وکسلر بیانگر توانایی فرد برای درک، استفاده و تفکر با زبان گفتاری است. همچنین وسعت و عمق دانش به دست آمده از محیط را نشان می‌دهد.

در «شباهت‌» مهارت تفکر انتزاعی، مهارت شکل گیری مفهوم و استدلال کلامی بررسی می‌شود. اما «لغات» رشد زبانی و مهارت فرد در بیان مفاهیم را در نظر دارد. از طرفی تجارب فرهنگی و آموزشی با عنوان «درک مطلب» و اطلاعات عمومی فرد در بخش «اطلاعات» ارزیابی خواهند شد.

• ادراکی

شاخص ادراکی (Perceptional Reasoning- PRI) دومین شاخص تست هوش وکسلر است که در این آزمون مورد بررسی قرار می‌گیرد. در بخش ادراکی توانایی فرد با تفسیر، سازماندهی و فکر کردن درباره اطلاعات تصویری موجود ارزیابی می‌شود.

فرد با مشاهده طرح دو بعدی باید مکعب‌هایی را آماده کند. این در حالی است که درک تصویری یا پازل دیداری، استدلال ماتریسی و وزن اشکال با توجه به جزئیات و الگوهای به کار رفته در تصویر سازی ارزیابی می‌گردند. تکمیل تصاویر نیز به سنجش درک تصویری فرد منجر می‌شود.

• سرعت تحلیل و پردازش

شاخص سرعت تحلیل و پردازش (Processing Speed Index) در تست وکسلر توانایی فرد را برای پردازش سریع و کارآمد اطلاعات بصری اندازه می‌گیرد. در این بخش از آزمون هوش وکسلر مهارت‌های کد گذاری، جستجوی نماد‌ها و خط زنی استفاده خواهند شد.

• حافظه کاری

حافظه کاری (Working Memory Index) در تست وکسلر سعی می‌کند تا توانایی ذهنی شرکت کننده را در به خاطر سپاری ارقام و توالی حروف و اعداد بسنجد. به این ترتیب به موضوع اشاره می‌کند که ذهن فرد تا چه حد می‌تواند داده‌‌های حرفی و عددی را مورد تغییر داده و ذخیره کند.

ویژگی ها و معایب وکسلر

تست وکسلر با تمرکز بر شاخص‌های کلامی، ادراکی، حافظه کاری و سرعت تحلیل و پردازش سعی می‎کند بررسی دقیقی درباره عملکرد فرد در ابعاد فردی و اجتماعی داشته باشد. ویژگی‌های مختلف آن باعث شده که در سنجش‌های روانی، آموزشی، کاری و سایر موارد استفاده شود. در حالی که معایب آن نیز غیر قابل انکار هستند.

ویژگی تست وکسلر

با کمک نتایج تست هوش وکسلر شرکت کنندگان می‌توان اطلاعات واضح و مشخصی در مورد عملکرد ادراکی آنها به دست آورد. همین موضوع باعث می‌شود که شرح حال روانی دقیق تری از فرد به دست آید. در ضمن ویژگی‌های مثبت و منفی فرد از بعد سلامت روانی شناسایی می‌شوند.

سایر ویژگی های تست هوش وکسلر عبارتند از:

• نمره فرد با توجه به میزان موفقیت او در پاسخ دهی به سؤالات اعلام می‌شود.
• نمره تراز شده به فرد ارائه می‌گردد. این نمره بر مبنای نمره خام خواهد بود.
• تست وکسلر به عنوان تستی مختلط یا ناهمگن در نظر گرفته می‌شود.
• هوش کلامی و غیر کلامی شرکت کنندگان جداگانه مورد سنجش قرار می‌گیرند.

معایب آزمون وکسلر

مهم ترین عیبی که به آزمون وکسلر نسبت می‌دهند، ناکافی بودن تنوع داده‌ها برای بررسی روایی نتایج است. عیب عمده دیگر تست هوش وکسلر محدودیت‌های آن به حساب می‌آید. بررسی نشان می‌دهد که این تست محدوده هوشی زیر 40 را نمی‌سنجد.

از طرفی طبقه بندی سنی کودکان به طور دقیق انجام نشده است. در ضمن، نگاه سوء گرایانه فرهنگی و اجتماعی این آزمون به عنوان عیب دیگر آن یاد می‌شود. در واقع این تست برای برخی از گروه‌های فرهنگی، نژادی و اجتماعی رده پایین کاربردی ندارد.

تفاوت تست هوش وکسلر با دیگر تست های هوش

تست وکسلر و تست‌های هوش دیگری مانند تست هوش استاندارد بین المللی استنفورد بینه برای ارزیابی هوش افراد شرکت کننده در آزمون به کار می‌روند. اما چند تفاوت مهم میان آنها وجود دارند که در ادامه به این تفاوت‌ها می‌پردازیم.

تفاوت تست هوش وکسلر و تست استنفورد بینه

در تست وکسلر شاخص کلامی و غیر کلامی به یک مقدار مورد توجه هستند اما در تست بینه مقیاس کلامی در نظر گرفته شده است. این موضوع باعث شده تا تست بینه تنها یک آزمون داشته باشد اما شرکت در آزمون هوش وکسلر به صورت دو تست همزمان یا جداگانه انجام شود.

تفاوت دیگری که باید ذکر کنیم طیف عددی برای اندازه گیری هوش است که در تست هوش وکسلر در بازه 40 و 160 قرار دارد و مقداری خارجی از این عددها نیست. اما در تست بینه با اینکه مقدار طیف مانند طیف عددی وکسلر است، بالاترین نمره ای که با این آزمون اندازه گیری شده 328 بوده است.

تفاوت تست هوش گودیناف و تست وکسلر

تست گودیناف تست هوش استاندارد بین المللی دیگری برای سنجش هوش است که اولین تفاوت آن با تست وکسلر در گروه آزمون دهندگان آنهاست.

در واقع تست گودیناف برای مشخص کردن سطح هوشمندی سن عقلی و بهره هوشی افراد بی سواد و کودکان از جمله کودکانی که حرف زدن بلد نیستند، کاربرد دارد. اما تست وکسلر همانطور که پیش از این اشاره کردیم برای طیف سنی گسترده ای قابل استفاده است.

جمع بندی

• تست هوش وکسلر یکی از آزمون‌های بین المللی است که (IQ) افراد بزرگسال و جوانان را مورد سنجش قرار می‌دهد.
• آزمون هوش وکسلر فاکتورهایی که دارد که تنها خصوصیات فرد را به طور مستقل بررسی نمی‌کنند.
• بلکه معیارهایی در این تست وجود دارند که فرد از نظر تعامل با افراد و اشیای پیرامون خود سنجیده می‌شود.
• در نسخه مخصوص کودکان هوش در حال رشد اندازه گیری می‌شود. اما در بزرگسالان هوش در حال پس روی مورد بررسی قرار می‌گیرد.