چگونه بفهمم وسواسی هستم یا نه؟ | علائم تا درمان

اختلال وسواس چیست؟ برچسب وسواسی یکی از صفت‌هایی است که به افرادی با سختگیری های بیش از حد معمول اطلاق می‌شود. مثلا کسانی که در شست‌وشو دقت بیشتری به‌خرج می‌دهند. باید توجه که اختلال وسواس  خود را در پوشش‌های مختلف نشان می دهد و فراتر از تصور غلط رایج مبنی بر اینکه وسواس صرفاً کمی شستن دست یا چک کردن سوئیچ های روشن است. اما وسواس دقیقا چیست؟ و چه علائم خاصی دارد؟ آیا درمانی برای وسواس وجود دارد؟

وسواس چیست؟

سندرم یا اختلال وسواس OCD (obsessive compulsive disorder)، نوعی اختلال است که وجود افکار مزاحم در سر شخص مبتلا منجر به عمل اجباری می‌شود. اگر این رفتار اجباری بیش از یک ساعت در روز را به خود اختصاص دهد یا موجب کاهش کیفیت زندگی شما شود، می تواند نشانه‌ی این باشد که شما مبتلا به اختلال وسواس هستید.

آغاز علائم وسواس در کودکان مبتلا به وسواس شروع شده و تا دوران بزرگسالی ادامه دارد. معمولا شخص مبتلا به این بیماری از رفتار خود آگاه است و می خواهد آن را ترک کند ولی  به علت دلهره  و دیگر احساسات آزار دهنده که حاصل  عدم اطاعت از ” اجبار” است‌، در این کار موفق نمی‌شود. سندروم وسواس معمولا با  سندروم  تورت، tourette، همراه است.

وسواس اجباری (OCD)، الگویی از افکار و ترس‌های ناخواسته را نشان می دهد که شما را به انجام رفتارهای تکراری (اجباری) سوق می دهد. این وسواس ها و اجبارها در فعالیت های روزمره اختلال ایجاد می کنند و باعث پریشانی قابل توجه می‌شوند.

ممکن است سعی کنید وسواس خود را نادیده بگیرید یا آن را متوقف کنید، اما این فقط پریشانی و اضطراب شما را افزایش می دهد. در نهایت شما احساس می کنید که مجبور به انجام کارهای اجباری هستید تا سعی کنید استرس خود را کاهش دهید. علیرغم تلاش برای نادیده گرفتن یا خلاص شدن از شر افکار یا اصرارهای آزار دهنده، آن‌ها دوباره برمی گردند.

OCD اغلب حول موضوعات خاص متمرکز است، به عنوان مثال ترس بیش از حد از آلوده شدن به میکروب‌ها. برای کاهش ترس از آلودگی، ممکن است به طور اجباری دستان خود را بشویید تا هنگامیکه پوست آن آسیب ببیند. اگر OCD داشته باشید، ممکن است از این وضعیت شرمسار و خجالت زده باشید، اما درمان می تواند موثر باشد.

علائم وسواس

وسواس فکری عملی شامل وسواس و اجبار می شود. اما داشتن تنها علائم وسواس یا فقط علائم اجبار نیز امکان پذیر است. ممکن است متوجه شوید که وسواس و اجبارهای شما بیش از حد یا نامعقول است، زمان زیادی را می گیرد و باعث اختلال در کارهای روزمره و اجتماعی ، مدرسه یا کار شما می شود.

وسواس OCD افکار، اصرارها یا تصاویر تکراری ، مداوم و ناخواسته است که مزاحم هستند و باعث پریشانی یا اضطرابمی‌شوند. ممکن است سعی کنید با انجام یک رفتار اجباری یا آیین ، آنها را نادیده بگیرید یا از شر آنها خلاص شوید. این وسواس ها معمولاً هنگامی که می خواهید به چیزهای دیگری فکر کنید یا انجام دهید، به آنها نفوذ می کند.

افراد دارای وسواس‌ غالباً دارای علائمی هستند مانند:

• ترس از آلودگی
• در تحمل عدم قطعیت شک و مشکل دارید
• نیاز به چیزهای منظم و متقارن دارند
• افکار پرخاشگرانه یا وحشتناک در مورد از دست دادن کنترل و صدمه زدن به خود یا دیگران
• افکار ناخواسته  از جمله پرخاشگری، موضوعات جنسی یا مذهبی
• شک دارید که در را قفل کرده یا اجاق گاز را خاموش کرده اید
• استرس شدید وقتی که اشیا مرتب نیستند یا رو به رو نیستند
• افکار در مورد فریاد فحاشی یا رفتار نامناسب در جمع
• اجتناب از موقعیت هایی که می تواند باعث وسواس شود، مانند دست دادن

علائم اجبار

اجبارهای OCD رفتارهای تکراری هستند که احساس می کنید مجبور به انجام آن‌ها هستید. این رفتارهای تکراری یا اعمال ذهنی به منظور کاهش اضطراب مربوط به وسواس شما یا جلوگیری از اتفاق بدی است. درگیر شدن در اجبارها هیچ لذتی ندارد و فقط می‌توانید موقتاً از اضطراب خلاص شوید.

نمونه‌هایی از علائم و نشانه‌های اجبارعبارتند از:

• شست‌وشو و نظافت
• چک کردن افراطی
• نظم شدید
• پیروی از یک روال سختگیرانه

به عنوان مثال :

• شستن دست تا زمانی که پوست زخم شود
• برای اطمینان از قفل بودن درها، مرتباً بررسی می‌شود
• اجاق گاز را بارها و بارها چک می‌کنند تا مطمئن شوند خاموش است

درمان وسواس

درمان‌های وسواس ممکن است منجر به درمان قطعی نشود، اما می‌تواند باعث کنترل علائم شود تا بر زندگی روزمره شما حاکم نباشد. بسته به شدت OCD، برخی از افراد ممکن است به درمان طولانی مدت، مداوم یا شدیدتر نیاز داشته باشند.

دو درمان اصلی برای OCD روان درمانی و داروها است. اغلب اوقات، درمان با ترکیبی از این‌ها بسیار موثر است.

دو درمان اصلی برای وسواس :

• روان درمانی
• دارو درمانی

روان درمانی

درمان شناختی رفتاری (CBT)، برای بسیاری از افراد مبتلا به  وسواس موثر است. قرار گرفتن در معرض و پیشگیری از پاسخ (ERP)، قسمتی از CBT درمانی است که شامل قرار گرفتن تدریجی فرد در معرض یک شی ترسناک یا وسواس مانند کثیفی و یادگیری روش‌هایی برای مقاومت در برابر تمایل به انجام اعمال اجباری است.

ERP به تلاش و تمرین نیاز دارد، اما هنگامی که مدیریت وسواس خود را یاد بگیرید ممکن است از کیفیت زندگی بهتری برخوردار شوید.

داروها

برخی از داروهای روانپزشکی می‌توانند به کنترل وسواس و اجبارهای OCD کمک کنند. معمولاً ابتدا داروهای ضد افسردگی امتحان می‌شوند. داروهای ضد افسردگی مورد تایید سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) برای درمان OCD شامل موارد زیر است:

• کلومیپرامین (آنافرانیل) برای بزرگسالان و کودکان 10 سال به بالا
• فلوکستین (Prozac) برای بزرگسالان و کودکان 7 سال به بالا
• فلووکسامین برای بزرگسالان و کودکان 8 سال به بالا
• پاروکستین (Paxil ،Pexeva) فقط برای بزرگسالان
• سرترالین (Zoloft) برای بزرگسالان و کودکان 6 سال به بالا

با این حال پزشک ممکن است داروهای ضد افسردگی و داروهای روانپزشکی دیگری را برای شما تجویز کند.

نکات استفاده از داروها

دراستفاده از داروها به چند نکته باید توجه کرد، اینجا برخی از مواردی است که باید در مورد داروهای OCD با پزشک در مورد آن‌ها بحث کنید. در انتخاب دارو به طور کلی هدف کنترل موثر علائم، با کمترین دوز است. قبل از رسیدن به دارویی که بهترین اثربخشی را داشته باشد، شاید نیاز باشد چندین دارو را امتحان کنید.

پزشک شما ممکن است بیش از یک دارو برای کنترل  موثر علائم شما توصیه کند. عجله نکنید، ممکن است هفته‌ها تا ماه ها پس از شروع یک دارو طول بکشد تا متوجه بهبود علائم شوید.

اثرات جانبی داروها

تمام داروهای روانپزشکی عوارض جانبی بالقوه‌ای دارند. در مورد عوارض جانبی احتمالی و هرگونه نظارت بر سلامتی هنگام مصرف داروهای روانپزشکی با پزشک خود صحبت کنید. در صورت بروز عوارض نگران کننده، به پزشک خود اطلاع دهید.

افزایش خطر خودکشی

داروهای ضد افسردگی به طور کلی بی خطر هستند، اما همه داروهای ضد افسردگی بدون نسخه در دسترس عموم قرار نمی‌گیرند. در بعضی موارد  مصرف داروهای ضد افسردگی ممکن است در کودکان، نوجوانان و جوانان زیر 25 سال ممکن است مصرف داروهای ضد افسردگی، افکار یا رفتار خودکشی را افزایش دهند.

خطر خودکشی به خصوص در چند هفته اول پس از شروع دارو یا تغییر دوز بالا است. به خاطر داشته باشید که داروهای ضد افسردگی با بهبود خلق و خو در دراز مدت احتمال خودکشی را کاهش می‌دهند.

تداخل با داروهای دیگر

هنگام مصرف داروی ضد افسردگی، در مورد سایر داروهای تجویز شده یا داروهای بدون نسخه یا سایر مکمل‌هایی که مصرف می کنید به پزشک خود بگویید. برخی از داروهای ضد افسردگی در صورت ترکیب با برخی داروها یا مکمل دارویی، آن‌ها را کم اثر کرده و باعث واکنش‌های خطرناکی شوند.

قطع داروهای ضد افسردگی

مصرف داروهای ضد افسردگی اعتیاد محسوب نمی‌شوند، اما گاهی اوقات ممکن است وابستگی جسمی (که با اعتیاد متفاوت است) ایجاد شود. بنابراین قطع درمان ناگهانی یا از دست دادن چندین دوز می تواند علائمی شبیه به ترک داشته باشد که گاهی سندرم قطع نامیده می شود.

مصرف دارو را بدون مشورت با پزشک قطع نکنید، حتی اگر احساس بهبودی دارید. تحت نظر پزشک خود به تدریج و با اطمینان دوز دارو را کاهش دهید.

تحریک عمیق  مغز (DBS)

DBS توسط FDA برای درمان اختلال وسواس در بزرگسالان 18 سال به بالا که به رویکردهای درمانی قدیمی پاسخ نمی دهند، تأیید شده است. DBS شامل کاشت الکترود در مناطق خاصی از مغز شما است. این الکترودها تکانه های الکتریکی تولید می کنند که ممکن است به تنظیم تکانه های غیر طبیعی کمک کنند.

تحریک مغناطیسی (TMS)

تحریک مغناطیسی توسط سازمان غذا و دارو آمریکا برای درمان OCD در بزرگسالان 22 تا 68 ساله تأیید کرد. استفاده از TMS هنگامی توصیه می‌شود که روش‌های قدیمی معمول پاسخ ندهند.

این روش غیر تهاجمی است که با استفاده از میدا‌ن‌های مغناطیسی سلول‌های عصبی مغز را تحریک می‌کند تا علائم OCD را بهبود بخشد. در طول جلسه TMS ، یک سیم پیچ الکترومغناطیسی در برابر پوست سر شما در نزدیکی پیشانی قرار می گیرد.

آهنربای الکتریکی نبض مغناطیسی را تحریک می کند که سلول های عصبی مغز شما را تحریک می کند. استفاده از دو روش آخر، TMS  و DBS حتما باید با مشورت و تایید پزشک معتمد شما صورت گیرد.