اختلال سلوک(conduct disorder)، یک اختلال احساسی و رفتاری بسیار جدی است که می‌تواند در کودکان و نوجوانان رخ دهد. کودک مبتلا به این اختلال (CD) معمولاً رفتارهای مخرب و خشونت‌آمیزی از خود نشان می‌دهد و با دنبال کردن قوانین مشکل دارد.
اینکه کودکان و نوجوانان در طی رشد خود مشکلات رفتاری داشته باشند، دور از انتظار نیست. ولی باید بدانید که اگر این رفتارها دائمی شود و کودک به حقوق دیگران احترام نگذارد و برخلاف رفتارهای پذیرفته‌شده در جامعه عمل کند و این اتفاق زندگی روزمرهی کودک و خانواده را مختل کند، به آن اختلال سلوک می‌گویند.
یکی از ویژگی اصلی بیش فعالی-نقص توجه (ADHD) رفتار پرخاش‌جویانه و غیرمتعارف است، اما نوع رفتاری که برخی کودکان نشان می‌دهند به صورتی است که عمداً بدخواهانه، بدجنسانه، پرخاشگرانه و خشن به نظر می‌رسد. در چنین وضعیتی، احتمال دارد که کودک به اختلال سلوک مبتلا شده باشد.
نشانه‌های اختلال سلوک در کودکان چیست؟
نشانه‌های اختلال سلوک به سن کودک و میزان این اختلال، خفیف، متوسط و شدید، وابسته است. در حالت کلی، علائم اختلال سلوک به 4 دسته تقسیم می‌شوند:
-
رفتارهای خشونت‌آمیز
شامل رفتارهایی می‌شود که سلامت فیزیکی فرد را تهدید می‌کند مانند دعوا کردن، اذیت و آزار همسالان، بدرفتاری و خشونت با دیگران یا حیوانات، استفاده از سلاح‌ها و یا اذیت کردن دیگران با رفتارهای جنسی.
-
رفتارهای خراب کارانه
کودکان سعی میکنند به صورت عمدی خرابکاری‌های مانند آتش‌سوزی‌های عمدی برای از بین بردن وسایل و یا خرابکاری که منجر به خسارت به اموال سایرین می‌شوند را انجام دهند.
-
فریب دادن اطرافیان
کودکان مبتلا به اختلال سلوک رفتارهایی مانند گفتن دروغ‌های پی‌درپی، برداشتن اجناس از مغازه‌ها، وارد شدن به حریم خانه و ماشین دیگران به‌قصد دزدی دارند.
-
بی توجهی به قوانین
خلاف قوانین پذیرفته‌شده در اجتماع رفتار کردن و یا مدل رفتاری که مناسب سن فرد نباشد. این رفتارها شامل فرار کردن، دررفتن از مدرسه، شوخی‌های نامناسب و یا رفتارهای جنسی هست.
علاوه بر این‌ها، کودکان مبتلا به اختلال سلوک بسیار حساس هستند، اعتمادبه‌نفس پایینی دارند و بسیار بداخلاق هستند. برخی ممکن است به مصرف نوشیدنی‌های الکلی و یا مواد مخدر روی بیاورند. این کودکان نمی‌توانند درکی از اینکه چقدر رفتار آن‌ها دیگران را آزار می‌دهد، داشته باشند. آن‌ها احساس گناه و پشیمانی اندکی در مورد صدمه زدن به دیگران دارند.
عوامل بروز اختلال سلوک
عوامل بسیاری در بروز این اختلال دخیل هستند که در ادامه به بررسی آن ها می‌پردازیم:
- عوامل محیطی
- عوامل بیولوژیکی
- عوامل ژنتیکی
- عوامل اجتماعی
- عوامل پیش از تولد
عوامل محیطی (خانواده) بر اختلال سلوک:
فاکتورهایی مانند زندگی خانوادگی ناآرام، تجربه‌های بسیار تلخ، سابقه‌ی خانوادگی مصرف مواد و داشتن دیسیپلین‌های سخت‌گیرانه‌ی والدین می‌تواند موجب پیشرفت این اختلال در کودک شود.
تاثیر عوامل بیولوژیکی بر اختلال سلوک
برخی مطالعات نشان داده است که صدمات وارده به نقاط مشخصی از مغز منجر به اختلالات رفتاری می‌شود. اختلال سلوک با قسمت مشخصی از مغز که به تنظیم رفتار، کنترل تکانه (اختلال تکانه: در اختلالات کنترل تکانه، بیماران در برابر تکانه‌ها یعنی وسوسه‌هایی که برای خود یا دیگری زیان‌بار است، قدرت مقاومت ندارند.) و احساسات در ارتباط است. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که نورون‌های پیرامون این قسمت به‌درستی کار نکنند. باید توجه کنید که کودکان دارای اختلال سلوک به اختلال‌ها و بیماری‌های روانی دیگری مانند عدم تمرکز و بیش فعالی ADHD، اختلال یادگیری، افسردگی و اختلالات عصبی دچار هستند که می‌تواند با علائم اختلال سلوک در آن‌ها اشتراک داشته باشد.
تاثیر عامل ژنتیکی بر اختلال سلوک
علاوه بر محیط ژنتیک نیز تاثیر بسیاری بر این اختلال دارد که در مقاله ای نیز در خصوص تاثیر ژنتیک و محیط بر شخصیت گفته ایم. بسیاری از این کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک نیز، در اعضای نزدیک خانواده کسی را داشته‌اند که مبتلابه اختلالات شخصیتی، مانند اختلالات حالت‌های روانی، اختلالات عصبی بوده‌اند. این نشان می‌دهد که این اختلال می‌تواند وراثتی باشد.
تاثیر عوامل پیش از تولد بر اختلال سلوک
استفاده از الکل و سیگار در دوران بارداری مادر، سوءتغذیه در طول بارداری و بعد از زایمان نیز می‌تواند در ابتلا به اختلال سلوک نقش داشته باشد. خانواده ها با رعایت برخی از موارد پیش از بارداری خود می توانند ریسک احتمال این اختلال را در فرزندان خود کاهش دهند.
عوامل اجتماعی بر اختلال سلوک
نداشتن سطح زندگی خانوادگی مناسب و پذیرفته نشدن در بین همسالان ریسک ابتلا به اختلال سلوک را در کودکان افزایش می‌دهد.
احتمال ابتلا به اختلال سلوک در کودکان
در مطالعاتی که بر روی جمعیت آمریکا شده است، بین 2 تا 16 درصد از کودکان مبتلا به این اختلال هستند. این اختلال در بین پسربچه‌ها شایع‌تر از دختربچه‌ها است و معمولاً در پایان دوران کودکی و اوایل دوران نوجوانی بروز پیدا می‌کند.
تشخیص اختلال سلوک به چه صورت است؟
همانند روش‌های تشخیصی در بزرگ‌سالان، تشخیص اختلال سلوک در کودکان نیز معمولاً با شناسایی علائم و نشانه‌ها است که علاوه بر خانواده‌ها بایستی مشاور متخصص در این حوزه نیز تائید کند. امروزه با استفاده از علم ژنتیک ریسک بروز این اختلال را می‌توان از بدو تولد با استفاده از تست‌های ژنتیکی اختلالات(تلنت ایکس پلاس)، شناسایی کرد و باید بدانید که در صورت تشخیص توسط روانشناس، سابقه‌ی خانوادگی و نیز آزمایش‌های متعدد مرتبط برای تشخیص انجام خواهد پذیرفت که این مراحل برای کودک می‌تواند آزاردهنده باشد.
همچنین برای تشخیص اختلال سلوک در کودک، روانشناس باید با والدین کودک، مربی و یا معلمان و سایر افراد بالغ در ارتباط با او صحبت کند، زیرا کودک به‌تنهایی قادر به بیان درست مشکلات خود نیست.
باید بدانید که تشخیص زودهنگام توسط تست های ژنتیکی اختلالات اختلال سلوک و سپس داشتن دکتری معتبر برای کمک به فرزند شما می‌تواند آینده‌ی او را بهتر کند.
بیشتر بخوانیم: انواع تست های ژنتیکی
درمان اختلال سلوک
در بسیاری از اختلالات بایستی توجه داشته باشیم که در صورت شروع درمان در کودکی، امکان مقاومت کمتر و امکان تغییر رفتارهای آسیب‌رسان خود بیشتر می‌شود. مرحله بعد از شناخت اختلال، درمان است که به عوامل بسیاری بستگی دارد، عواملی مانند سن فرد مبتلا به اختلال، شدت علائم، تشخیص‌های ژنتیکی و همچنین توانایی‌های کودک در مشارکت و تحمل فرایندهای درمانی در نظر گرفت که معمولاً با جلسات روان‌درمانی و دارو طی می‌شوند اما عوامل دیگری نیز تأثیرگذار هستند؛ و بایستی هم‌خانواده‌ها و هم کودکان آموزش‌هایی را ببینند.
در آموزش کودک، از تکنیک و روش‌های درمانی مختلفی استفاده می‌شود تا مهارت‌های خودکنترلی و کنترل خشم خود، راه‌های حل مسئله و رفتارهای مثبت اجتماعی به او یاد داده شود تا بتواند عملکرد سازش یافته تری داشته باشد.
در آموزش والدین نیز، حضور و شرکت در جلسات آموزشی جهت یادگیری مهارت‌های تربیتی و نحوه تعامل درست با کودک و فرزند پروری بسیار حائز اهمیت است.
