بیماری نقرس، نوعی آرتروز التهابی بسیار حاد است که معمولاً یک مفصل (اغلب مفصل شست پا) را درگیر میکند. این بیماری در مردان بسیار بیشتر از زنان بروز پیدا میکند و در دهه حاضر نیز با رشدی 5 درصدی از آن روبرو بوده‌ایم.
درمان نقرس همچنان ناشناخته است اما می‌توان با داروهایی علائمش را کنترل کرد. با وجود اینکه علت نقرس تا حد زیادی به ژنتیک فرد وابسته است، پیشگیری از این بیماری ممکن است که در بخش‌های بعدی مقاله بدان اشاره خواهیم کرد.
بیماری نقرس چیست و چگونه بوجود می‌آید؟
در برخی غذاها و نوشیدنی‌ها، نوعی ماده شیمیایی به نام پورین وجود دارد که در اثر تجزیه آن، بدن، اسید اوریک می‌سازد. کلیه‌ها معمولاً اسید اوریک را از خون فیلتر می‌کنند تا با ادرار از بدن خارج شود.
گاهی اوقات بدن بیش از حد این ماده را تولید میکند یا کلیه‌ها نمی‌توانند آن را با سرعت کافی از خون خارج کنند، در این حالتی به نام هایپراوریسمی (تجمع بیش از حد اسید اوریک در بدن) رخ می‌دهد.
در هایپراوریسمی، کریستال‌های تیز اسید اوریک در مفاصل، خون و مایعات بدن تجمع کرده و باعث بروز درد و تورم ناگهانی می‌شوند. اگر این حالت ادامه‌دار باشد، موجب ابتلا به بیماری نقرس می‌شود. بیشتر چه کسانی به نقرس یا Gout مبتلا می‌شوند؟
پورین‌ها در خوراکی‌هایی چون:
- گوشت قرمز
- جگر
- غذاهای دریایی
- نوشیدنی‌های الکلی به ویژه آبجو
- نوشیدنی‌های شیرین شده با قند میوه (فروکتوز)
یافت می‌شود.
پس احتمال ابتلا به نقرس در افرادی که:
- اضافه وزن دارند
- الکل می‌نوشند
- دوران یائسگی را پشت سر گذاشته‌اند
- کلسترول بالا، فشار خون بالا، مشکلات کلیوی، آرتروز یا دیابت دارند
بیشتر است.
در مقاله‌ای دیگر از مجله مای اسمارت ژن، 8 راهکار طلایی جلوگیری از آرتروز را معرفی کردیم؛ برای مطالعه کلیک کنید.
علائم و خطرات بیماری نقرس یا Gout
اولین و شایع‌ترین علامت نقرس درد در مفصل آسیب‌دیده (معمولاً در انگشت شست پا) است. دیگر مفاصل متداولی که درگیر می‌شوند عبارتند از: مچ پا، زانو، آرنج، مچ و انگشتان دست.
این دردهای مفصلی تقریباً همیشه به طور ناگهانی و اغلب در شب رخ می‌دهند و در 4 تا 12 ساعت ابتدایی شدیدترند، پس از آن ممکن است از چند روز تا چند هفته طول بکشند.
همچنین این مفاصل آسیب‌دیده دچار التهاب شده و علائمی چون تورم، گرما، قرمزی و محدود شدن محدوده حرکتی را نشان می‌دهند تا جایی که ممکن است با پیشرفت بیماری نقرس، فرد نتواند مفاصل خود را به طور طبیعی حرکت دهد.
در صورت عدم درمان نقرس برای مدت طولانی، توفوس ایجاد می‌شود. در توفوس، با تجمع کریستال‌های سوزنی شکل (همان بلورهای اسید اوریک)، توده‌هایی سخت در زیر پوست، داخل و اطراف مفاصل و سایر اندام‌ها به وجود می‌آید.
توفوس معمولاً پس از چند سال از شروع بیماری نقرس و بدون درد شروع می‌شود. با این حال، با گذشت زمان، دردناک شده و باعث آسیب به استخوان و بدشکل شدن مفاصل می‌شود.
برخی دیگر از افراد مبتلا به نقرس ممکن است به بیماری‌ها یا عوارضی در اندام‌هایی چون قلب و کلیه دچار شوند، مانند:
- فشار خون بالا
- چاقی
- دیابت؛ آیا دیابت ارثی است؟
- بیماری مزمن کلیوی
- سنگ کلیه
- سکته قلبی
- نارسایی احتقانی قلب
آیا می‌توان از نقرس پیشگیری کرد؟
بیماری نقرس به سابقه خانوادگی وابسته است و ژنتیک شما نقش مهمی در ابتلا به این بیماری ایفا میکند. علاوه بر آن، بیماری‌های ژنتیکی دیگری نیز وجود دارند که زمینه ابتلا به نقرس را در فرد ایجاد می‌کنند.
فشار خون، دیابت و بیماری‌های کلیوی از این دسته هستند. پس دنبال کردن راه‌های پیشگیری از این بیماری‌ها، مسیر مطمئن‌تری از درمان دیرهنگام است.
رای دانستن میزان احتمال ابتلا به بیماری‌هایی چون نقرس، آزمایش ژنتیک سلامت HealthX مای اسمارت ژن می‌تواند به شما کمک کند.
این آزمایش با بررسی ژنتیک شما، استعدادتان در ابتلا به بیش از 50 نوع بیماری را می‌سنجد و بر اساس این اطلاعات، راه‌هایی برای پیشگیری معرفی میکند. برای دریافت مشاوره ژنتیک رایگان ، فرمی که در انتهای مقاله قرار دارد را پر کنید.
ارتباط نقرس با بیماری‌های دیگر
همانگونه که گفتیم احتمال ابتلا به نقرس در برخی افراد مبتلا به دیگر بیماری‌ها بیشتر است. برای مثال، تحقیقات حاکی از یک رابطه دو طرفه و قوی بین فشار خون بالا و بیماری نقرس است.
افرادی که سطح اسید اوریک بالایی دارند (عامل خطر نقرس) بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون بالا هستند. برعکس، خود فشار خون بالا نیز می‌تواند خطر ابتلا به نقرس را افزایش دهد. اما چرا؟
دلایل دقیق این پیوند هنوز در حال بررسی است، اما چند نظریه وجود دارد:
- عوامل خطر مشترک
شرایطی مانند چاقی و رژیم غذایی ناسالم می‌توانند هم در فشار خون بالا و هم در ابتلا به نقرس تاثیرگذار باشند. برای پایین آوردن فشار بالا چی بخوریم؟
- اثر کلیوی
نقرس و فشار خون بالا هر دو بر عملکرد کلیه‌ها تأثیرگذارند. کلیه نیز به نوبه‌ی خود نقش حیاتی در تنظیم سطح اسید اوریک و فشار خون دارد.
- تاثیر اسید اوریک
سطوح بالای اسید اوریک ممکن است مستقیماً بر رگ‌های خونی تأثیر بگذارد و به طور بالقوه منجر به فشار خون بالا شود.
- ملاحظات درمانی
داروهای خاصی که برای درمان فشار خون بالا استفاده می‌شوند، مانند دیورتیک‌ها، می‌توانند سطح اسید اوریک را افزایش دهند. با این حال، داروهایی نیز وجود دارند که در صورت لزوم به طور موثر هر دو بیماری را مدیریت می‌کنند.
نقرس با بیماری‌های کلیوی نیز در ارتباط است تا جایی که ممکن است این دسته از بیماری‌ها منجر به نقرس شوند. کلیه‌های سالم به طور موثر اسید اوریک را از خون فیلتر می‌کنند.
اما در افراد مبتلا به بیماری کلیوی، این فرآیند فیلتر کردن مختل می‌شود و ممکن است سطح اسید اوریک در جریان خون افزایش یابد و زمینه حملات نقرسی فراهم شود.
از سوی دیگر، نقرس هم در صورت پیش‌روی می‌تواند منجر به بیماری کلیوی شود. در این حالت و در طی حملات نقرس، کریستال‌های اسید اوریک در کلیه‌ها تشکیل می‌شوند.
این کریستال‌ها با آسیب رساندن به سیستم فیلتر ظریف کلیه، عملکرد این اندام را در طول زمان مختل می‌کنداگر به سنگ کلیه مبتلا هستید، خواندن این مقاله برای شما لازم است!
تشخیص نقرس
بیماری نقرس معمولاً با بررسی تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی، علائم بالینی و انجام آزمایش‌های مخصوص تشخیص داده می‌شود.
آزمایش ژنتیک سلامت HealthX مای اسمارت ژن با بررسی ژن‌های شما، استعداد و احتمال ابتلا به بیماری نقرس (به همراه بیش از 50 نوع بیماری و سرطان دیگر) را می‌سنجد و با دادن مشاوره مناسب در زمینه تنظیم سبک زندگی به پیشگیری از این بیماری کمک میکند. برای کسب اطلاعات بیشتر، فرم مشاوره ژنتیک رایگان را در انتهای مقاله تکمیل نمایید.
- ارزیابی پزشک
پزشک ابتدا سابقه خانوادگی فرد در ابتلا به نقرس را بررسی میکند، سپس علائم بالینی از جمله محل، شدت و مدت درد مفاصل را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
در معاینه فیزیکی، مفاصل آسیب‌دیده معاینه می‌شود و پزشک به دنبال نشانه‌هایی از تورم، قرمزی، حساسیت و گرما است.
- آزمایش‌های تشخیصی بیماری نقرس
آزمایش‌هایی که برای تشخیص بیماری نقرس استفاده می‌شوند، معمولاً موارد زیر هستند:
- استخراج مایع مفصلی
این آزمایش، استانداردی طلایی برای تشخیص بیماری نقرس است. روند استخراج به این صورت است که پزشک با استفاده از یک سوزن استریل، مقدار کمی مایع از مفصل آسیب‌دیده را خارج میکند.
سپس این مایع در زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرد تا وجود کریستال‌های اسید اوریک که یکی از اصلی‌ترین مشخصه‌های نقرس است، شناسایی شود.
- آزمایش خون
از آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح اسید اوریک استفاده می‌شود. البته باید به این نکته توجه داشت که با وجود مرتبط بودن سطح بالای اسید اوریک با بیماری نقرس، همه افراد مبتلا به اسید اوریک بالا لزوما به نقرس مبتلا نمی‌شوند.
حتی برخی از افراد مبتلا به بیماری نقرس ممکن است در طول دوره بدون حمله، سطح اسید اوریک طبیعی داشته باشند. پس در کنار آزمایش خون، معمولاً آزمایش‌ها و معاینات تکمیلی نیز لازم است.
- تست‌های تصویربرداری
با وجود اینکه تست‌های تصویربرداری معمولاً نمی‌توانند کریستال‌های اسید اوریک را مستقیماً شناسایی کنند، در موارد دیگر کاربردهایی دارند.
اشعه ایکس، سونوگرافی، CT Scan یا MRI ممکن است در مواردی چون ارزیابی مفاصل آسیب‌دیده و رد سایر علل درد، مانند آسیب یا عفونت، استفاده شود. البته اشعه ایکس، CT Scan و MRI در شناسایی مراحل ابتدایی بیماری چندان کارایی ندارند.
در مقابل، سونوگرافی برای ارزیابی علائم اولیه نقرس، بسیار مناسب است اما در مراحل پیشرفته از نشان دادن رسوبات عمیق مفاصل آسیب‌دیده ناتوان است.
درمان و کنترل عوارض نقرس
درمان نقرس را می‌توان به دو دسته رویکردهای پزشکی حرفه‌ای و درمان‌های خانگی برای مدیریت علائم و جلوگیری از حملات بعدی تقسیم کرد. در اینجا به تفکیک به هر دو مورد اشاره کرده‌ایم:
درمان‌های خانگی نقرس
- رژیم غذایی
محدود کردن غذاهایی با میزان پورین بالا و نوشیدنی‌های شیرین به طور قابل توجهی به مدیریت سطح اسید اوریک کمک میکند.
- مصرف گیلاس
مطالعات نشان می‌دهد که گیلاس ترش یا آب آلبالو ممکن است به کاهش خطر تشدید بیماری نقرس کمک کند. با این حال، قبل از مصرف مقادیر زیاد، با پزشک خود صحبت کنید.
- آبرسانی
نوشیدن مقدار زیاد آب به کلیه‌ها برای دفع اسید اوریک کمک می‌کنند.
- حفظ وزن سالم
کاهش وزن در صورت داشتن اضافه وزن می‌تواند سطح اسید اوریک را به تعادل برساند.
- ورزش منظم
فعالیت بدنی منظم با حفظ وزن سالم باعث بهبود سلامت کلی بدن شده و به طور بالقوه خطر نقرس را کاهش می‌دهد.
- دیگر خوراکی‌ها و داروهای خانگی
خوراکی‌های حاوی منیزیم، زنجبیل، سرکه سیب رقیق شده، کرفس، چای گزنه، قاصدک و دانه‌های خار مریم از دیگر مواد غذایی هستند که با کاهش سطح اسید اوریک به جلوگیری از حملات نقرس کمک می‌کنند.
البته توجه کنید که این موارد به تنهایی برای کنترل نقرس کافی نیستند و به طور کلی، درمان‌های خانگی هرگز نباید جایگزین مراقبت‌ها و توصیه‌های پزشکی شوند.
همیشه پیش از ایجاد هرگونه تغییر در رژیم غذایی یا شروع مکمل‌های جدید در کنار داروهای تجویز شده با پزشک خود مشورت کنید.
درمان‌های پزشکی حرفه‌ای
برنامه درمانی که پزشک توصیه میکند به مرحله و شدت بیماری نقرس فرد مبتلا بستگی دارد. معمولاً درمان نقرس شامل موارد زیر است:
- داروها
داروهایی که از حملات حاد نقرس جلوگیری می‌کنند، مانند:
- مهارکننده‌های گزانتین اکسیداز
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) و کورتیکواستروئیدها هم برای کاهش سریع التهاب و درد در طول حمله
- داروهای کاهش‌دهنده اورات (مانند آلوپورینول، فبوکسوستات) برای کاهش تولید اسید اوریک و افزایش دفع آن ،مدیریت طولانی مدت نقرس،جلوگیری از حملات بعدی
- آسپیراسیون مفصل
در برخی موارد، پزشک ممکن است از یک سوزن برای برداشتن مایع اضافی و کریستال‌های اورات از مفصل متورم استفاده و تسکین سریعی ایجاد کند.
- جراحی
نقرس معمولاً بدون جراحی قابل درمان است. اما شرایط حاد و گذر سال‌ها، می‌تواند به مفاصل آسیب برساند، تاندون‌ها را پاره کند و باعث ایجاد عفونت در پوست روی مفاصل شود. در این حالت رسوبات سختی به نام توفوس، روی مفاصل و یا در جاهای دیگر مانند گوش انباشته می‌شوند.
این توده‌های دردناک و متورم به طور دائم به مفاصل آسیب می‌رسانند. سه روش جراحی برای درمان توفوس‌ها وجود دارد:
- برداشتن توفوس
- فیوژن مفصل
- تعویض مفصل
اینکه پزشک کدام یک از این جراحی‌ها را توصیه کند به میزان آسیب، محل قرارگیری توفوس‌ها و ترجیحات شخصی فرد مبتلا بستگی دارد.
همراه با داروها، پزشک ممکن است تغییرات سبک زندگی را برای کمک به مدیریت علائم و کاهش خطر حملات نقرس در آینده توصیه کند. این تغییرات عبارتند از: کاهش مصرف الکل، ترک سیگار و کاهش وزن.
تشخیص زودهنگام؛ قاتل نقرس!
بیماری نقرس، عوارض فراوانی دارد و ممکن است در صورت پیش‌روی به بیماری‌های جدی‌تری نیز منجر شود. پس تشخیص زودهنگام در این بیماری بسیار حائز اهمیت است و از جدی‌تر شدن نقرس جلوگیری و به مدیریت موثر علائم کمک میکند.
اگر شما و یا عزیزانتان، علائمی را تجربه می‌کنید که ممکن است نشان‌دهنده نقرس باشد، مشورت با پزشک برای تشخیص مناسب ضروری است.
البته نکته طلایی‌تر در نقرس این است که این بیماری، زمینه ژنتیکی دارد؛ پس، می‌توان با ارزیابی این زمینه به طور کلی از ابتلا به آن پیشگیری کرد.
آزمایش ژنتیک سلامت HealthX مای اسمارت ژن با بررسی ژن‌های شما، استعداد و احتمال ابتلا به بیماری نقرس (به همراه بیش از 50 نوع بیماری و سرطان دیگر) را می‌سنجد و با دادن مشاوره مناسب در زمینه تنظیم سبک زندگی به پیشگیری از این بیماری کمک میکند. برای دریافت مشاوره ژنتیک رایگان در خصوص چکاپ ژنتیکی سلامت کلیک کنید.
