سن استعدادیابی کودکان یکی از مقاطع حساس در رشد و پرورش آن‌هاست که بر اساس تحقیقات علمی، تاثیر زیادی بر شکوفایی استعدادها دارد. این مرحله معمولاً از سنین ۳ تا ۸ سالگی آغاز می‌شود و به عنوان «زمان طلایی» شناخته می‌شود. در این دوره، مغز کودک بیشترین انعطاف‌پذیری و ظرفیت یادگیری را دارد، که فرصتی طلایی برای شناسایی و پرورش توانمندی‌های مختلف او به شمار می‌آید.
تحقیقات نشان داده‌اند که توانایی‌های شناختی، زبانی و حرکتی در این سنین به سرعت رشد می‌کنند و می‌توانند به مهارت‌های خاصی مانند موسیقی، ورزش یا ریاضیات تبدیل شوند. به همین دلیل، سرمایه‌گذاری در این دوران، می‌تواند تاثیرات طولانی‌مدتی در زندگی کودک داشته باشد. بنابراین، برنامه‌ریزی و مداخلات استعدادیابی در این سن، نه تنها به ارتقاء مهارت‌های فردی کمک می‌کند بلکه می‌تواند در آینده تحصیلی و حرفه‌ای کودک نقش مهمی ایفا کند.
اهمیت استعدادیابی در سنین کودکی
سن استعدادیابی کودکان در دوران ابتدایی رشد، اهمیت ویژه‌ای دارد. در این مرحله، کودک قادر است تا مهارت‌ها و توانمندی‌های بالقوه خود را نشان دهد، که می‌تواند در مسیر آینده او تأثیرگذار باشد. دوران کودکی زمان شکل‌گیری شخصیت، علایق و توانایی‌های اساسی فرد است. در این سنین، کودکان شروع به بروز استعدادها و علاقه‌های خاصی می‌کنند که می‌تواند راهنمایی برای رشد و پیشرفت آینده آن‌ها باشد.
مطالعات نشان داده‌اند که شناسایی زودهنگام استعدادهای کودکان منجر به بهبود قابل توجهی در عزت نفس، عملکرد تحصیلی و تعاملات اجتماعی آن‌ها می‌شود. همچنین استعدادیابی به والدین و مربیان کمک می‌کند تا به‌جای ایجاد فشارهای نادرست یا انتظارات غیر واقعی، کودکان را در مسیر صحیحی هدایت کنند و امکانات و فرصت‌های مناسبی را برای یادگیری و پیشرفت در اختیارشان قرار دهند.
با توجه به اینکه کودکان در سنین پایین ذهنی انعطاف‌پذیر و پذیرای یادگیری دارند، استعدادیابی به‌موقع می‌تواند پایه‌ای قوی برای موفقیت‌های تحصیلی، حرفه‌ای و شخصی آینده‌شان فراهم کند.
همانطور که در مقاله استعدادیابی چیست اشاره کردیم؛ آموزش و استعدادیابی در کودکان ملزم به ایجاد محیط‌ها و تجربیات تازه برای آن‌هاست.
یکی از راه‌های شناخت توانایی‌های ذاتی کودکان از ویژگی‌های شخصیتی گرفته تا عملکردهای شناختی، انجام آزمایش ژنتیکی توانمندی‌ها (TalentX) است. برای اطلاعات بیشتر درباره این آزمایش می‌توانید مقاله آزمایش توانمندی را بخوانید یا روی تصویر زیر کلیک کنید.
تاثیر تجربیات نو بر مغز کودکان
- شکل‌گیری و تراکم سیناپس‌ها: در سال‌های ابتدایی زندگی، مغز کودکان با سرعت فوق‌العاده‌ای رشد می‌کند. طبق مطالعات، بین سنین صفر تا سه سالگی، مغز کودک بیش از یک میلیون سیناپس جدید در ثانیه تشکیل می‌دهد. این تراکم سیناپس‌ها به کودکان امکان یادگیری سریع از تجربیات جدید و شکل‌گیری مهارت‌های ابتدایی را می‌دهد. در این راستا مطالعه راه های تقویت رشد ذهنی کودک را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
- رشد زبان و ارتباطات: دانشمندان معتقدند که کودکان در محیط‌های محرک و متنوع از نظر تجربیات زبانی و اجتماعی، توانایی زبان و مهارت‌های ارتباطی قوی‌تری را در خود توسعه می‌دهند. طبق یک پژوهش معروف، کودکانی که در محیط‌های غنی از تجربیات کلامی رشد می‌کنند، تا سن سه‌سالگی تقریبا 30 میلیون کلمه بیشتر از کودکانی که در محیط‌های کمتر محرک بزرگ می‌شوند، می‌شنوند. این تفاوت در مهارت‌های زبانی و شناختی آن‌ها تاثیر مستقیمی دارد. برای تقویت مهارت‌های ارتباطی کودک این مقاله را بخوانید.
- تاثیر دوپامین در یادگیری و حافظه: مواجهه با تجربیات جدید باعث ترشح دوپامین در مغز می‌شود که به عنوان هورمون پاداش شناخته می‌شود. افزایش سطح دوپامین نه تنها احساس لذت ایجاد می‌کند بلکه حافظه و یادگیری را نیز بهبود می‌بخشد.
- افزایش انعطاف‌پذیری عصبی: مواجهه با محیط‌های جدید و تجربیات نو در دوران کودکی، انعطاف‌پذیری عصبی (Neuroplasticity) را افزایش می‌دهد. این به معنای توانایی مغز برای تطبیق و تغییر مسیرهای عصبی در پاسخ به تجربیات جدید است. این ویژگی باعث می‌شود که کودکان با سرعت بیشتری از محیط خود یاد بگیرند و مسیرهای شناختی بهتری برای حل مسئله، تفکر خلاق و یادگیری ایجاد کنند.
این داده‌ها نشان می‌دهند که هر تجربه جدید نه تنها به رشد فیزیکی مغز کودکان کمک می‌کند، بلکه پایه‌ای برای توسعه مهارت‌های اجتماعی، شناختی و احساسی آن‌ها فراهم می‌آورد. در مقاله راه های رشد و توسعه فردی بیشتر در این باره صحبت کردیم.
بنابراین، مواجهه با تجربیات نو که پیش‌زمینه استعدادیابی در کودکان است، اهمیت فراوانی دارد. در چنین مواجهاتی است که کودکان نشانه‌های توانمندی‌های ذاتی‌شان را بروز می‌دهند و والدین باید با آگاهی این نشانه‌ها رو دریافت کنند.
مناسب‌ترین سن استعدادیابی کودکان
معمولا در مسئله پرورش استعدادهای کودکان دو نوع دیدگاه در والدین وجود دارد. دیدگاه و روش اول متعلق به پدر و مادرهایی است که بسیار سخت‌گیرانه به دنبال یافتن بهترین سن شکوفایی استعداد در فرزندانشان هستند.
این دسته اغلب کودک را در فضایی بسیار رقابتی قرار می‌دهند و گاهی نشانه‌های استعداد در کودکان را نادیده می‌گیرند تا آموزش و استعدادیابی به شیوه‌ای که خودشان می‌خواهند جلو رود. مثلا این والدین بدون شناخت توانایی ذاتی کودکانشان، آن‌ها را در کلاس‌های گوناگون ثبت‌نام می‌کنند.
دسته دوم پدر و مادرهایی هستند که در نقطه مقابل دسته قبلی قرار دارند و با این فکر که می‌خواهند کودکشان را آزاد و رها بگذارند، هیچ تلاشی برای شناخت توانایی‌ها و استعدادهای آن‌ها نمی‌کنند.
اغلب این والدین می‌گویند بهتر است فرزندشان وقتی بزرگ‌تر شد، خودش به کشف استعدادهایش بپردازد. در حالی که آن‌ها از این نکته غافلند که ممکن است سن شکوفایی استعداد فرزندشان بگذرد.
اگرچه، فراهم کردن آزادی کامل برای کودکان بسیار عالی است، اما شناسایی استعدادها در سنین پایین می‌تواند بسیار سودمند باشد. والدینی که به‌طور کامل فرزندشان را به حال خود رها می‌کنند، ممکن است فرصت شناسایی و پرورش استعدادهای کودکان را از دست بدهند.
سنین پایین؛ بهترین زمان برای کشف استعداد کودکان
به خصوص کودکان در سنین پایین بیشتر پذیرا هستند و پایه‌ی شخصیت‌شان در حال شکل‌گیری است. همچنین کودکان در این سن نسبت به توانایی‌ها و علاقه‌مندی‌هایشان بسیار بی‌پروا و بدون هیچ‌گونه خجالتی رفتار می‌کنند. اما اگر کودک‌تان خجالتی هم هست نگران نباشید؛ در مقاله چگونه با بچه خجالتی رفتار کنیم؟ راهکارهایی کاربردی ارائه کردیم که مطالعه آن خالی از لطف نیست.
پژوهشگران حوزه کودک معتقدند که بهترین سن استعدادیابی کودکان 3 تا 6 سال است. اما چرا این محدوده سنی؟
همانطور که در بخش قبل هم گفتیم کودکان در سنین پایین‌تر و به ویژه این محدوده سنی، بالاترین سطح یادگیری و الگوبرداری از دنیای اطراف خود قرار دارند. مغز آن‌ها برای پذیرش الگوهای رفتاری، اخلاقی و غیره کاملا آماده است و مهارت‌هایشان به راحتی قابل شناسایی و افزایش است.
بیش از 80 درصد استعدادها و هوش ما در دوران کودکی یعنی قبل از 8 سالگی شکل می‌گیرد. بنابراین اگر به دنبال بهترین نتیجه هستید، توصیه می‌شود روش‌های استعدادیابی کودکان را به کار گیرید. حالا که در خصوص سن شکوفایی استعداد و توانمندی‌ها آگاهی پیدا کردید؛ مطالعه بهترین روش های استعدادیابی 1403 را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
نشانه‌های استعداد در کودکان
هر کودکی منحصر به فرد است و مجموعه‌ای از استعدادها و توانایی‌های خود را دارد که منتظر کشف و پرورش هستند. شما به عنوان والدین نقش مهمی در شناسایی این استعدادها و فراهم کردن بستر مناسب برای شکوفایی فرزندانتان داریم.
پیش از این در مقاله انواع استعداد از استعدادهای مختلف انسان (هنری، علمی، ورزشی و اجتماعی) و ویژگی‌هایشان گفته‌ایم. جالب است بدانید اینکه استعداد کودک شما دقیقا در چه حوزه‌ای باشد تفاوتی در نشانه‌های استعدادش نمی‌کند. برخی از نشانه‌های استعداد در کودکان عبارتند از:
- یادگیری سریع: کودکان در چیزی که استعداد دارند، یادگیری سریع‌تری نسبت به سایر موضوعات از خود نشان می‌دهند.
- خلاقیت: طبیعتا آم‌ها در استعدادهایشان خلاقتند و این خلاقیت از طریق داستان‌پردازی، نقاشی یا ساختن چیزهای جدید بروز پیدا می‌کند. اگر احساس می‌کنید فرد خلاقی نیستید؛ مقاله چرا خلاق نیستم برای شما است.
- تمرکز بالا: کودکان می‌توانند روی فعالیت‌های مورد علاقه و استعدادهایشان برای مدت طولانی تمرکز کنند.
- حس کنجکاوی قوی: آن‌ها در مورد موضوعاتی که استعداد دارند، سوالات عمیق و زیاد می‌پرسند.
البته باز هم باید توجه کرد که این نشانه‌ها ممکن است در کودکان متفاوت بروز کنند و نیازی به وجود همه‌ی آن‌ها نیست.
همچنین توانمندی‌هایی در کودکان شما به طور ذاتی وجود دارد که فراتر از استعداد هنری یا استعداد ورزشی است. این توانمندی‌ها ویژگی‌های خاص شخصیتی و هیجانی فرزندان شما را می‌سازند و در هر موقعیتی (از کار گروهی گرفته تا موفقیت تحصیلی) می‌توانند خودشان را نشان دهند.
توانمندی‌های کودکان
- درون‌گرایی/ برون‌گرایی: نشان‌دهنده نحوه تعامل کودک با دیگران و میزان راحتی او در اجتماع است که به طور مستقیم می‌تواند در علاقه‌مندی‌ها و بروز استعدادهایش نقش داشته باشد.
- همدلی و درک احساسات دیگران: توانایی درک و پاسخ به نیازهای عاطفی اطرافیان هم می‌تواند یک ویژگی ذاتی باشد.
- تاب‌آوری و روان‌رنجوری: تحمل شکست و تلاش برای بهبود بدون از دست دادن انگیزه هم یکی دیگر از توانمندی‌های برخی کودکان است که در مسیر کشف استعدادهایشان بروز پیدا می‌کند.
- نوآوری و نوجویی: توانایی فکر کردن به راه‌حل‌های نوین و رویکردهای خلاقانه برای حل مسائل در کودکان متفاوت است.
- وظیفه‌شناسی: درک اهمیت تعهدات و انجام وظایف به‌موقع در کودکان که معمولا نشان از سخت‌کوشی بیشتر در آنان است.
یکی از راه‌های شناخت و درک توانمندی‌های ذاتی کودکان نیز انجام آزمایش ژنتیکی TalentX است که می‌تواند در ادامه برای آموزش و استعدادیابی کودکان موثر باشد.
استعدادهای کودکانتان را به موقع بشناسید
سن استعدادیابی کودکان یکی از مقاطع حساس و کلیدی در روند رشد هر کودک است که می‌تواند تاثیر زیادی بر موفقیت‌های آینده او داشته باشد. شناسایی استعدادها در سنین پایین به والدین کمک می‌کند تا بهترین زمان و شیوه‌ها را برای کشف و پرورش استعدادهای فرزندانشان انتخاب کنند.
در این راستا، شناخت دقیق توانایی‌های ذاتی کودک و فراهم کردن محیطی مناسب برای شکوفایی آن‌ها ضروری است. برای انجام این کار، والدین باید به نشانه‌های استعداد کودک توجه کرده و بدون فشار یا انتظارات غیرواقعی، از روش‌های علمی و روان‌شناختی مانند آزمایش‌های ژنتیکی برای ارزیابی توانمندی‌های کودک بهره‌گیرند.
منابع:
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3383816/
- https://www.cagliarimag.com/family/the-talent-in-children/?lang=en
- https://cbseschoolspatiala.medium.com/the-importance-of-identifying-hidden-talents-in-children-599305a01016
- https://developingchild.harvard.edu/resources/inbrief-science-of-ecd/
- Meaningful Differences in the Everyday Experience of Young American Children-Todd R. Risley & Betty Hart
- https://nehasri.medium.com/right-age-for-spotting-talent-in-your-child-392f4773a336
- https://pardisayousefi.com/en/when-is-the-age-of-talent-scouting-for-children-introduction-of-the-best-age-for-talent-scouting/
