آزمون استنفورد بینه، دقیق ترین تست هوش؟!

آزمون استنفورد بینه چیست؟ اهمیت سطح هوش کودکان و تلاش برای اینکه استعدادیابی آنها به درستی انجام شود و یا برای درمان این گروه از افراد تلاش درستی صورت گیرد، باعث شد که تست هوش‌های مختلفی روی کار آیند.

آزمون استنفورد بینه نیز به عنوان اولین و اصلی ترین تست هوشی به حساب می‌آید که می‌تواند سطح هوش کودکان مختلف را مورد سنجش قرار دهد.

در این مقاله از بلاگ مای اسمارت سعی داریم تست استنفورد بینه را کامل به شما معرفی کنیم و توضیح دهیم که چگونه سطح (IQ) را می‌سنجد. در ادامه این مقاله همراه ما باشید.

آزمون استنفورد بینه چیست؟

آزمون استنفورد بینه (Stanford Binet intelligence test) یکی از آزمون‌های استعدادیابی کودکان و بزرگسالان است که سعی می‌کند هوش کودکان را بر اساس 5 فاکتور شناختی مورد سنجش قرار دهد. این 5 فاکتور شامل استدلال سیال، دانش، استدلال کمی، پردازش دیداری – فضایی و حافظه کاری هستند.

مقیاس استنفورد بینه با توجه به وزنی که به هر یکی از این پنج معیار می‌دهد، پاسخ‌های کلامی و غیر کلامی را اندازه گیری می‌کند. این در حالی است که نمره ترکیبی به دست آمده به نسبت مشخصی که به اسم (IQ) شناخته می‌شود، کاهش می‌یابد.

تست هوش استنفورد بینه برای کودکان در طی دو قرن اخیر تغییراتی یافته و به سطحی از تکامل رسیده است که در بحث آموزشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به نحوی که سنجش میزان هوش کودکانی با معلولیت‌های ذهنی و اختلالاتی مانند اختلال یادگیری با این تست به سهولت انجام می‌شود. حالا به نظر شما باهوش بودن ارثی است یا اکتسابی؟ در مقاله ژنتیک هوش بخوانید.

ارزیابی هوش توسط بینه

ساختار آزمون استنفورد بینه از پنج بخش حافظه کوتاه مدت، دانش، استدلال کمی، استدلال سیال و استدلال دیداری – فضایی تشکیل شده است. پاسخگویی به سؤالات هر بخش حدوداً 30 دقیقه زمان لازم دارد و مقیاس بندی آنها با توجه به گروه‌های سنی متفاوت است و میانگین نمرات 100 امتیاز دارند.

چرا آزمون هوش استنفورد بینه معروف است؟

توجه آزمون استنفورد بینه به سن شرکت کنندگان در آزمون و طراحی تست در بیست سطح مختلف برای رده‌های سنی گوناگون باعث شد که آزمون استنفورد بینه مورد استقبال عموم و بالأخص سیستم‌های آموزشی قرار بگیرد. این در حالی است که مزایای این آزمون هوش را نمی‌توان در معروف شدن آن نادیده گرفت.

در حقیقت تعیین محتوا و تنظیمات آزمون طبق تعاریف روشنی درباره هوش انجام شده اند. در این آزمون سؤالات طراحی شده بیشتر بر اساس معیارهای آزمون‌های کلامی به بررسی شرکت کنندگان می‌پردازند و در بخش کوچکی به آزمون‌های غیر کلامی توجه می‌شود.

بر خلاف گذشته که سن معیار طبقه بندی سؤالات بود، اکنون محتوا که از آسان به سخت آماده شده، ملاک طبقه بندی سؤالات به حساب می‌آید.

با اینکه تست برای کودکان پیش دبستان کاربرد دارد، طبقه بندی محتواها به نحوی صورت گرفته که حتی افراد سالمند هم می‌توانند با کمک آن هوش خود را بسنجند. در ضمن پاسخ‌ها به صورت باز هستند. این مزایا کمک کرده اند تا آزمون هوش بینه در این دو قرن به شهرت خاصی دست یابد.

آزمون استنفورد بینه چه فاکتورها و مهارت‌ هایی را بررسی می کند؟

همانطور که گفتیم در آزمون استنفورد بینه 5 فاکتور اصلی وجود دارند که به واسطه آنها مهارت‌های مختلفی مورد بررسی قرار می‌گیرند. در ادامه به این فاکتورها و مهارت‌ها می‌پردازیم.

• استدلال سیال

استدلال سیال (Fluid Reasoning) مهارت افراد در حل مسئله را مورد بررسی قرار می‌دهد، مسائلی که برای حل آن نیازی به دانش قبلی نیست.

در این حالت جنبه غیر کلامی استدلال با ماتریس‌های متوالی هدف مورد بررسی قرار می‌گیرند. چرندیات کلامی (جملات احمقانه و ناممکن) و قیاس‌های کلامی نیز با فاکتور استدلال سیال بررسی می‌شوند. درباره هوش سیال بخوانید!

در بخش چرندیات کلامی از شرکت کننده درخواست می‌شود که دلایل احمقانه بودن جملات ارائه شده را ذکر کنند. قیاس‌های کلامی نیز روابط مفاهیم را نشان می‌دهند.

• دانش

در این بخش به بررسی اطلاعاتی پرداخته می‌شود که در حافظه بلند مدت شرکت کننده آزمون قرار گرفته است. در این قسمت تصاویر حاوی سناریوهای احمقانه و غیرممکن ارائه می‌شوند و شرکت کننده در آزمون باید دلایل احمقانه بودن آنها را ذکر کند. آزمون فرعی شفاهی در بخش دانش با کمک اسباب بازی یا فلش کارت اجرا می‌شود و به واسطه آن دانش واژگانی آزمون دهنده بررسی می‌شود.

• استدلال کمی

این فاکتور به بررسی مهارت شمارش اکتفا کرده که می‌تواند عملیات ریاضی از جمله جمع، تفریق و ضرب باشد یا سؤالات هندسه، محاسبات و کلمات را در بر ‌گیرد. به این ترتیب مهارت‌های کلامی و غیر کلامی سنجیده می‌شوند.

• پردازش دیداری- فضایی

پردازش بصری – فضایی شامل شناخت الگوها و روابط فضایی است. از طرفی توانایی فرد را در تشخیص یک پدیده کلی از اجزای تشکیل دهنده آن مورد بررسی قرار می‌دهد.

در ضمن با بررسی توانایی فرد در آماده کردن الگوها و پازل‌ها مهارت غیر کلامی نیز در نظر گرفته می‌شود. البته در بخش شفاهی این فاکتور توانایی فرد در شناسایی روابط فضایی موجود در تصاویر مد نظر است.

• حافظه کاری

حافظه کاری به توانایی فرد در نگهداری اطلاعات در حافظه کوتاه مدت توجه می‌کند. برای سنجش آزمون دهنده در این بخش از تکنیک‌های (Block span) و (Delayed response) استفاده می‌شود. از طرفی دیگر حافظه کاری کلامی با استفاده از تمرینات یادآوری آخرین کلمات و جملات بررسی می‌شود.

ساختار تست هوش استنفورد بینه چگونه است؟

 ساختار آزمون استنفورد بینه از 4 بخش تشکیل شده و شامل استدلال کلامی، استدلال کمی، استدلال فضایی – تصویری و حافظه کوتاه مدت است.

در این ساختار 5 فاکتور مهم بررسی می‌شوند. همانطور که کامل به آنها پرداختیم، استدلال کمی، استدلال سیال، استدلال فضایی – دیداری، دانش و حافظه کاری 5 فاکتور مهمی هستند که شامل خرده آزمون‌های مجزایی می‌شوند.

خرده آزمون آزمون هوش استنفورد بینه

خرده آزمون‌های آزمون هوش استنفورد بینه در 6 گروه به سنجش واژگان، درک مطلب، تجزیه و تحلیل الگو، کمی، حافظه مهره ای و به خاطر سپردن جملات در تمام سنین می‌پردازند. 4 گروه دیگر از خرده آزمون‌ها بر اساس دسته بندی سنی و متفاوت از همدیگر هستند.

• نگاهی دقیق تر به خرده آزمون‌ها

• خرده آزمون واژگان معنی کلمات روزمره را از کودکان می‌پرسد.
• در خرده آزمون حافظه مهره ای از فرد خواسته می‌شود که الگوی مهره‌ها را به خاطر بسپرد و تکرار کند.
• در خرده آزمون کمی نیز فرد باید به صورت ذهنی مسائل ریاضی را با چهار عمل اصلی حل کند.
• خرده آزمون تحلیل الگو از دانش آموزان می‌خواهد که الگوهای بصری را با کمک بلوک‌هایی که در اختیار دارند، تکرار کنند.
• خرده آزمون درک مطلب شامل سؤالاتی از دانش عمومی و مهارت حل مسئله است.
• خرده آزمون روابط کلامی از افراد می‌خواهد که شباهت بین سه کلمه از یک مجموعه چهار کلمه را شناسایی کنند.
• خرده آزمون فرعی سری اعداد، از فرد می‌خواهد که الگو را در یک سری چهار عددی شناسایی و سپس دو رقم بعدی سری را مشخص کند.
• در خرده آزمون معادله سازی از فرد خواسته می‌شود که اعداد و نمادهای ریاضی را به نحوی مرتب کند که معادله درستی ساخته شود.
• خرده آزمون کپی کردن یک خرده آزمون استدلال تصویری است.
• در خرده آزمون ماتریس از فرد خواسته می‌شود که عنصر گم شده را پیدا کند.
• فرد در خرده آزمون حافظه عددی باید مجموعه ای از اعداد را به ترتیب موجود به خاطر سپرده و از حفظ بگوید.
• در خرده آزمون حافظه اشیا فرد باید در یک تصویر اشیایی را ببیند، سپس از حفظ نام تمام آنها را اعلام کند.

کاربرد تست استنفورد بینه از دیروز تا امروز

همانطور که پیش از این نیز اشاره کردیم، آزمون استنفورد بینه از همان آغاز به بررسی سطح توجه و تمرکز دانش آموزان می‌پرداخت تا تعیین شود که کدام دانش آموزان برای بهبود کیفیت و عملکرد تحصیلی به توجه بیشتری نیاز دارند.

این آزمون برای کودکان تیزهوش، معمولی، عقب مانده ذهنی و آنهایی که به خاطر اختلالات رفتاری و مغزی مانند اختلالات یادگیری، اوتیسم و بیش فعالی عملکرد طبیعی ندارند، استفاده می‌شود. به این ترتیب توجه، حافظه و مهارت کلامی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.

انواع فرم در آزمون هوش بینه

آزمون هوش بینه دو فرم اصلی دارد. اولین فرم برای سنجش هوش کودکان ٢ ساله تا افراد بزرگسال تهیه شده است. در این فرم از آزمون استنفورد بینه میانگین بهره هوشی 100 و انحراف معیار آن 16 است.

کسی که بهره هوشی نزدیک به 100 دارد، طبیعی یا متوسط در نظر گرفته می‌شود. طبق آزمون استنفورد بینه برای کودکان عقب مانده دو انحراف معیار کمتر از میانگین و برای افراد باهوش دو انحراف معیار بیشتر از میانگین در نظر گرفته می‌شود.

در دومین حالت فرم جدید آزمون استنفورد بینه را مورد استفاده قرار می‌دهیم که تراندیک و هگن 26 سال بعد از تهیه فرم اول (در سال 1986) آن را تدوین کردند.

آزمون‌ها و خرده آزمون‌های فرم جدید به هر دو آزمون‌های کلامی و غیر کلامی می‌پردازند. در ضمن به سرعت و آسانی با ویژگی‌های فرد شرکت کننده در آزمون تطابق پیدا می‌کنند.

نکته مهمی که باعث تمایز دو فرم اصلی آزمون استنفورد بینه می‌شود، «معیار سنی» است. در فرم قدیمی «سن زمانی» در نظر گرفته می‌شد اما در فرم جدید «نمره معیار سنی» ملاک خواهد بود. به این معنی که عملکرد هر کودک در خرده آزمون‌ها در مقایسه با عملکرد سایر همسالان در همان خرده آزمون‌ها سنجیده می‌شود.

تفاوت نسخه های مختلف تست استنفورد بینه نسبت هم

آزمون استنفورد بینه چهار نسخه متفاوت دارد که در ادامه به بررسی کامل آن‌ها می‌پردازیم.

نسخه اول آزمون استنفورد بینه

 نسخه اول، همان تستی بود که سال 1905 طراحی شد. از آنجایی که بینه و سایمون نتوانستند یک شناسه انفرادی از هوش به دست آورند، ساختاری ایجاد کردند که سن کودک و شایستگی‌های آن مرحله از زندگی را در نظر می‌گیرد.

نسخه دوم آزمون استنفورد بینه

نسخه دوم استنفورد بینه در سال 1916 توسط ترمن تدوین و در سال 1937 منتشر شد. در این نسخه امتیازدهی به صورت عینی تر انجام می‌شد و طیف وسیع تری از مهارت‌های غیرکلامی شرکت کننده‌های آزمون در سنین 1.5 تا 18 ساله با شرایط اقتصادی – اجتماعی مختلف و در مناطق جغرافیایی گوناگون مورد بررسی قرار می‌گرفت.

نسخه سوم آزمون استنفورد بینه

ویرایش سوم را مریل در سال 1960 به پایان رساند. در این نسخه بود که برای اولین بار از انحراف معیار (IQ) استفاده شد. اما مقیاس سن ذهنی و نسبت (IQ) دیگر در این نسخه وجود نداشت.

ترمن و مریل تلاش کردند ضریب هوشی را با یک انحراف معیار یکنواخت محاسبه کنند. بنابراین میانگین 100 و انحراف معیار 16 تعیین شد.

نسخه چهارم آزمون استنفورد بینه

ثورندایک نسخه چهارم مقیاس هوش استنفورد بینه را در سال 1986 طراحی کرد. این نسخه سنین 2 تا 23 سالگی را پوشش می‌داد و تغییرات قابل توجهی در مقایسه با نسخه‌های قبلی داشت.

برتری نسخه چهارم آزمون استنفورد بینه نسبت به نسخه‌های قبلی این است که نوجوانان (آنهایی که در سال‌های آغازین دوره نوجوانی هستند) را با عناصر چالش‌ برانگیزتری از نظر توانایی‌های مختلف بررسی می‌کند.

نحوه نمره دهی در تست هوش استنفورد بینه

هنگامی که تمام خرده آزمون‌ها اجرا شدند، امتیازها در جدول استاندارد این آزمون قرار می‌گیرند. سپس نمره معیار سنی تخمین زده می‌شود که به طور میانگین 50 است.

تخمین نمره معیار سنی با توجه به مقیاس آزمون استنفورد بینه و 4 طبقه موجود به سهولت انجام می‌شود. مجموع نمرات چهار مقیاس به عنوان نمره هوش کودک اعلام خواهد شد.

آزمون هوش استفورد بینه برای چه سنی مناسب است؟

شرکت کنندگان تست استنفورد بینه عبارتند از:

• آزمون افراد بزرگسال
• آزمون کودکان 2 تا 2.5 ساله
• آزمون کودکان 3 تا 3.5 ساله
• آزمون کودکان 4 تا 4.5 ساله
• آزمون کودکان 5 ساله
• آزمون کودکان 6 ساله
• آزمون کودکان 7 ساله
• آزمون کودکان 8 ساله
• آزمون کودکان 9 ساله
• آزمون کودکان 10 ساله
• آزمون کودکان 11 تا 14 ساله

نتایج تست هوش بینه چقدر معتبر است؟

با توجه به اینکه تست هوش استنفورد بینه به بررسی ضریب هوشی کودکان و بزرگسالان می‌پردازد و معیاری برای تعیین میزان آی کیوی افراد است، پژوهش‌های مختلفی انجام شده که نتایج آنها بیانگر سطح بالای دقت نتایج آزمون هوش بینه و قابل اعتماد بودن آنها بوده اند. در نتیجه این تست هوش برای سنجش مهارت‌ها و استعدادهای کودکان مناسب است.

تفسیر آزمون استنفورد بینه

با توجه به خرده آزمون‌ها، طبقه بندی سؤالات و فاکتورهایی که در آزمون استنفورد بینه وجود دارند، نتایج آزمون به شکل زیر تفسیر می‌شوند:

• ۱۶۰-۱۴۵: بسیار بااستعداد یا بسیار پیشرفته
• ۱۴۴-۱۳۰: بااستعداد یا بسیار پیشرفته
• ۱۲۹-۱۲۰: خیلی بالا
• ۱۱۹-۱۱۰: متوسط رو به بالا
• ۱۰۹-۹۰: متوسط
• ۸۹-۸۰: متوسط رو به پایین
• ۷۹-۷۰: نمره مرزی در اختلال یا تأخیر
• ۶۹-۵۵: دچار اختلال یا تأخیر خفیف

انجام تست هوش استنفورد بینه

برگزار کننده‌های آزمون بر اساس معیارهایی همچون سن، پایه‌ تحصیلی، سوابق و رفتار آزمودنی در جلسه‌ آزمایش، شروع آزمون و سطح سؤالات را تعیین می‌کنند.

در این حالت سؤالات یک سال کوچک تر از سن تعیین شده به شرکت کننده آزمون تحویل داده می‌شوند. مثلاً به آزمودنی 8 ساله، سؤالات افراد 7 ساله داده می‌شود.

بنابراین سؤالات از سطح خیلی آسان شروع خواهند شد و تا آنجایی ادامه می‌یابد که فرد نتواند به هیچ سؤالی پاسخ دهد. در نهایت، سن عقلی شرکت کننده در آزمون با توجه به سن نقطه‌ آغاز و جمع امتیاز‌هایی که به دست آورده، تخمین زده می‌شود.

• هنگام تست چه مواردی باید رعایت شود؟

همانطور که توضیح دادیم در هنگام انجام آزمون باید مواردی را در نظر داشت که سؤالات مناسب شرایط آزمودنی باشد. این معیارها سن، پایه تحصیلی سوابق و رفتار آزمودنی هستند.

• عوامل موثر بر نتیجه آزمون

سن آزمون دهنده، سلامت روانی و جسمی و همچنین مبتلا نبودن آزمودنی به اختلالات رفتاری و عصبی در نتیجه آزمون اثر چشم گیری دارند.

اصطلاحات رایج در استنفورد بینه

همچون تست‌های هوش وکسلر و گاردنر، در آزمون استنفورد بینه نیز اصطلاحاتی رایج هستند که در ادامه به آنها می‌پردازیم.

• هوشبهر یا بهره هوشی (IQ)

عددی است که توانایی منطقی و یا ریاضی هر فرد را نشان می‌دهد. این عدد بر اساس آزمونی استاندارد به دست می‌آید که در آن سن روانی را با سن تقویمی فرد مورد ارزیابی قرار می‌دهد.

• سن عقلی

عددی که از تقسیم حاصل ضرب سن شناسنامه ای و عدد بهره هوشی بر 100 به دست می‌آید، سن عقلی نامیده می‌شود.

• سن ذهنی

داده‌های لازم برای تشخیص میانگین سطح هوش کودکان در همه گروه‌های سنی در آزمون استنفورد بینه جمع آوری می‌شوند. به نتیجه حاصل از این بررسی، سن ذهنی می‌گویند.

• نمره معیار ذهنی (Standard Age Score SAS)

به جای اصطلاح بهره هوشی به کار می‌رود و از مقایسه‌ عملکرد فرد شرکت کننده در هر خرده‌ آزمون با عملکرد همسالانش به دست می‌آید.

جمع بندی

در این مقاله از مجله مای اسمارت شما را با ساختار آزمون استنفورد بینه آشنا کردیم. این آزمون با هدف تشخیص دانش آموزانی در فرانسه به وجود آمد که به توجه بیشتری در سیستم آموزشی نیاز دارند.

اما به مرور در طی دهه‌های مختلف ویرایش شد و برای سنجش سطح بهره هوشی کودکان معمولی، کودکان دارای معلولیت ذهنی، اوتیسم و کودکان تیزهوش مورد استفاده قرار می‌گیرد.