بیماری آسم و همه چیز درباره آن! آسم بیماری ارثی است؟

بیماری آسم یک بیماری مزمن ریوی است که در هر سنی ممکن است سلامت فرد را تحت تاثیر قرار دهد. در انواع آسم، تنفس به دلیل التهاب و سفتی عضلات اطراف راه‌های هوایی و تنگ شدن نایژک‌ها دشوارتر می‌شود.

اما آیا بیماری آسم ژنتیکی است؟ بله، آسم ارثی است اما گاهی به دلایل غیر ژنتیکی هم قابل بروز است. چطور؟ در ادامه این مطلب، مفصل به شرح این بیماری می‌پردازیم.

بیماری آسم چیست؟

بیماری آسم یک بیماری مزمن ریوی است در اطراف مجرای تنفسی التهاب و تنش عضلانی ایجاد و نفس کشیدن را دشوار می‌کند. بسته به شدت آن برخی آن را یک آزار ریوی جزئی می‌دانند اما برای دیگران، ممکن است یک بیماری جدی باشد که فعالیت‌های روزمره را مختل می‌کند و حتی آن‌ها را در معرض خطر حمله مرگ قرار می‌دهد.

در افرادی که به بیماری آسم درمان نشده (آسمی که به دلیل عدم آگاهی فرد از ابتلا به آن یا عدم درمان و کنترل‌های لازم، تشدید شده است) مبتلا هستند، ممکن است علاوه بر مشکلات تنفسی، مشکلات خواب، خستگی در طول روز و عدم تمرکز هم اتفاق بیافتد.

برخی از افرادی که با این بیماری ریوی دست و پنجه نرم می‌کنند ممکن است به سادگی باقی افراد نتوانند کار و تحصیل را دنبال کنند. بنابراین بیماری آسم کنترل نشده، می‌تواند تهدیدی برای سلامت روان فرد هم به حساب آید.

افراد مبتلا به بیماری آسم در صورت شدید بودن علائم ممکن است نیاز به مراقبت‌های اورژانسی داشته باشند یا لازم باشد برای درمان در بیمارستان بستری شوند، به ویژه در مواردی که حمله آسم شدید است و می‌تواند کشنده باشد.

انواع بیماری آسم کدامند؟

آسم یا ربو در 3 دسته متفاوت گروه‌بندی می‌شود:

• سن بروز
• شدت علائم(خفیف، متوسط یا شدید) 
• علت بروز

انواع آسم بر اساس سن بروز (سنی که فرد در آن به بیماری آسم مبتلا می‌شود) 

1. آسم بزرگسالی: علائم آن غالبا بعد از 18 سالگی بروز پیدا می‌کند.
2. آسم اطفال (کودکی): معمولا قبل از 5 سالگی شروع می‌شود و در نوزادان و کودکان نوپا نیز مشهود است.

حالت های مختلف  آسم بر اساس شدت علائم و میزان ماندگاری آن 

1. آسم متناوب: زمانی که علائم در فرد مبتلا، همیشگی و دائم نمایان نمی‌شود و شدت بروز آن نیز کم است این بیماری ریوی بروز یافته است.
2. آسم مداوم (پایدار): افراد دارای این بیماری تنفسی، غالبا علائمی شدید و مداوم را تجربه می‌کنند. این افراد لازم است تا همیشه اسپری و سایر داروهای ضروری را همراه خود داشته باشند.

شکل‌گیری آسم بر اساس دلیل بروز آن

1. آسم ورزشی (برونکواسپاسم): به دلیل تکرار مداوم ورزشی خاص بروز پیدا می‌کند. این نوع آسم، در برخی وزنه برداران و همچنین شناگران مشاهده می‌شود.
2. آسم شغلی: برخی افراد به دلیل قرارگیری مداوم در معرض بعضی مواد شیمیایی و آلاینده‌ها به این بیماری تنفسی دچار می‌شوند.
3. سندرم Asthma-COPD: به علت همزمانی این بیماری ریوی با بیماری انسداد مزمن ریوی است.

علائم و نشانه‌ها‌ی اصلی بیماری تنفسی آسم

علائم بیماری التهابی آسم می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. گاهی اوقات علائم به طور چشمگیری بدتر می‌شوند که آن را حمله آسم می‌نامیم. معمولا علائم حملات یا بروز علائم  آسم در شب یا در حین فعالیت بدنی شدیدتر می‌شوند.

علائم معمول بیماری آسم عبارتند از:

• سرفه مزمن، به ویژه در شب
• خس خس سینه هنگام بازدم
• تنگی نفس هنگام استنشاق عطر و بوها
• تنگی نفس هنگام استراحت
• سفتی قفسه سینه و سختی تنفس عمیق

به طور کلی در انواع آسم، راه‌های هوایی ریه منقبض و متورم می‌شوند و ممکن است مخاط بیشتری تولید کنند. تمامی این موارد ممکن است تنفس را دشوار کند و منجر به علائم شایع بیماری آسم از جمله سرفه، تنگی نفس و خس خس سینه هنگام بازدم شود.

علائم این بیماری تنفسی معمولا با تغییرات دمای هوا تغییر می‌کند، برای مثال زمانی که هوا خیلی گرم و مرطوب می‌شود یا زمانی که فرد مبتلا سرما می‌خورد، بدتر می‌شود.

محرک های اصلی آسم کدامند؟

قرار گرفتن در معرض برخی محرک‌ها برای برخی افراد، شبیه آلرژن‌ها (مواد آلرژی‌زا) عمل می‌کند. برای مثال، شاید شما هم تا به حال به افرادی برخورد کرده باشید که به محض قرار گرفتن در محیط‌هایی پر گل و گیاه یا به محض ورود به فضایی پر از عطر شوینده‌ها، شروع به عطسه یا سرفه می‌کنند.

فرقی نمی‌کند کودک باشید یا بزرگسال، چنانچه به این بیماری تنفسی مبتلا هستید، بی شک مواجهه با یکی از عوامل زیر، بیماری تنفسی شما را تشدید خواهد کرد، به این دلیل که این موارد، برخی از شایع‌ترین علل آسم و محرک‌های بیماری آسم هستند:

محرک‌های آلرژیک آسم

• کنه‌های گرد و غبار (که مهمان خانه تمام ما هستند اما با چشم قابل مشاهده نیستند)
• دود سیگار 
• گرده علف‌ها و درختان
• خز و پرهای حیوانات
• شوینده‌ها
• عطر و اسپری‌ها

با انواع حساسیت‌ها و آلرژی‌های شایع آشنا شوید.

محرک‌های غیر آلرژیک آسم

• ژنتیک (سابقه خانوادگی)
• عفونت‌های تنفسی (به ویژه respiratory syncytial virus) و سایر بیماری‌ها
• استرس
• چاقی
• ورزش سنگین
• آلودگی هوا

پاسخ ریوی افراد مبتلا به بیماری آسم به مواد آلرژی‌زا با دیگران متفاوت است و ممکن است هر فرد با شدت و طی بازه زمانی متفاوتی دچار علائمی همچون سختی تنفس و تنگی نفس شود. برای مثال، فرد مبتلا به دیابت که دچار نوعی چاقی ناشی از این بیماری است، علائمی از جمله تنگی نفس و سفتی قفسه سینه را بیش از علائم دیگر تجربه می‌کند. برای آشنایی با راه‌های پیشگیری از دیابت کلیک کنید.

حمله آسم چیست؟

ما به راحتی نفس می‌کشیم. این شاید بزرگ‌ترین تفاوت ما با بیماران تنفسی است. افراد مبتلا به بیماری آسم بسته به نوع حمله آسمی خود، علائم متفاوتی را تجربه می‌کنند. 3 نوع حمله آسمی رایج عبارتند از:

1. برونکواسپاسم: انقباض و سفتی ماهیچه‌های اطراف مجاری تنفسی.
2. التهاب: تورم پوشش مجاری تنفسی.
3. مخاطی شدن: بسته شدن مجاری تنفسی به علت مخاطی شدن بیش از حد این مجاری.

حمله آسم می‌تواند بسته به انواع آسم به شکل‌های متفاوتی بروز پیدا کند.

چه کسانی ممکن است به بیماری آسم مبتلا شوند؟

هر  فردی در هر سنی ممکن است به آسم مبتلا شود. اما همانطور که پیش‌تر به عوامل بروز آن اشاره کردیم، مسلما افرادی که بیشتر در معرض این عوامل قرار می‌گیرند، برای مثال، افرادی که سیگار می‌کشند یا در معرض دود سیگار سایرین هستند، به احتمال بیشتری مبتلا به بیماری آسم خواهند شد.

در برخی افراد ممکن است به دلیل وجود زمینه‌های ژنتیکی و سابقه ابتلای خانوادگی به آسم، این بیماری بروز پیدا کند که در این صورت، انجام آزمایش ژنتیکی HealthX می‌تواند فرد را به موقع از ریسک ابتلا به این بیماری آگاه کند.

یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری و یا تشخیص زودهنگام بیماری‌ها، انجام چکاپ‌های منظم است؛ در مقاله لیست چکاپ کامل بدن به معرفی آزمایش ضروری پرداختیم؛ علاوه بر این آزمایش‌ها، تست ژنتیک سلامت HealthX است که با یک بار انجام آن، ریسک ابتلای شما به بیش از 57 بیماری از جمله آسم، دیابت، سرطان‌ها و غیره بررسی می‌شود. برای دریافت مشاوره رایگان ژنتیک کلیک کنید.

همچنین برخی تحقیقات نشان داده است که افراد سیاه پوست بیشتر از سایرین و زنان بیشتر از مردان در معرض خیر ابتلا به انواع آسم هستند.

آیا آسم ژنتیکی است؟

بله، آسم می‌تواند ژنتیکی باشد. داشتن سابقه خانوادگی آسم، ریسک ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.

برای مثال، ریسک ابتلا به آسم کودکی که یک والد مبتلا به این بیماری دارد 3 تا 6 برابر بیش از دیگر کودکان است!

اما باید توجه کنید که ژنتیک تنها عامل آسم نیست و محرک‌های محیطی زیر در بروز این بیماری نقش بسیار پررنگی دارند:

• مواد آلرژی زا مانند گرد و غبار، گرده گل، حیوانات خانگی و غیره.
• آلودگی هوا و دود
• عفونت های تنفسی
• داروهای خاص

پس افرادی که ریسک ابتلا به آسم دارند باید با مدیریت سبک زندگی‌شان و به حداقل رساندن عوامل محیطی ایجاد کننده این بیماری، خطر را کاهش دهند.

مطلب پیشنهادی: دیابت ژنتیکی است؟

تشخیص بیماری آسم

در تشخیص بیماری آسم از روش معاینه فیزیکی به همراه بررسی سابقه خانوادگی فرد استفاده می‌شود.

1. آزمایش ژنتیک سلامت HealthX: این آزمایش که با بررسی اطلاعات ژنتیکی موجود در DNA بزاق فرد انجام می‌شود، ریسک ابتلا به آسم را در فرد بررسی می‌کند. برای آشنایی بیشتر با آزمایش ژنتیک سلامت و همچنین برای دریافت مشاوره ژنتیک رایگان، کلیک کنید.
2. تست تنفسی (FeNO test): بررسی سطح اکسید نیتریک تنفس فرد به جهت سنجش میزان التهاب ریه.
3. تست اسپیرومتری (Spirometry): سنجش سرعت تنفس فرد و همچنین میزان حجم اکسیژن در ریه فرد.
4. تست اوج جریان بازدمی (PEF): اندازه‌گیری سرعت بازدم. (دکتر از شما می‌خواهد تا پس از هر بار بازدم به یک دستگاه ضربه وارد کنید)
5. تست میزان حساسیت ریوی شما به محرک‌ها (Bronchial provocation or “trigger” tests)
6. آزمایش خون: بررسی سطح یک گلبول سفید (ائوزینوفیل) و یک آنتی بادی (ایمونوگلوبولین) خون.
7. رادیولوژی قفسه سینه
8. تست آلرژی

جمع‌بندی

بیماری آسم یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ریوی است که در سنین نوجوانی و جوانی، غالبا به دلیل موارد استرس‌زا و در افراد مضطرب شیوع می‌یابد. بنابراین به عنوان پدر و مادری آگاه می‌توانید از قرار گرفتن بیش از حد کودک و نوجوان خود در معرض موارد استرس‌زا پیشگیری کنید.

علاوه بر این و در صورت داشتن سابقه ابتلای یکی از اعضای خانواده خود به بیماری آسم می‌توانید با تکمیل فرم مشاوره ژنتیک رایگان، منتظر تماس کارشناسان ما باشید تا شما را بیشتر با آزمایش ژنتیکی HealthX و تاثیر آن در پیشگیری به موقع از ابتلا به این بیماری آگاه کنند.

منابع:

1. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/6424-asthma 
2. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/asthma/symptoms-causes/syc-20369653 
3. https://aafa.org/asthma/asthma-triggers-causes/ 
4. https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/conditionsandtreatments/asthma-in-children