چکاپ کامل کودکان به جهت اینکه در رشد سالم فرزندانمان نقش حیاتی دارد؛ از اهمیت بالایی برخوردار است. به کمک آزمایش‌های سلامت، هم وضعیت رشد کودکان مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ هم در صورت وجود بیماری یا ریسک ابتلا به بیماری، امکان تشخیص زودهنگام و اقدام سریع وجود خواهد داشت. همچنین والدین با آموزش‌های بهداشتی برای مراقبت بهتر و حفظ سلامت کودکان آشنا می‌شوند؛ اما در چکاپ کودکان چه آزمایش‌هایی وجود دارد؟
چکاپ با آزمایش ژنتیک سلامت
آزمایش ژنتیک HealthX یک نمونه از چکاپ کامل کودکان است که با بررسی ژنوم و ژنتیک کودک، احتمال و ریسک ابتلا به بیماری‌های ژنتیکی در آینده را تشخیص می‌دهد. این آزمایش اطلاعات مهمی را در مورد وراثت‌پذیری بیماری‌ها و احتمال بروز آن‌ها در آینده ارائه می‌کند که باعث می‌شود والدین و پزشکان در صورت نیاز اقدامات لازم برای پیشگیری و یا درمان را آغاز کنند. برای دریافت مشاوره ژنتیک رایگان کلیک کنید.
آزمایش‌های چکاپ کامل کودکان
همانطور که برای حفظ سلامت خانمها، لیست چکاپ زنان و برای آقایان آزمایش‌های چکاپ مردان را منتشر کردیم؛ برای فرزندانمان نیز لیستی از آزمایش های ضرروی آماده کردیم. چکاپ کودکان از زمان تولد تا ۱۸ سالگی می‌تواند بخش‌های مختلفی را شامل شود.
چکاپ کودکان بعد از تولد
معمولاً این معاینات پس از به دنیا آمدن نوزاد، توسط پزشک انجام می‌شود. موارد مورد بررسی در این مرحله شامل موارد زیر است:
- معاینه فیزیکی
معاینه وزن، قد و اندازه دور سر نوزاد و تطبیق آن با جدول رشد؛ این معاینات در اکثر جلسات چکاپ انجام خواهند شد. در ویزیت اول و در طی ۳ الی ۵ روز آتی باید حتماً علائم بیماری زردی در نوزاد چک شود.
- راهنمایی مراقبت
پرسش و پاسخ با والدین و ارائه توصیه‌های مفید در رابطه با نحوه صحیح مراقبت از فرزند و نگرانی‌های و دغدغه‌های والدین در این رابطه.
- تغذیه
در چکاپ کامل کودکان،با اینکه شیر مادر بهترین ماده غذایی برای نوزادان است؛ اما ترکیبات و مکمل‌های غذایی که در فروشگاه‌ها و داروخانه‌ها وجود دارند نیز به عنوان مواد مغذی مورد نیاز آن‌ها توصیه می‌شود. پس از به دنیا آمدن نوزاد، پزشک شما وضعیت تغذیه او را تحت نظر قرار داده و به مادر اصول صحیح شیردادن به فرزندش را آموزش می‌دهد. نوزادان معمولاً هر یک تا سه ساعت نیاز به تغذیه دارند.
- دفع
بررسی وضعیت دفع ادرار و مدفوع نوزاد می‌تواند در تشخیص سلامت او مؤثر باشد. نوزادی که از شیر مادر تغذیه می‌کند باید ۵، ۶ بار پوشکش از ادرار پر و سنگین شود. همچنین در بدو تولد، در طول روز ممکن است یک بار یا بیشتر مدفوع در پوشک نوزاد مشاهده می‌شود که در ابتدا حالت تیره و قیری داشته و به مرور زمان نرم یا شل تر شده و به رنگ سبز یا زرد تمایل پیدا می‌کند.
- خواب
در چکاپ کامل کودکان، خواب نوزاد نیز بررسی می شود. یک نوزاد ممکن است ۱۴ تا ۱۷ ساعت یا حتی بیشتر در طول روز بخوابد. معمولاً کودک هنگام گرسنگی بیدار می‌شود. این زمان برای نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند هر ۱ الی ۳ ساعت و برای نوزادانی که شیرخشک مصرف می‌کنند طولانی‌تر است. دقت داشته باشید که کودک شما در هفته‌های اول تا زمانی که به افزایش وزن خوبی نرسد، نباید هر وعده‌ی خوابش بیشتر از ۴ ساعت باشد.
- رفتار
نوزادان پس از به دنیا آمدن، از نظر رفتاری نیز مورد بررسی قرار می‌گیرند. از جمله رفتارهایی که در این معاینات بررسی می‌شوند، می‌توان به پاسخ نوزاد به صداها، توجه او به صورت افراد و اشیاء، حرکات دست و پا و… اشاره کرد. به طور مثال نوزاد در ۲ هفتگی می‌تواند سرش را تکان دهد و با صدای زنگ هشیار می‌شود.
- معاینه عمومی
معاینه چشم، ضربان قلب، بند ناف و وضعیت لگن و پاها و غیره در این مرحله از چکاپ کودکان انجام می‌شود.
- تست غربالگری
غربالگری نوزدان، یکی از آزمایش‌هایی است که در چکاپ کامل کودکان انجام می‌شود. ممکن است از پاشنه پای نوزاد شما مقداری نمونه خون برای آزمایش تشخیص بعضی از بیماری‌ها گرفته شود. برای غربالگری پس از تولد، روز سوم تا پنجم باید به نزدیک‌ترین مرکز خدمات جامع سلامت یا پایگاه سلامت یا خانه بهداشت منطقه زندگی مراجعه شود.
بیشتر بخوانید: لیست آزمایشات چکاپ کامل بدن برای بزرگسالان شامل چه مواردی است؟
اگر می‌خواهید بدانید چطور چکاپ کامل کودکان از تست‌های ژنتیکی متمایز می‌شود، مقاله جدید تفاوت چکاپ روتین با چکاپ ژنتیکی نگاهی جامع به این موضوع دارد.
واکسیناسیون کودک
واکسن کودک باید بر اساس سن و جدول تقویم واکسیناسیون وزارت بهداشت انجام شود. واکسن کودکان تا قبل از سن ۷ سالگی شامل:
- بدو تولد: ب ث ژ، فلج اطفال خوراکی، هپاتیت ب
- ۲ ماهگی: فلج اطفال خوراکی، پنج گانه( دیفتری، کزاز، سیاه‌سرفه، هپاتیت ب، هموفیلوس آنفولانزا تیپ ب)
- ۴ ماهگی: فلج اطفال خوراکی، پنج‌گانه، فلج اطفال تزریقی
- 6 ماهگی: فلج اطفال خوراکی، پنج‌گانه، فلج اطفال تزریقی
- ۱۲ماهگی: MMR
- ۱۸ ماهگی: سه‌گانه، فلج اطفال خوراکی، MMR
- ۶ سالگی: سه‌گانه، فلج اطفال خوراکی
توجه: پس از آخرین نوبت واکسن سه‌گانه، هر ۱۰ سال یک بار واکسن دوگانه بزرگسالان باید تزریق شود.
چکاپ کودکان تا دوماهگی
چکاپ کامل کودکان در بازه‌های زمانی کوتاهی انجام می‌شود و در هر جلسه، معمولاً تست‌ها و معاینات یکسانی روی نوزاد شما انجام خواهد شد. در این چکاپ یک ماهگی، معاینات مربوط به رشد، تغذیه، دفع و… در نوزاد شما بررسی خواهد شد. علاوه بر این موارد به دلیل اینکه در این زمان ابتلا به افسردگی پس از زایمان رایج است، پزشک از مادر می‌خواهد که فرمی را در این رابطه پر کند.
هنگامی که نوزاد شما به دو ماهگی می‌رسد، باید برای انجام چکاپ کامل کودکان به پزشک خود مراجعه کنید. در این مرحله نیز تمامی معاینات قبلی انجام می‌شود. در این سن کودک باید بتواند لبخند بزند و اجسام را تعقیب کند و توانایی ایجاد اصوات (اصوات نوزادی) را دارد.
بیشتر نوزادان در این بازه سنی حدوداً ۸ مرتبه در طول یک روز شیر می‌خورند، همچنین خواب آن‌ها کمتر شده و در طول روز هشیارتر می‌شوند. در این زمان نیز همچنان مادر در معرض افسردگی پس از زایمان قرار داشته و باید در این زمینه با پزشک در ارتباط باشد.
همانطور که اشاره کردیم واکسیناسیون می‌تواند در مراکز مختلف متفاوت باشد، اما معمولاً نوزادان در دو ماهگی خود واکسن‌های هپاتیت، روتاویروس، دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، هیموفیلوس آنفولانزا نوع B، مزدوج پنوموکوک و فلج اطفال غیر فعال را دریافت می‌کنند.
چکاپ چهار تا شش ماهگی
در چهارماهگی، همچنان تمام چیزی که بدن نوزاد به آن نیاز دارد در شیر مادر موجود است. البته تا سن شش ماهگی هر زمان که نوزاد شما برای خوردن غذاهای جامد آماده بود (پیش از دادن غذای جامد به نوزاد حتما با پزشک مشورت کنید) می‌توانید غلات غنی شده با آهن و گوشت پوره شده را هم به برنامه غذایی او اضافه کنید.
نوزادان در 4ماهگی معمولاً چندین مرتبه در روز نیاز به تعویض پوشک دارند؛ ممکن است در پوشک بعضی از نوزادان هر روز و در بعضی دیگر هر چند روز یک بار مدفوع مشاهده کنید، اما تا زمانی که مدفوع آن‌ها شل و روان است مشکلی وجود ندارد.
در چکاپ ماه چهارم، یک آزمایش خون نیز از نوزاد گرفته می‌شود. در این سن برای نوزادانی که نارس بوده‌اند و یا وزنی کمتر از معمول داشته یا دارند وضعیت کم خونی‌شان نیز بررسی می شود. علاوه بر انجام معاینات فیزیکی (قد، وزن، دور سر و..) اطلاعاتی را در مورد دندان درآوردن کودکتان به شما می‌دهد. نوزاد در این سن باید بتواند به پشت و رو بغلتد و می‌تواند سرش را سفت نگه دارد و توانایی چنگ زدن را دارد.
چکاپ کامل کودکان در شش ماهگی
یکی از جلسات مهم چکاپ کامل کودکان، چکاپ شش ماهگی است. در این دوره احتمالاً اولین دندان او در آمده یا در حال بیرون آمدن است، بنابراین لثه و دندان او مورد معاینه قرار خواهد گرفت.
در این سن معمولاً پزشک در رابطه با تغذیه کودک از شما سؤالاتی می‌پرسد و شما باید در صورت مشاهده هرگونه عکس‌العمل غیرعادی از کودکتان در برابر خوردن غذاهای جامد (اسهال، استفراغ و…) از او مشورت بگیرید.
در جلسه چکاپ شش ماهگی وضعیت دریافت دوز سوم واکسن‌های مورد نیاز کودک نیز توسط پزشک بررسی خواهد شد. در این سن باید چک شود که کودک توانایی نشستن را دارد یا خیر؟ یا می‌تواند شیشه شیرش را نگه دارد؟
چکاپ کودکان نه تا هجده ماهگی
در جلسه معاینه ماه نهم چکاپ کامل کودکان، پزشک از تزریق دوز نهایی واکسن هپاتیت و دوز سوم واکسن فلج اطفال غیرفعال اطمینان پیدا می‌کند.
در این بازه زمانی، کودک شما می‌تواند علاوه بر شیر مادر یا شیر خشک، غذاها و نوشیدنی‌های مختلفی بخورد. مجدداً تاکید می‌شود که در صورت مشاهده اسهال یا یبوست در کودک خود، حتماً به پزشک اطلاع دهید.
غربالگری رشد نیز در همین جلسه انجام خواهد شد. در این بازه سنی کودک توانایی حرکت دستش را به صورت معنی‌دار (بای‌بای کردن) و توانایی تلفظ کلمات مشخص(بابا، ماما) را دارد.
میدونی ریسک ابتلا به چه بیماری‌هایی رو داری؟!
با HealthX، میتونی احتمال ابتلات به بیماری‌های ژنتیکی رو ارزیابی و ازشون پیشگیری کنی. برای اطلاعات بیشتر کلیک کن.
چکاپ یک سالگی
پس از گذشت دوازده ماه، کودک نوپای شما می‌تواند به جای شیر خشک از شیر گاو تغذیه کند. البته کودکان می‌توانند بعد از ۱۲ ماهگی نیز از شیر مادر تغذیه کنند.
در جلسه چکاپ پزشک، علاوه بر بررسی واکسن‌های دریافتی، یک سری معاینات فیزیکی مانند تست بینایی، شنوایی، فشار خون و… نیز از کودک شما گرفته خواهد شد. در این سن تست خون برای آزمایش کم‌خونی هم گرفته می‌شود چون فقرآهن در این سن شایع است. دقت داشته باشید
در صورتی که پزشک برای کودک شما آزمایش قند و چربی خون تجویز کند، پیش از انجام آزمایش کودک باید ۸ ساعت ناشتا باشد. در این بازه سنی کودک می‌تواند ایستاده و راه برود توانایی گفتن چند کلمه را هم دارد. چکاپ گفتاری از این سن شروع می‌شود کودک در این سن باید توانایی انجام دستورات یک‌مرحله‌ای (بشین، وایسا و…) را داشته باشد.
چکاپ ۱۵ ماهگی
در این مقطع، کودک شما می‌تواند غذاهای مختلفی را مصرف کرده و حداقل سه وعده اصلی و دو تا سه میان وعده در روز غذای سالم بخورد. در سال دوم، رشد کودک شما کمی کاهش یافته و کمتر شدن اشتهای او نیز در این سن طبیعی است.
با توجه به تغییر روند تغذیه، ممکن است وضعیت دفع کودک نیز تغییراتی داشته باشد. در این جلسه از چکاپ کامل کودکان، قد و وزن کودک بررسی شده و پزشک از شما در مورد وضعیت تغذیه، دفع، خواب و… سؤالاتی می‌پرسد. در این سن کودک می‌تواند از قاشق استفاده کند و ۳ تا ۶ کلمه هم صحبت کند.
چکاپ ۱۸ ماهگی
در این مقطع کودک می‌تواند بدود، توپ را شوت کند و به عروسکش غذا بدهد.
چکاپ دو سالگی
ممکن است کودک شما در دو سالگی، برای بعضی از وعده‌های غذایی میلی نداشته و یا اینکه به غذاهای مورد علاقه خود دیگر علاقه‌ای نشان ندهد. همچنین بازه دو تا سه سالگی زمانی است که کودک شما با آموزش‌های صحیح، آمادگی جدا شدن از پوشک را دارد.در این سن، کودک شما باید بتواند تا بیش از ۵۰ کلمه صحبت کرده و بعضی از کلمات را تکرار کند.
پزشک در این جلسه، با توجه به اینکه احتمالا چندین دندان در دهان کودک شما در آمده، ممکن است مراجعه به دندانپزشک را توصیه کند.
در صورتی که کودکتان به آزمایش خاصی نیاز داشته باشد، پزشک آن را تجویز خواهد کرد. توجه کنید که در این سن کودک توانایی بالا و پایین رفتن از پله‌ها را دارد از دیگر توانایی‌های جسمی او می‌توان به شستن و خشک کردن دستهایش اشاره کرد. از نظر گفتاری کودک توانایی تکلم عبارات ۲ تا ۳ کلمه‌ای را دارد ( دستمُ ول کن، بریم سوار شیم و…). یکی از جنبه‌های دیگر این است که افراد ناشناس یا غریبه توانایی فهمیدن نصف صحبت‌هایش را دارند.
چکاپ ۳۰ ماهگی
در این مرحله از چکاپ کامل کودکان، پس از انجام معاینات فیزیکی روتین، تست غربالگری رشد برای تشخیص تاخیر در رشد نیز انجام می‌شود. پس از انجام معاینه، در صورتی که کودک شما به آزمایشی نیاز داشته باشد، پزشک آن را تجویز خواهد کرد.
چکاپ سه سالگی
در چکاپ سه سالگی، پزشک پس از انجام معاینات فیزیکی، وضعیت گفتاری کودک را مورد بررسی قرار خواهد داد. در این سن کودک شما باید بتواند در حد چند جمله با دیگران صحبت کرده و بیشتر صحبت‌های دیگران را متوجه شود. کودک در این سن توانایی تکلم جملات روزمره و روتین را دارد و اشخاص غریبه سه چهارم گفته‌هایش را بفهمند. نکته مهم در سه سالگی این است که کودک توانایی پرش را داشته باشد و مفهوم زمانی مثل دیروز و امروز را بفهمد
موضوع مهم در چکاپ کامل کودکان بعد از این سن، توجه به توانایی‌های رفتاری، شناختی، حرکتی کودک در هر سن است که نشانگر رشد و تکامل متوازن کودک است. به طور مثال کودک در ۴ سالگی باید بتواند دایره بکشد، لی‌لی کند و کامل صحبت کند. در ۵ سالگی بتواند مربع بکشد و مفهومی مانند تضاد را درک کند. در ۶ سالگی بتواند به مدت ۶ ثانیه تعادلش را روی هر یک از پاهایش حفظ کند و مثلث بکشد.
چکاپ از سه سالگی تا سن 18 سالگی
آزمایش چکاپ کامل کودکان، یک سری معاینات منظم برای کنترل و بررسی سلامت نوزاد و رفع سریع هرگونه عامل خطرناک و یا مختل کننده در این زمینه است.
این جلسات پس از گذشت سه سالگی همچنان ادامه دار بوده و باید سالی یک بار برای این کار به پزشک خود مراجعه کنید. در این جلسات علاوه بر معاینات فیزیکی، پزشک شما در صورت مشاهده مورد مشکوک یا صلاحدید خود، آزمایش‌هایی را تجویز می‌کند؛ همچنین وضعیت رشد کودک شما نیز همیشه تحت نظر بوده و بررسی می‌شود. آزمایش‌های روتین این جلسات چکاپ شامل آزمایش چکاپ خون، قلب، چشم و دندان می‌شود. همانطور که اشاره کردیم، مراجعه سالانه برای چکاپ باید تا سن ۱۸ سالگی ادامه دار باشد.
نکات مهم در چکاپ کودکان
- مراجعه به مرکز بهداشت یا پایگاه سلامت باید به صورت مرتب در سنین ۳ تا ۵ روزه‌گی، ۲ هفتگی، ۱،۲،۴،۶،۷،۹،۱۲،۱۵ و ۱۸ ماهگی صورت بگیرد. همچنین در سنین ۲، ۲.۵، ۳، ۴ و ۵ سالگی مجدداً برای چکاپ کامل کودکان باید مراجعه انجام شود.
- پرسشنامه غربالگری تکامل ASQ را باید در سنین ۶ ، ۱۲، ۲۴، ۳۶ و ۶۰ ماهگی از پزشک یا مراقب سلامت یا بهورز دریافت کنید. والدین بعد از تمرین مناسب با فرزندشان باید به سؤالات این پرسشنامه به دقت پاسخ داده و آن را به مرکز بهداشتی تحویل دهند.
در طول این مدت در صورت مشاهده هرگونه مورد غیر عادی در فرزندتان، باید پزشک خود را در جریان قرار دهید. این غربالگری‌ها نیز جزو غربالگری‌های معمول در چکاپ کامل کودکان است:
غربالگری چربی خون (کلسترول بالای خون)
به طور کلی این آزمایش در کودکانی که ریسک ابتلا به کلسترول بالای خون را ندارند یک بار در سن ۹ تا ۱۱ سالگی و یک بار هم در سن ۱۸ تا ۲۱ سالگی انجام می‌شود. در صورتی که ریسک ابتلا به کلسترول بالا در کودک وجود داشته باشد (سابقه خانوادگی ابتلا به کلسترول بالا، بیماری دیابت، ابتلا به چاقی، فشار خون و بیماری قلبی) آزمایش کلسترول خون در سنین ۲، ۴ ،۶ ،۸ و ۱۰سالگی انجام می‌شود. در سنین بعد از ۱۰سالگی این آزمایش هر سال انجام می‌شود.
غربالگری فشار خون
این نوع غربالگری از ۳ سالگی شروع می‌شود و هر ساله باید چکاپ فشار خون در کودکان انجام شود.
بینایی سنجی کودکان
چشم‌های کودک از بدو تولد به صورت فیزیکی معاینه می‌شود و مواردی مانند رفلکس نور، سلامت چشم و دید دو چشمی بررسی می‌شود اما اولین غربالگری بینایی‌سنجی در سن ۴ سالگی با چارت اسنلن انجام می‌شود. در صورتی که کودک نتواند دست چپ و راست را در این معاینه به خوبی تشخیص دهد این آزمایش در ۳ الی ۶ ماه بعد مجدداً انجام می‌شود.
غربالگری شنوایی
شنوایی سنجی در بدو تولد صورت می‌گیرد، این آزمایش مجدداً در ۴ سالگی هم انجام خواهد شد.
غربالگری اوتیسم
این نوع غربالگری در سنین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی انجام می‌شود و با کمک پرسشنامه M-CHAT-R صورت می‌گیرد.
در پایان باید گفت که نمی‌توان از اهمیت غربالگری و چکاپ کامل کودکان چشم‌پوشی کرد؛ در صورتی که در روند غربالگری در این سن، تشخیص بیماری یا مشکلی داده شود می‌توان سریعاً کار درمان را آغاز کرد و بدین‌ترتیب مشکلات جسمانی را کنترل کرد و مانع از بروز مشکلات بیشتر شد.
جمع بندی
لیست چکاپ کامل کودکان به شما امکان می‌دهد که از سلامت جسمی و ذهنی فرزندانتان اطمینان حاصل کنید. انجام این چکاپ به شما کمک می‌کند تا ریسک احتمالی ابتلا به بیماری‌های ژنتیکی را بشناسید و برای مراقبت‌های لازم اقدام کنید.
