زیبایی و تناسب اندام از گذشته تا به حال، همواره مورد توجه افراد بوده است. این توجه ویژه موجب پیدایش درمان‌های گوناگون چاقی، مثل اقسام داروهای شیمیایی و گیاهی تا انواع رژیم‌های لاغری مختلف، شده است. اما آیا واقعا این راهکارها تاثیر دارند؟ نقش استعداد چاقی در این بین چیست؟ آیا اصلاً استعداد چاقی وجود دارد؟
در این مقاله سعی داریم به این سوالات پاسخ دهیم و سر از چند و چون ماجرای استعداد چاقی درآوریم. اما قبل از آن بهتر است نگاهی به آمار درصد چاقی در ایران و جهان داشته باشیم.
مقایسه آمار چاقی در دنیا و ایران
طبق آخرین آمار حدود ۷۰ درصد مردم ایران مبتلا به اضافه‌وزن و چاقی هستند؛ یعنی ۴۷ درصد اضافه وزن و ۲۳ درصد چاقی دارند. این آمار سال به سال نیز در حال افزایش است. در جهان نیز وضع به همین منوال است و چاقی پیوسته رو به افزایش است. بر اساس آخرین آمار ارائه شده از طرف سازمان بهداشت جهانی، از هر سه نفر یک نفر مبتلا به اضافه وزن و از هر ده نفر یک نفر مبتلا به چاقی است.
در حال حاضر رتبه‌ی ایران در چاقی، رتبه ی ۶ است.
چاقی، زمینه و دلایل گوناگونی دارد. از جمله عوامل موثر در چاقی،
عوامل محیطی:
- سبک زندگی ناسالم
- بی‌تحرکی
- تغدیه ناسالم
عوامل رفتاری:
- پرخوری عصبی
- بارداری
- برخی از بیماری‌ها
- مصرف بعضی از داروها
و گاهی استعداد چاقی که همان عامل ژنتیکی است نیز در این امر دخیل‌اند. در این مقاله تمرکز ما بر روی عامل ژنتیکی است.
برخی از ویتامین ها روی کاهش یا افزایش وزن تاثیر دارند؛ در جدیدترین مقاله مای اسمارت ژن به معرفی ویتامین های چاق کننده پرداختیم. برای مطالعه این مقاله کلیک کنید.
استعداد چاقی چیست؟
استعداد چاقی اصطلاحی است که به توانایی فرد در چاق شدن اشاره دارد. حتما شما هم این جمله را زیاد شنیده‌اید که بعضی از افراد می‌گویند «ما هر چقدر که غذا بخوریم چاق نمی‌شویم. چون اصلاً استعداد چاقی نداریم». و یا برعکس، شنیده‌اید که بعضی می‌گویند «ما آب هم که بخوریم چاق می‌شویم؛ چون استعداد چاقی داریم».
آیا چاقی ژنتیکی است؟
وقتی از موروثی بودن چاقی و به طور کلی از استعداد چاقی صحبت می‌شود، پای عوامل ژنتیکی در میان است. این ژنها هستند که صفات و مجموعه حالت‌های مختلف مربوط به یک ویژگی یا خصوصیت در بدن ما را تعیین می‌کنند. ویژگی‌های ظاهری مانند قد و نوع استخوان‌بندی، جنس و رنگ پوست و مو و چشم و… و حتی خصوصیات شخصیتی، همگی توسط ژنها تعیین می‌شوند.
ژن‌های موجود در بدن هر فرد ترکیبی از ژن‌های گرفته شده از والدین اوست. پس طبیعی است که اندام فرد، مشابه والدین یا یکی از افراد خانواده‌اش باشد. اگر فرد از خانواده‌ی درشت هیکل و قد بلندی باشد، طبیعتا این ویژگی در او نیز نمودار می‌شود و بر عکس، اگر اعضای خانواده‌ی او اکثرا ریز جثه باشند، او نیز به همان صورت خواهد بود. اما این به آن معنی نیست که استعداد چاقی را مطلق در نظر بگیریم و تاثیر عوامل محیطی را موثر ندانیم .
ژن‌های مرتبط با چاقی
در واقع، هیچ ژنی وجود ندارد که بتوان گفت مستقیما باعث چاقی یا لاغری می‌شود، بلکه ژن‌های مرتبط با چاقی آن‌هایی هستند که عوامل مربوط به چاقی را کنترل می‌کنند.
اما آیا می‌شود این عوامل ارثی را تشخیص داد و جلوی آن را گرفت؟!
از کجا بفهمیم استعداد چاقی داریم؟
اگر به صورت کلی آدم پرخوری نیستید، اما سریع چاق می‌شوید، به احتمال زیاد استعداد چاقی دارید. اما برای مطمئن شدن از این موضوع لازم است آزمایش DNA بدهید. در ادامه بیشتر در این باره صحبت خواهیم کرد.
تست چاقی ژنتیکی
آزمایش لازم برای پی بردن به استعداد چاقی، همان آزمایش ژنتیک (از طریق بزاق دهان) است. تست ژنتیک قادر به تشخیص ژن‌های مرتبط با عوامل چاقی است. با آگاهی از عملکرد این ژنها پاسخ احتمالی بدن‌تان نسبت به رژیم‌ها و ورزش‌های لاغری را خواهید دانست. گفته می‌شود که چند ژن در DNA انسان می‌توانند به صورت غیرمستقیم با چاقی در ارتباط باشند. این ژنها ژن‌های مرتبط با متابولیسم، ژن‌های مرتبط با ذخیره‌ی چربی، ژن‌های مرتبط با جذب مواد غذایی هستند.
بیشتر بخوانید: تغذیه سالم با رژیم کتوژنیک
در اینجا به عملکرد بعضی از این ژنها و اختلالات آنها می‌پردازیم:
-
ژن مربوط به جذب چربی
این ژن در حالت عادی موجب تولید پروتئینی می‌شود که به جذب اسیدهای چرب از روده کمک می‌کند. در اثر ایجاد اختلال یا جهش در ساختمان این ژن، نوعی پروتئین تولید می‌شود که میل بیشتری به ترکیب شدن با اسیدهای چرب دارد و در نتیجه موجب جذب بیشتر اسیدهای چرب (هر دو نوع اشباع و غیر اشباع) از طریق روده می‌شود.
-
ژن مربوط به سوخت و ساز چربی
محصول این ژن یک گیرنده‌ی پروتئینی است که در سوخت و ساز چربی‌ها نقش دارد. از دیگر وظایف این پروتئین آزادسازی گلوکز از گلیکوژن ذخیره شده در کبد و عضلات، کاهش حرکت روده‌ای و افزایش ترشح انسولین از پانکراس است.
-
ژن مربوط به سوخت و ساز کربوهیدرات
محصول نهایی این ژن در سوزاندن انرژی نقش مهمی دارد. نوع جهش یافته‌ی ژن سوخت و ساز کربوهیدرات عامل ارثی خطرناکی برای چاقی به حساب می‌آید. افراد ناقل ژن مذکور، نمی‌توانند هورمون محرک اشتها را به خوبی مهار کنند. این امر موجب کاهش حس سیری و در نتیجه افزایش کالری دریافتی در آنها می‌شود.
درمان استعداد چاقی چیست؟
همانطور که دیدید اکثر جهش‌های ایجاد شده در این ژنها موجب تغییر عملکرد صحیح آنها می‌شوند. این عملکردهای منفی به نوبه‌ی خود موجب افزایش چربی، افزایش اشتها، کاهش تحرک و اختلالات سیستم عصبی می‌شوند. درمان استعداد چاقی در افراد مستلزم ایجاد عادات غذایی مثبت و سبک زندگی سالم و ورزش است. این تغییرات قطعاً به مرور زمان اثربخش خواهند بود.
کلام پایانی
در این مقاله با استعداد چاقی، عوامل ژنتیکی موثر بر آن و درمان آن آشنا شدید. فراموش نکنید ژنتیک تنها عامل چاقی نیست و عوامل محیطی بسیاری در کنار آن، در پیشرفت آن تاثیر دارند که پیشگیری از آنها دست خود شماست. در پایان به تعدادی از سوالات متداول در این زمینه پاسخ داده‌ایم.
استعداد چاقی دارم چیکار کنم؟
علاوه بر وراثت، عوامل زیادی در چاقی تاثیر دارند؛ برخی از این موارد توسط خود شخص قابل کنترل هستند. آهسته غذا خوردن، افزایش تعداد وعدده های غذایی و کاهش حجم آن ها، استفاده از قند طبیعی و غیره
