میگرن ارثی است؟ چرا میگرن میگیریم؟

تمام افراد در سال حداقل یک بار دچار سردرد می‎ شوند اما تعداد بسیار محدودی دچار سردرد میگرنی خواهند شد. عامل ایجاد کننده میگرن نامشخص است.

سردرد های تکرار شونده ‎ای که یک یا چند بار در هفته اتفاق می‌افتند. این سردرد ها از یک الگوی خاص پیروی می‎ کنند. با تغییر در قطر رگ های خونی مانند تمپورال، در صورت و یک طرف سر به وجود می آید.

مطالعات پزشکی ثابت کرده است چندین ژن بر ارثی بودن سردرد میگرنی و شیوع آن تاثیر می گذارند. عوامل محیطی مانند اضطراب، استرس، تغییرات آب و هوایی و… در بروز و تشدید میگرن نقش دارند. بنابراین دلایل ایجاد میگرن، تاثیر متقابل عوامل محیطی و وراثتی است.

سردرد میگرنی به دو نوع میگرن با اورا و بدون اورا تقسیم می شود. ممکن است برخی افراد بپرسند میگرن چیست؟ در ادامه تا حدود زیادی میگرن را برای شما توضیح می دهیم.

تفاوت سردرد میگرنی و سردرد معمولی چیست؟

سردرد میگرنی با انواع مختلف سردرد، تفاوت های مهمی دارد. این تفاوت ها عبارتند از:

• سردرد میگرنی موجب اختلال در عملکرد روزانه می ‎شود. به عبارتی تمرکز در انجام امور روزانه را از بین می ‎برد.
• میگرن معمولا طولانی مدت است. گاهی قبل از شروع با علائمی مانند افسردگی، یبوست یا اسهال همراه است.

یبوست یا اسهال از علائم بیماری سندروم روده تحریک پذیر هم هستند؛ اگر دچار یبوست یا اسهال مزمن هستید، بهتر است برای پیشگیری از ابتلا، با این بیماری آشنا شوید.

• میگرن در یک طرف سر، نزدیک چشم ‎ها و پشت سر ایجاد می شود. سردرد معمولی در تمام پیشانی، پشت گردن و شقیقه ایجاد می‎ شود.
• در سردرد میگرنی درد های عمقی ضربان دار در سر ایجاد می شوند. در سردرد های معمولی فشار به سر و گردن احساس می ‎شود.
• به همراه سردردهای میگرنی علائم آزاردهنده‎ای مانند تهوع و ناراحتی های معده نیز دیده می‌‎شوند. در مقابل سردردهای معمولی یا تنشی به این شکل نیستند.
• بوی شدید، صدا، استرس، الکل، نور و… باعث ایجاد سردرد میگرنی می ‎شوند. سردرد معمولی ناشی از خستگی، اضطراب، استرس و حتی کم خوابی است.

سردرد میگرنی چیست؟

سردرد میگرنی یکی از انواع متعدد سردرد است. این دردها به لحاظ شدت درد، متفاوت هستند که سردرد میگرنی از نوع شدید است. میگرن به عنوان یک بیماری عصبی، شناخته می شود.

حالتی ناخوشایند که زندگی روزانه را از چند ساعت تا چند روز (گاهی اوقات) مختل می‌ کند. عواملی مانند استرس، اضطراب، نور، حرکت و… باعث بروز علائم میگرنی می‎ شوند.

چرا میگرن می گیریم؟

وراثت یا محیط؟

در مطالعات و بررسی های مختلف در حوزه پزشکی و شناخت بیماری ها، تقابل وراثت و محیط مطرح شده است. در برخی مطالعات تاثیر ژنتیک بر میگرن همی‎پلژیک مشخص شده بود. برخی دیگر از تحقیقات نیز هیچ گونه الگوی وراثتی در افراد مبتلا به میگرن را نشان نمی دهد.

مطالعات جدید نشان می دهد که هیچگونه ژن مشخصی به ابتلای فرد به میگرن، منتهی نمی ‎شود. بلکه چندین جهش ژنتیکی با یکدیگر، باعث ابتلای فرد به سردردهای میگرنی می ‎شوند. بیماری ها و خصوصیات زیادی هستند که از ژنتیک والدین به ارث می رسند؛ برای آشنایی با سایر خصوصیات ارثی کلیک کنید.

تفاوت ژنتیکی میگرن همراه با اورا و میگرن بدون اورا

سردرد میگرنی اورا، با علائمی همراه است. این علائم حدود 30 تا 60 دقیقه قبل از سردرد میگرنی شروع می‌شوند. معمولاً صبح و بعد از بیدار شدن، سردرد آغاز می‌شود.

سردرد بعد از چند روز علائم نورولوژیک، شروع می شود. اختلالاتی مانند نورهای خیره کننده یا جرقه‎ای و نقطه کور در میدان دید ایجاد می‎شوند. همچنین علائم حسی، حرکتی و اختلالات گفتاری گزارش شده است.

سردرد میگرنی بدون اورا، شایع‎تر از میگرن با اورا است. شروع سردرد در میگرن بدون اورا، غیر منتظره است. امکان دارد با تهوع یا استفراغ همراه باشد.

در هر دو نوع میگرن با اورا و بدون اورا، حساسیت به نور وجود دارد. در هر دو نوع میگرن، در قسمتی که درد دارید با فشار سطحی بر روی شریال تمپورال یا کاروتید می توانید از شدت درد بکاهید.

علائم سردرد میگرنی

علائمی مانند سردرد، خستگی، بی حسی، اشکال در مکالمه، سوزن سوزن شدن، اختلالات در بینایی را می توان نام برد. یک نوع درد ضربان دار است که در اکثر موارد یک طرف سر ایجاد می ‎شود.

این سردرد با عوامل محرک و خارجی مانند بو، استرس، صدا، نور و… تشدید خواهد شد. در زمان درد، نورهای سفید خیره کننده، صدای تق تق و… را احساس می ‌کنند. در ایجاد میگرن، عوامل ژنتیکی و محیطی دخالت دارند.

برای شناخت سردرد میگرنی باید علائم و نشانه ها، با دقت بررسی شوند. گاهی نشانه ‎های مشابهی قبل از شروع میگرن مشاهده می‌شود. برای شروع میگرن با اورا، وجود دو نشانه کافی است، اما در میگرن های بدون اورا باید پنج نشانه از علائم، در زمان سردرد وجود داشته باشد.

در افراد مختلف تعداد، شدت و زمان سردرد میگرنی، متفاوت است. سردرد میگرنی به چهار مرحله تقسیم می شود:

پرودروم (Prodrom)

علائمی که نشان دهنده شروع بیماری هستند حدود 48 ساعت قبل از سردرد آغاز می‌شوند. علائمی مانند یبوست، سفتی در گردن، افسردگی یا هیجانات رفتاری و… را می‏توان نام برد.

سردرد میگرنی همراه با Aura (هاله یا اورا)

تغییراتی در بدن شبیه به سکته دیده می شود که نشانه شروع سردرد است. این علائم برگشت پذیر بوده و فرد به حالت اولیه برمی گردد. علائمی مانند اختلالات کلامی، بی‎حسی در بدن یا صورت مشاهده می‎شود.

پست دروم (Post drome)

فرد تا 24 ساعت بعد از اتمام سردرد، دچار بی‎حالی و گیجی خواهد بود.

علت حمله سردرد میگرنی 

سردرد میگرنی تنها با دخالت یک ژن مشخص به ارث نمی‎رسد، بلکه چندین ژن در زمینه به ارث رسیدن میگرن دخالت دارند. بعضی بررسی ها نشان می‌دهند که ژنتیک بر میزان و شدت میگرن تاثیر مستقیم دارند.

برخی عوامل موجب تشدید سردرد میگرنی ارثی می شوند، این عوامل مانند:

• بوهای مختلف
• استرس و اضطراب
• مصرف الکل و سیگار
• انواع اختلالات خواب
• کافئین موجود در قهوه
• گرسنگی و افت قند خون

مصرف برخی مواد غذایی و ترکیبات مانند گلوتامات سدیم، نیتریت موجود در ماهی دودی، سوسیس و… به تشدید میگرن کمک می‎کنند. در برخی خانم ها نیز میگرن قاعدگی با کم شدن هورمون استروژن همراه می شود. ناگفته نماند که دوری از این عوامل، مانع از ایجاد سردرد میگرنی نمی‌شود.

عکس سردرد میگرنی با کمک CT-scan و MRI گرفته می ‎شود. اگر سینوس ‎ها مشکل داشته باشند عکس رادیولوژی توسط پزشک درخواست می‎ شود.

آیا میگرن ارثی است؟

تمام صفاتی که زیبا و خوشایند هستند و در افراد مختلف مشاهده می‎کنید از والدینشان به ارث برده ‎اند. متاسفانه این موضوع یک طرف الگوی وراثت است.

افراد، زمینه ابتلا به انواع بیماری را دارند یا خود بیماری را از والدین به ارث می‎برند. نکته مهم این است که با مشاهده و مطالعه درباره افراد مبتلا به میگرن، می‎‎توان به ارثی بودن آن پی برد.

مطالعات و بررسی‎های مختلف درباره افراد مبتلا به سردرد میگرنی بسیار کمک کننده هستند. اگر در یک خانواده فردی به میگرن مبتلا است به احتمال بیش از 50% فرد دیگری نیز به این بیماری مبتلا است.

سردرد میگرنی همی پلژیک یک الگوی مشخصی دارد. هرچند همراه با پیچیدگی‎ هایی است اما ژن‎ های آن شناخته شده است. مطالعات نشان داده است که جهش‎ های ژنتیکی عامل اصلی میگرن نیست؛ بلکه SNP ها در ایجاد میگرن تاثیر دارند که تغییرات ناشی از چند شکلی‎ های نوکلئوتیدی هستند (Single Nucleotide Polymorphisms).

ژن های موثر در ابتلا به میگرن ارثی

در 23 جفت کروموزومی که از والدین به ارث می‎رسد دو جزء مهم وجود دارند. DNA یک ماده وراثتی است که در انسان‎ ها و موجودات زنده وجود دارد.

ژن‎های موثر در سردرد میگرنی عبارتند از:

KCNK18

در کد کردن پروتئین TRESK تعریف می ‎شود. این پروتئین در ایجاد مسیرهای درد و مناطق عصبی در میگرن موثر است.

CKIdelta

کد کردن یک آنزیم بسیار مهم در بدن را انجام می‎ دهد که در خواب و بیداری تاثیر می گذارد.

در میگرن همی پلژیک FHM (Familial Hemiplegic Migraine) سه ژن نقش دارند:

• SCN1A
• CACNA1A
• ATP1A2

جهش در سه مورد ذکر شده، سه طبقه و گروه را در افراد مبتلا به میگرن ایجاد می‎کنند. برای ابتلا به سردرد میگرنی ژنتیکی، یک ژن غالب نیاز است.

علائم میگرن ارثی چیست؟

هنگام تشخیص سردرد میگرنی ژنتیکی باید به جهش ‎های ژنتیکی توجه داشت. در میگرن همی پلژیک (FHM) امکان جهش در ژن وجود دارد. در هر جهش، یک نوع از سردرد میگرنی ایجاد می ‎شود.

علائم سردردهای شدید میگرنی در افراد مبتلا به میگرن، متفاوت است. اکثر علائم در افراد مبتلا به صورت پراکنده مشاهده شده است، این علائم عبارتند از:

• اختلالات گوارشی مانند تهوع
• دشواری و سختی در گفتار و تکلم
• ناتوانی در حرکت و حفظ تعادل بدن
• کم شدن حافظه، ایجاد سردرگمی و عدم تمرکز در فرد ایجاد می‎ شود.

اتفاقا مقاله جدید مای اسمارت ژن درباره فراموشی و کم شدن حافظه است؛ کافیه برای مطالعه روی عبارت “آلزایمر در جوانی” کلیک کنید.

• علائمی مانند تشنج و تب در موارد حاد و خطرناک
• مور مور شدن و بی حس شدن در صورت، بازوها و پاها (در موارد حاد)
• اختلالات بینایی: مانند دوبینی یا اورای بینایی، پدید آمدن نقاط کور در دید و نورهای چشمک زن.

جهش های مرتبط با میگرن ارثی

سردرد میگرنی و منشاء بروز آن مشخص نیست. ساده ترین روش برای تعیین جهش‌های ژنتیکی و تشخیص میگرن ژنتیکی، الگوی مندلی است.

الگوی مندلی، یک الگوی وراثتی است که در آن ژن ها از قوانین مجموعه مستقل و تفکیک، پیروی می ‎کنند. ژن ها به طور مساوی بین گامت (سلول جنسی نر و ماده) تقسیم می شوند.

ژن هایی که از والدین به ارث می رسند سه حالت اتوزوم غالب، مغلوب و وابسته نام دارند. در سردرد میگرنی ژنتیکی پنج جهش اتفاق می افتد (از الگوی مندلی غالب تبعیت می‌کند):

• SCN1A
• ATP1A2
• CACNA1A
• KCNK18
• CKdelta

در مقاله از کجا بفهمیم ژن غالب داریم یا مغلوب؟ مفصل در این باره صحبت کردیم.

شناخت میگرن ژنتیکی چه کمکی به ما می کند؟

چند عامل جهش ژنتیکی در بروز برخی سردردهای میگرنی به صورت همزمان دخالت دارند. در خانواده هایی که یک عضو دچار سردرد میگرنی می شود یک زنگ هشدار برای بقیه اعضا است.

البته لازم نیست بترسید، بلکه باید به هشدارها توجه کنید. در صورت بروز علائم زیر به همراه سردرد، باید به پزشک مراجعه کنید:

• سردرد میگرنی در یک طرف و ضربان دار باشد.
• سردرد همراه با سفتی در گردن و احساس گیجی باشد.
• در زمان سردرد، به نور، صدا و بو حساسیت داشته باشید.
• سردرد شما بیش از چند ساعت تا چند روز ادامه پیدا می ‎کند.

و…

شما می توانید از دیگر اعضای خانواده که دچار میگرن هستند کمک بگیرید. الگوی سردرد میگرنی آن ها با افزایش سن چگونه بوده است. از چه روش های درمانی دارویی، رفتاری و شناختی کمک می‌ گیرند.

چه نوع محرک ‎هایی باعث بروز سردرد میگرنی می شوند و چه عواملی سردرد را تشدید می‎ کنند. می توانید سبک زندگی او را برای کاهش تعداد و شدت سردرد میگرن انتخاب کنید.

آمار میگرن در ایران و جهان

هفتمین عاملی که موجب ناتوانی انسان می شود، سردرد است. تشخیص درست سردرد میگرنی در رابطه با مراجعه کنندگان به پزشک، کمتر از 50% را شامل می ‎شود. بیش از نیمی از افراد، به پزشک مراجعه نمی کنند یا دوره درمان را ادامه نمی دهند.

حدود 60% از افرادی که به پزشک مراجعه می کنند درمان تخصصی مناسبی را دریافت نمی ‎کنند. با توجه به مطالعات صورت گرفته زنان بیشتر از مردان به سردرد میگرنی مبتلا می ‎شوند. آمار ابتلای خانم ها در ایران حدود 20% و آقایان حدود 10% است.

آمار شیوع سردرد میگرنی در دنیا حدود 15% از جمعیت کل را شامل می شود. میزان ابتلا آن از دیابت و آسم بیشتر است. یک تحقیق در رابطه با درصد ابتلاء زنان و مردان به میگرن در 50 کشور انجام شده است.

در این تحقیق میزان ابتلاء مردان به میگرن 4 تا 6% و زنان 13 تا 17% گزارش شده است. بیشترین آمار شیوع میگرن، در سنین باروری بوده است.

جمع بندی

شایع ترین بیماری مغز و اعصاب که خوش خیم است سردرد میگرنی نام دارد. این سردرد بین 4 تا 72 ساعت طول می‎کشد. امکان دارد میگرن با علائمی مانند اشکال در بینایی شروع شود که میگرن اورا نام دارد.

حتی ممکن است بدون علائم و به صورت ناگهانی شروع شود. در تمام گروه‌های سنی و جنسیتی مشاهده می‌شود، اما بعد از بلوغ و در سنین بزرگسالی در زنان بیشتر دیده می شود.

برای تشخیص سردرد میگرنی علائمی مهمی وجود دارند. سردردهای ضربان دار یک طرفه (در کودکان بصورت دو طرفه) حساسیت به نور، مشاهده نورهای جرقه ای، حساسیت به صدا و… را می توان نام برد. این سردردها در زندگی فردی، کاری و اجتماعی فرد، اختلال ایجاد می‎ کنند.

در آمارهای جهانی درصد ابتلاء زنان به سردرد میگرنی بیشتر از مردان است. روش‌های درمانی مانند پیشگیری قبل از ابتلا، درمان های دارویی در زمان سردرد، درمان ‎های رفتاری و شناختی به کم شدن علائم و سردرد کمک می ‎کنند.