آشنایی با تست بیگ فایو (Big 5)، تست شخصیت شناسی 5 عاملی نئو (NEO)

 تست شخصیت شناسی تست بیگ فایو (big 5) یا تست نئو که با نام مدل 5 عاملی (Five Factor Model-FFM) و یا مدل اقیانوس (OCEAN) نیز شناخته شده می‌شود، در ادامه نیز پژوهشگران متعددی برای تکمیل آن اقدام کردند که با نام نئو -NEO- از آن یاد می‌شود.

تست پنج عاملی شخصیت یا بیگ فایو چیست؟

 تست بیگ فایو طبقه بندی شده و معروف در علم روانشناسی برای بررسی ویژگی‌های انواع تیپ شخصیتی است. از تحلیل عاملی، یک روش آماری برای تحلیل واریانس بین چند متغیر وابسته براساس توصیف آن ها برحسب تعداد اندکی متغیر پنهان، برای اطلاعات پرسشنامه ای شخصیت استفاده می شود. در این روش برخی صفت های شخصیتی در هر فرد تکرار می شوند.

برای مثال فردی که با وجدان (Conscientious) است، بیشتر با صفت “همیشه مرتب و آماده” توصیف می شود تا “شلخته”. این تئوری درواقع بر پایه ی ارتباط کلمات با هم شکل گرفته است، نه بر پایه ی تجربیات روانشناسی عصبی (Neuropsychological).  ساختار آن شامل صفت های مختلفی است. بهترین تست شخصیت شناسی، بر همین شیوه به توصیف 5 بعد شاخص شخصیت انسان و روان او می پردازد.

تست شخصیت شناسی بیگ فایو (نئو) و تحلیل عاملی صفت ها:

مدل 5 عاملی تست نئو به صورت مستقل توسط گروه هایی از محققین با روش تحلیل عاملی بر روی صفت ها بررسی شده است. این محققین با مطالعه ی رابطه ی تعداد زیادی از ویژگی های توصیفی شخصیت، کار خود را آغاز کردند.

آن ها لیست صفت ها را در 5 تا 10 گروه دسته بندی کردند و سپس از تحلیل عاملی برای باقی صفت ها استفاده کردند (با استفاده از داده های پرسشنامه ای از افراد مختلف) تا عوامل اصلی شخصیت را پیدا کنند. آزمون شخصیت شناسی بر پایه ی پنج عامل شخصیتی یا بیگ فایو کاربردهای فراوان و موثری در تشخیص های دقیق تر حوزه ی علوم روانشناسی دارد.

عوامل شخصیتی مورد بررسی در تست نئو(بیگ فایو)

• باز بودن به تجربیات جدید (Openness to experience): کنجکاو، مبتکر در برابر سازگار، محتاط
• وجدانی بودن (Conscientiousness): کارآمد، سازمان یافته در برابر بی دقت، سهل انگار
• برون گرایی (Extroversion): مشتاق به فعالیت در مراکز عمومی، باانرژی در برابر منزوی، خودمحور
• توافق جویی (Agreeableness): دوستانه، همدل در  برابر چالش پذیر، خودمختار
• روان رنجوری یا عدم ثبات هیجانی (Neuroticism): حساس، عصبی در برابر مطمئن، بی پروا

این 5 عامل به طور خلاصه به صورت OCEAN (اقیانوس) و یا CANOE (کانوئی) نامگذاری شده اند. برای هر یک از این عوامل یا مقیاس ها، تعدادی خرده مقیاس تعریف شده است.

 خرده مقیاس های برون گرایی :

• طمع داشتن
• قاطعیت
• به دنبال هیجان
• گرمی
• فعال بودن
• احساسات مثبت

افرادی که در هر یک از ابعاد، صفت های مشخصی را از خود بروز نمی دهند را می توان سازگار، متعادل و معقول توصیف کرد؛ ولی در عین حال ممکن است افرادی غیر اصولی، غیرقابل تصور و محاسبه گر باشند. باتوجه به میزان هر یک از ویژگی ها در هر فرد، او می تواند مستعد انجام فعالیت های خاصی باشد.

افراد، به کمک تست های شخصیت شناسی و استعدادیابی مثل تست بیگ فایو، اوکانر، گاردنر و غیره، شناخت بهتری نسب به ویژگی ها و توانمندی های خود پیدا می کنند.

ژنتیک یا محیط، کدامیک در بیگ فایو اثر دارد؟

زندگی خانوادگی و نحوه ی تربیت بر روی ویژگی های شخصیتی فرد تاثیر می گذارد. برخی مطالعات روی دوقلوها و نیز چند تحقیق دیگر نشان داده است که نقش ژنتیک هر فرد بیش از 50% در بروز هریک از ویژگی ها است. نیمه ی تکمیل کننده ی ژنتیک، محیط است.

• تحقیقات نشان داده است که میزان وجدانی بودن، برون گرایی، بازبودن به تجربیات و روان رنجوری یا عدم ثبات هیجانی از کودکی تا بزرگسالی در هر فرد ثابت است.

آیا 5 عامل شخصیتی شما بر پایه ی ژنتیک شماست؟

شخصیت شما بر پایه ی طبیعت شماست یا بر اساس تربیت؟ شخصیت خود را از پدر و مادر به ارث بردید یا در کودکی شما شکل گرفته است؟ جواب درست این است: هر دو!

شخصیت ما، موجودی پیچیده با ابعاد گوناگون است. با توجه به 4 پروژه ی مختلفی که روی دوقلوها انجام شده است، محققین دریافتند که برخی ویژگی های رفتاری-شخصیتی بیشتر وراثتی هستند تا آموختنی.

برای مثال تست نئو به این می پردازد که شما چقدر بی پروا – به دنبال تجربه های جدید – هستید، این موارد وراثتی ترین ویژگی های شما هستند. در حالیکه ژنتیک شما در اینکه چقدر همه چیز را آسان می گیرید، کمترین تاثیر را دارد.

و یا اگر والدین (پدر و مادر) شما تست کردن غذاهای جدید را دوست دارند، به احتمال بالایی شما هم همین طور هستید. ولی اگر پدر و مادری دارید که سبک هیپی را می پسندند، با احتمال بسیار کمی شما هم تیپ هیپی خواهید داشت.

بررسی 5 عامل شخصیتی در تست بیگ فایو

در ان بخش 5 عامل شخصیتی تست نئو  یا تست بیگ فایو و میزان ژنتیکی بودن آن ها را بررسی می کنیم:

1. باز بودن نسبت به تجربیات جدید (Openness)

این ویژگی شخصیتی نشان دهنده ی کنجکاوی فرد نسبت به تجربیات و دانش جدید است. افرادی که شاخص بسیار بالایی از گشودگی نسبت به تجربیات جدید دارند، مبتکر و خلاق هستند. افرادی که شاخص بسیار پایینی از این ویژگی شخصیتی را داشته باشند، افرادی محتاط و سازگار هستند. برای اینکه کمی بیشتر در مورد این ویژگی بدانید به گزاره های زیر جواب دهید:

• من ماجراجویی را دوست دارم.
• من فردی با تخیل قوی هستم.
• من اولین فردی هستم که چیزهای نو و جدید را امتحان می کنم.

اگر موافق این گزاره ها هستید، شما با احتمال زیادی دارای شاخص بالا در بازبودن به تجربیات جدید هستید. اگر مخالف گزینه های بالا بودید، این عامل شخصیتی در شما پایین است.

نقش ژنتیک در باز بودن به تجربیات جدید:

جالب است بدانید که ژنتیک به میزان 57% در این عامل بیگ فایو باز بودن به تجربه های جدید (openness) دخیل است.

• یادداشت مهم: اگر شما در باز بودن به تجربیات جدید بالا هستید، علاقه ی خود برای به چالش کشیده شدن را با اطرافیان خود در میان بگذارید. مطمئن شوید که تعریفی خلاقانه برای بیان کردن ویژگی شخصیتی خود دارید. همچنین فراموش نکنید که میزان علاقه ی خود به هیجان و فعالیت های هیجانی را با همسرتان در میان بگذارید تا بتوانید در رابطه نیازهای همدیگر را برآورده کنید.

2. وجدانی بودن (Consciousness)

معیار وجدانی بودن، نمایانگر میزان دقیق بودن و قابل اعتماد بودن شما را نشان می دهد. افرادی که شاخص بالای وجدانی دارند، افرادی کارآمد و منظم هستند. افرادی که معیار وجدانی بودن در آن ها پایین است، همه ی امور را آسان می گیرند و رفتارشان نشان دهنده ی بی تفاوتی نسبت به سایرین است.
شما با هر کدام از این گزینه ها موافق هستید؟

• من آدم بسیار منضبطی هستم.
• من بسیار سازمان یافته و دقیق هستم و همیشه برای موقعیت های مختلف آماده ام.
• من دوست دارم از نقشه ها و برنامه ها مطلع باشم تا بی برنامه و یهوای عمل کنم.

اگر موافق این گزینه ها بودید، صفت وجدانی بودن در شما بالاست. در صورت مخالف بودن، این شاخص در شما بسیار پایین است.

نقش ژنتیک در صفت وجدانی:

ژنتیک به میزان 49% در شاخص وجدانی بودن (Consciousness) دخیل است.

• نکته مهم: اگر شاخص صفت وجدانی بودن در شما بالاست، دوست دارید مطمئن شوید افرادی که با شما در ارتباط هستند، به اشتیاق شما برای داشتن برنامه ی مشخص احترام می گذارند. ولی در مواجه با افرادی که وجدانی بودن شان بسیار پایین است، خیلی مایوس نشوید. شما نمی توانید آن ها را به دلیل دقیق نبودن و بی برنامگی سرزنش کنید. این صفت در طبیعت افراد نهفته است.

3.  برون گرایی (Extroversion)

این ویژگی نشان دهنده ی نحوه ی تعامل شما با افراد مختلف است. افرادی که شاخص بالای این صفت را دارند، رفتاری دوستانه، صمیمی و اجتماعی دارند. افراد برونگرا انرژی زیادی دارند. افرادی که صفت برون گرایی در آن ها بسیار پایین است، افرادی منزوی و محتاط هستند. شما با هر کدام از این گزینه ها موافق هستید یا مخالف؟

• من زندگی م پر از مهمانی ها و جشن ها هست.
• قرارگرفتن در مرکز توجه برای من خوشآیند است.
• معمولا من کسی هستم که مکالمه با دیگران را شروع می کنم.

اگر موافق گزینه های بالا هستید، شما با احتمال زیادی برون گرا هستید و اگر مخالف این گزینه ها هستید، شما با احتمال زیاد، درون گرا هستید.

نقش ژنتیک در ویژگی برون گرایی:

ژنتیک به میزان 54% در شاخص برون گرایی افراد موثر است.

• نکته مهم: اگر فردی درون گرا هستید، خودتان را وادار نکنید تا مانند برون گراها رفتار کنید. به درون گرایی خود افتخار کنید. شما ذاتا دوست ندارید نقشی را بازی کنید، که با روحیات شما سازگار نیست. به مکان ها و افرادی که شما را خوشحال می کنند، فکر کنید. به آنچه که روح تان را جلا می دهد، بپردازید. این ها به شما کمک می کنند تا با خودتان روراست باشید. بگذارید برون گراها سرگرم مهمانی ها و جشن هایشان باشند!
  
  

4. توافق جویی (Agreeableness)

   

توافق جویی؛ اینکه شما دربرابر دیگران چه احساسی دارید را بازگو می کند. افرادی که شاخص بالایی از توافق جویی را دارند، رفتاری دوستانه و دلسوزانه دارند. افرادی که شاخص پایینی از توافق جویی را دارند، افرادی تحلیل گر و خودمحور هستند. شما با هر کدام از این گزینه ها موافق هستید یا مخالف؟

• من علاقه دارم که بقیه به من اعتماد کنند و فرصت شک کردن را هم به آن ها می دهم.
• من بسیار همدل هستم.
• من دوست دارم که آدم ها با من احساس راحتی داشته باشند.

اگر شما موافق هستید، به احتمال زیاد توافق جو هستید و اگر مخالفید، ویژگی توافق جویی در شما بسیار پایین است.

نقش ژنتیک در توافق جویی:

ژنتیک به میزان 42% در ویژگی توافق جویی دخیل است.

• نکته مهم: اگر در صفت توافق جویی شاخص پایینی دارید، ذاتا انسان همدلی نیستید. به همین دلیل گاهی از والدین – پدر و مادر – خود این جملات “مگه متوجه نمیشی چی میگم؟” یا “چرا منظورم رو نمی فهمی؟” می شنوید. اشکالی ندارد، این بدان معناست که شما برای درک کردن آن ها باید تلاش ذهنی بیشتری بکنید.

5. عدم ثبات هیجانی یا روان رنجوری (Neuroticism)

روان رنجوری به اینکه شما با احساسات خود چگونه کنار می آیید، گفته می شود. افرادی که عدم ثبات هیجانی بالایی دارند، افرادی حساس و مایل به داشتن رفتارهای عصبی هستند. افرادی با شاخص پایین روان رنجوری، افرادی مطمئن و دارای ثبات شخصیتی هستند. شما با هر کدام از این گزینه ها موافق هستید یا مخالف؟

• من به راحتی استرس می گیرم.
• من مودی هستم.
• من همیشه نگران ام.

اگر موافق همه ی گزینه ها هستید، شما فردی با عدم ثبات هیجانی بالا هستید و اگر مخالفید، این شاخص در شما پایین است.

نقش ژنتیک در روان رنجوری:

ژنتیک به میزان 48% در صفت روان رنجوری دخیل است.

• نکته مهم: اگر شما شاخص بالای عدم ثبات هیجانی دارید، باید نقاط بحرانی شخصیت خود را بشناسید – اینکه چه چیزهایی شما را نگران می کند و چه چیزهایی به شما آرامش می دهد. بدین ترتیب مودهای خود را بهتر کنترل می کنید.

نحوه نمره دهی و تفسیر تست نئو

 پاسخ ها بر اساس مقیاس لیکرتی در تست بیگ فایو به 5 دسته تقسیم می شوند:

1. کاملا موافقم
2. موافقم
3. مطمئن نیستم/ نظری ندارم/ بی تفاوت
4. مخالفم
5. کاملا مخالفم

تست شخصیت شناسی نئو دو فرم برای پاسخنامه دارد که می تواند به صورت تکی یا مکملی بر دیگری در نظر گرفته شود. فرم (S)  240 سوال دارد و پاسخ ها طبق همان مقیاس لیکرتی است. این فرم برای تستی است که خود شخص به آن پاسخ می دهد و نتایج آن را ارزیابی می کند. فرم (R)  240 سوال مربوطه را دارد اما توسط یک شخص سوم یا ناظر اجرا می شود.

نحوه نمره دهی و امتیاز ها در تست بیگ فایو فرم کوتاه به صورت زیر است:

• کاملا موافقم : صفر نمره
• موافقم : یک نمره
• بی تفاوت : دو نمره
• مخالفم : سه نمره
• کاملا مخالفم : چهار نمره

گاهی ممکن است این نمرات برعکس در نظر گرفته شوند؛ یعنی نمره کاملا موافق 4، نمره کاملا مخالف صفر باشد. در این پاسخنامه احساسات و رفتار عمومی خود را مد نظر قرار دهید و گزینه مورد نظر را تیک بزنید. پاسخنامه فرم بلند اولین واکنش و پاسخ شما را نسبت به سوال می خواهد. تست بیگ فایو فرم کوتاه، 60 سوال دارد و پاسخ نامه آن نیز بر اساس مقیاس لیکرتی نوشته شده است.

تفسیر تست نئو

 آزمون بیگ فایو یا بر به کمک حروف (N,E,O,A,C) تفسیر می شود:

• N: شاخص روانجوری و بی ثباتی در هیجانات را بررسی می کند و از 1 تا 6 در جه بندی می شود. (N1,N2,..N6)
  
  
• E:  شاخص برونگرایی را مورد بررسی قرار می دهد و از 1 تا 6 درجه بندی می شود. (E1,E2,..E6)
  
  
• O: شاخص پذیرا بودن و گشودگی را بررسی می کند و از 1 تا 6 در جه بندی می شود. (O1,O2,..O6)
  
  
• A: شاخص توافق جویی را بررسی می کند و از 1 تا 6 در جه بندی می شود. (A1,A2,..A6)
  
  
• C: شاخص وجدانی بودن را بررسی می کند و از 1 تا 6 در جه بندی می شود. (C1,C2,..C6)

سلامتی افراد و 5 عامل شخصیتی نئو

از روی تیپ شخصیتی هر فرد بر اساس مدل بیگ فایو می توان در مورد سلامت ذهنی او (حالت های مثبت و منفی، نشانه های فیزیکی و نگرانی ها و دغدغه ها) و نیز سلامت فیزیکی (بیماری های قلبی، بیماری های خاص و صدمات فیزیکی) هم اطلاعاتی بدست آورد.

برای مثال در تحقیقی نشان داده شده است که با وجدان بودن به کمتر شدن ریسک ابتلا به چاقی منجر می شود. در افرادی که در طی مطالعه چاق بودند، بالاتر رفتن وجدان، احتمال اینکه در 5 سال بعد تبدیل به افرادی با وزن ایده آل شوند را بیشتر کرده است. هم چنین از نظر ژنتیکی، برخی بیماری های مرتبط با هر کدام از این 5 عامل هم قابل شناسایی هستند.

ویژگی های شخصیتی بیگ فایو، ژنتیک و طول عمر:

واقعیت های جالب دیگری در مورد دانش شخصیت شناسی و ژنتیک وجود دارد که می تواند شما را وسوسه کند تا در مورد ویژگی های شخصیتی خود بیشتر بدانید. مطالعاتی که بر روی پنج عامل تست بیگ فایو انجام شده است، نشان می دهد که برخی از این ویژگی ها با طول عمر در ارتباط هستند.

1. وجدانی بودن:

در مطالعه ای که 75 سال به سرپرستی یوها جکسون، روانشناس و استاد دانشگاه کارولینای شمالی آمریکا، به طول انجامید، مشخص شد مردانی که صفت وجدانی بودن در آن ها بالاست، زندگی طولانی تری دارند.

وجدان نشان می دهد که شما چقدر سازمان یافته و قابل اعتماد هستید. افرادی که درصد شاخص وجدانی بودن در آن ها بالا است، دیسیپلین شخصیتی بالایی دارند، با برنامه و سازمان یافته هستند، و دوست دارند برای هر کاری از قبل برنامه داشته باشند.

این وقتی بهش فکر می کنید هم با عقل هم جور در میاد. مردی که وجدان بیشتری دارد، علاقه ی کمتری به فعالیت های بی برنامه و با ریسک پرخطر برای زندگی دارد. به همین ترتیب، مورد اطمینان بودن و سخت گیری همراه با دیسیپلین شخصی، گزینه ی امن تری برای برنامه ی زندگی است.

2. برون گرایی:

برون گرایی در تست بیگ فایو، نشان دهنده ی نحوه ی تعامل شما با سایرین است. افرادی که شاخص برون گرایی در آن ها بالاست (برون گراها)، رفتاری صمیمانه دارند و با انرژی هستند. ولی افرادی که شاخص برون گرایی در آن ها پایین است (درون گراها) بیشتر منزوی و محتاط هستند، و زمان بیشتری برای بهترشدن حال خود بعد از فعالیت های اجتماعی نیاز دارند.

• افراد برون گرا و اجتماعی، سیستم ایمنی قوی تری در مقایسه با درون گراها دارند.
  
  جالب است بدانید که می توانید در طیف میانه قرار بگیرید، یعنی نه خیلی درون گرا و نه خیلی برون گرا باشید. در زبان انگلیسی به قرارگرفتن بین این دو ویژگی ambivert گفته می شود.

آزمایش سیستم ایمنی، از طریق تست ژنتیک و نمونه های DNA افراد مختلفی که تست بیگ فایو یا تست نئو را انجام داده بودند، صورت گرفت. نتایج نشان می‌دهد که افراد برون گرا به طور طبیعی سیستم ایمنی قوی تری دارند که به آن ها کمک می کند تا راحت تر در اجتماع قرار بگیرند؛ درون گراها به دلیل سرشت شان سیستم ایمنی ضعیف تری دارند.

این تحقیقات روی افراد برون گرا و درون گرا نشان می دهد که بدن برون گراها از ابتدا دارای سیستم ایمنی قوی تری است؛ چون آن ها به واسطه ی در جمع بودن و ارتباط با آدم های مختلف، بیشتر در معرض آلودگی ها و بیماری ها هستند.

3. توافق جویی:

یکی دیگر از 5 عامل شخصیتی مهم تست نئو توافق جویی است. توافق جویی یعنی حس همدلی، موافق بودن و همران بودن با دیگران است. افرادی که شاخص توافق جویی در آن ها بالاست، افرادی همدل، صمیمی و بسیار خوش بین هستند. آن ها علاقه به مشارکت و بودن در گروه دارند. تحقیقات نشان داده است که افراد توافق جو و خوش بین، قلب سالم تری نسبت به افراد بدبین و عصبی دارند.

حتی در بررسی دموگرافیک اجتماعی که شامل سن، درآمد، تحصیلات و سلامت روانی است، نتایج ثابت باقی می ماند: در بدن افراد با توافق جویی بالا و خوش بین، قلب سالم تری می تپد. این افراد استرس کمتر، شاخص توده ی بدنی بهتر دارند و کمتر سمت استعمال دخانیات می روند؛ این موارد فاکتورهای مهم در سالم بودن قلب هستند.

افراد توافق جو راحت تر از استراتژی های مقابله استفاده می کنند، چون همدلی و صمیمیت در آن ها بالاتر است و در صورتی که دیگران به کمک و حمایت آن ها نیاز داشته باشند، دریغ نمی کنند.

ارزیابی ۵ عامل شخصیتی با تست ژنتیک مای اسمارت ژن

مای اسمارت ژن، مرکز تحلیل داده‌های ژنتیکی، تست‌هایی ارائه می‌کند که استعداد ژنتیکی افراد را بررسی می‌کنند. برای شناخت دقیق ویژگی های شخصیتی خود بر پایه ی تست بیگ فایو و از طریق ساختار ژنتیکی می توانید به صفحه اصلی مای اسمارت ژن مراجعه کنید.

سوالات متداول